سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

نقد زبان (۵۷ تا ۶۳)
«من از صحت و سقم ماجرا مطمئن بودم»


سهراب مبشری


• جایی خواندم که کسی نوشته بود «من از صحت و سقم ماجرا مطمئن بودم». صحت یعنی درست بودن، سقم یعنی نادرست بودن. می توان گفت «صحت و سقم ماجرا بر من روشن نیست». البته بهتر است بگوییم «صحت یا سقم ماجرا بر من روشن نیست». اما خوب، ترکیب «صحت و سقم» جا افتاده است و راحت تر از «صحت یا سقم» به زبان می آید. اما اطمینان هم از صحت هم از سقم یک قضیه امکان پذیر نیست. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ٣۰ آذر ۱٣۹۶ -  ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷


هر موردی که از نظر شما به کار نقد زبان می آید را به نشانی اخبار روز برای ما ارسال کنید. ما همچنین از مقالات ارسالی مستقل شما در این عرصه استقبال می کنیم.

                                                                  * * *
نقد زبان (۵۷):‌ شهروند

این عکس چند ماه پیش از طریق شبکه های اجتماعی پخش شد:


سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اراک فقط آقایان را شهروند می داند. در روانشناسی اصطلاح «خطای فرویدی» (Freudsche Malfunction) وجود دارد،‌ به این معنی که ریشه یک خطا که ظاهرا فقط خطایی لفظی است، عمیق تر است و فکر را بر ملا می کند. طراح بنر فوق هم تنها مرتکب یک خطای لفظی نشده است. نظامی که سرتاسر قوانین آن متاثر از تبعیض جنسیتی است، سیستمی که زن را انسان درجه دوم محسوب می کند، فکری را پیوسته بازتولید می کند که در آن «عموم شهروندان» تنها «آقایان» را شامل می شوند،‌ به خصوص در مورد دوچرخه سواری که برای زن گناه کبیره است.

                                                                  * * ‌*
نقد زبان (۵۸):‌ رژیم

برخی سیاستمداران اصلاح طلب می گویند در مورد جمهوری اسلامی از واژه «رژیم» استفاده نکنید تا در صف راست های آمریکایی خواهان «رژیم چنج» در ایران قرار نگیرید. یاد یک همکلاسی دوره دبیرستانم افتادم که اولا طرفدار سرمایه داری بود و ثانیا دوست داشت به همه درس بدهد. تا می گفتی سرمایه دار می گفت نگو سرمایه دار،‌ بگو سرمایه گذار. بعدها واژه هایی مانند «کارآفرین» و «نخبه اقتصادی» هم به منظور اجتناب از نامیدن سرمایه دار به نامی که همه می شناسند اختراع شد. در اقدامی مشابه، دولت ترامپ به مراکز دولتی کنترل و پیشگیری از بیماری ها دستور داده است از کاربرد هفت کلمه و ترکیب اجتناب کنند. این هفت کلمه و ترکیب عبارتند از «آسیب پذیر»، «حق قانونی»، «تنوع»، «تراجنسیتی»، «جنین»، «مبتنی بر شواهد» و «مبتنی بر علم». درست همین حضراتی که امروز می خواهند اصطلاحات از نظر خودشان دارای بار «چپ» را ممنوع کنند،‌ مدتهاست چپ ها را متهم می کنند که می خواهند از طریق دفاع از «درستکاری سیاسی» مردم را از کاربرد واژه های خاصی منع کنند.
                                                                  * * ‌*
نقد زبان (۵۹):‌ مضاعف تر

مضاعف که یک واژه دارای ریشه عربی است، در خود زبان عربی نمی تواند تفضیلی شود. «رنج مضاعف» یعنی رنج بیشتر. اگر آن را تفضیلی کنیم می شود «رنج بیشترتر». پس «مضاعف»تر غلط است.

                                                                  * * ‌*
نقد زبان (۶۰):‌ دیکتاتور وقت

چند ماه پیش حسن روحانی رئیس جمهور از شاه به عنوان «دیکتاتور وقت» نام برد و حقیقتی را لو داد. حقیقت آن است که دیکتاتور وقت،‌ شاه بود و دیکتاتور امروز، خامنه ای است. وقتی می گوییم دیکتاتور وقت، یعنی مقام دیکتاتور را امروز کسی دیگر دارد.
                                                                  * * ‌*
نقد زبان (۶۱):‌ اول شخص مفرد و جمع

حتما دیده اید که برخی افراد به جای اول شخص مفرد از اول شخص جمع استفاده می کنند. نزد شاهان این عادت رسمیت داشت. شاه می گفت دستور دادیم فلان کار را بکنند. با کسی ننشسته بود که دستور مشترکی صادر کند. خودش دستور داده بود. این عادت اکنون نزد دولتمردان به نوعی دیگر وجود دارد. آنها وقتی بخواهند پشت مقامشان پنهان شوند یا با تحکم بیشتر سخن بگویند، از اول شخص جمع استفاده می کنند.
یک عادت آزاردهنده نزد ایرانیان هم این است که به ویژه برای ابوی خود از ضمیر و فعل جمع استفاده می کنند. می گویند «پدرم گفتند...» معلوم نیست گوینده چند پدر دارد، چون خود پدر را جمع نبسته اما از فعل جمع استفاده کرده است.
                                                                  * * ‌*
نقد زبان (۶۲): صحت و سقم

جایی خواندم که کسی نوشته بود «من از صحت و سقم ماجرا مطمئن بودم». صحت یعنی درست بودن، سقم یعنی نادرست بودن. می توان گفت «صحت و سقم ماجرا بر من روشن نیست». البته بهتر است بگوییم «صحت یا سقم ماجرا بر من روشن نیست». اما خوب، ترکیب «صحت و سقم» جا افتاده است و راحت تر از «صحت یا سقم» به زبان می آید. اما اطمینان هم از صحت هم از سقم یک قضیه امکان پذیر نیست.

                                                                  * * ‌*

نقد زبان (۶۳): صواب و ثواب‌

صواب و ثواب زیاد با هم اشتباه می شود. صواب یعنی درست، ثواب یعنی پاداش. برای کسی که زبان مادری او عربی است تلفظ این دو واژه متفاوت است و او مرتکب چنین خطایی نمی شود. اما ما فارسی زبانان هر دو را یک جور تلفظ می کنیم و این باعث اشتباه می شود. ریشه دیگر اشتباه، تفکر مذهبی است که طبق آن کار صواب، ثواب دارد، لااقل در آخرت. در این تفکر، صواب بدون ثواب بی معنی است. صواب می کنی تا ثواب بگیری. نیکی کردن و در دجله انداختن تنها به امید پاداش در بیابان یا در آخرت انجام می گیرد.


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۰)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست