• ازدواج کودکان کم‌سن‌وسال و مخالفت مرکز پژوهش‌های مجلس با پیشنهاد افزایش سن برای ازدواج در شرایطی رخ می‌دهد که اگر دختر ۱۳ساله که طبق قانون اجازه ازدواج دارد، بخواهد فرایند قانونی طلاقش را پیگیری کند باید ولی او یعنی پدر یا قیمش به دادگاه مراجعه کند چراکه به لحاظ قانونی خود او آن‌قدر بزرگ نیست که در مسائل و حساب و کتاب‌های مالی عاملیت داشته باشد. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۶ اسفند ۱٣۹۶ -  ۲۵ فوريه ۲۰۱٨

شرق-صبح دیروز طیبه سیاوشی، نماینده مجلس از مخالفت مرکز پژوهش‌های مجلس با بالارفتن سن قانونی ازدواج خبر داد. ماجرای ازدواج کودکان و نوشتن درباره آن جزء سوژه‌های تکراری‌شده است و همان میخی است که انگار قصد فرورفتن در هیچ سنگی را ندارد. مطابق ماده ١٠٤١ سن قانونی ازدواج در ایران ١٣ سال است. با وجود آنکه بارها و بارها اعلام شده که باردارشدن دختران زیر ١٨ سال ممکن است تبعات جبران‌ناپذیری برای آنها به همراه داشته باشد و از طرف دیگر با وجود آمار طلاق کودکان، دلایل متعددی وجود دارد که کسی حاضر به جابه‌جایی سن قانونی ازدواج نیست. ازدواج کودکان کم‌سن‌وسال و مخالفت مرکز پژوهش‌های مجلس با پیشنهاد افزایش سن برای ازدواج در شرایطی رخ می‌دهد که اگر دختر ١٣ساله که طبق قانون اجازه ازدواج دارد، بخواهد فرایند قانونی طلاقش را پیگیری کند، هرچند می‌تواند برای درخواست طلاق به دادگاه مراجعه کند اما برای پیگیری جنبه مالی طلاق خود باید ولی او یعنی پدر یا قیمش به دادگاه مراجعه کند چراکه به لحاظ قانونی خود او آن‌قدر بزرگ نیست که در مسائل و حساب و کتاب‌های مالی عاملیت داشته باشد.
افراد زیر ١٨ سال در ایران هرچند نمی‌توانند به‌تنهایی برای افتتاح حساب بانکی اقدام کنند، اما می‌توانند ازدواج کنند، پدر یا مادر باشند و برای فرزندان خود و اداره یک زندگی در شرایط کنونی تصمیم بگیرند. در واقع عقلی که زندگی اقتصادی افراد نیازمند آن است، در زندگی زناشویی به کار آنها نمی‌آید. بهمن کشاورز، وکیل دادگستری در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این سوال که تکلیف جنبه‌های مالی ازدواج کودکان در زمان طلاق چیست، می‌گوید: «به موجب قانون رشد متعاملین، کسانی که به سن ١٨ سال تمام نرسیده‌اند، از دخالت در امور مالی خود ممنوع هستند و ولی یا قیم آنان باید در این موارد اقدام کند. درخصوص طلاق دخترخانم‌های زیر ١٨ سال از آنجا که طلاق شامل مسائل مالی نظیر مهر، نفقه گذشته، نفقه ایام عده و اجرت‌المثل خدمات می‌شود، ناچار باید ولی آنها در این مورد اقدام کند. به عبارت دیگر ممکن است جنبه‌های غیرمالی جدایی از جانب خود آنها قابل طرح باشد، ولی به لحاظ وجود جنبه‌های مالی ناچار باید ولی ‌آنها اقدام کند».
همچنین از شیما قوشه، وکیل دادگستری و فعال زنان درباره این سوال کردیم که آیا دختر زیر ١٨ سال می‌تواند به صورت انفرادی برای تقاضای طلاق به دادگاه مراجعه کند، او به «شرق» می‌گوید: «مسئله بلوغ شرعی را نباید با بحث رشید مخلوط کرد. وقتی کسی برای ازدواج، بالغ شرعی تشخیص داده می‌شود، می‌تواند برای طلاق بر فرض به دلیل اعتیاد همسرش به دادگاه صالحه مراجعه کند. در واقع آن زن بدون درنظرگرفتن مسئله نفقه و مهریه می‌تواند درخواست طلاق کند، اما برای به‌جریان‌انداختن پرونده مالی طلاق خود نیازمند حضور و تصمیم‌گیری قیم و سرپرست است. درباره یک کودک صحبت نمی‌کنیم، موضوع مورد بحث شاید زنی باشد با یک فرزند اما هنوز رشید نیست که برای مهریه، نفقه یا حساب بانکی‌اش تصمیم بگیرد....

البته در قوانین کشورمان برای ورود به فعالیت‌های مختلف اجتماعی، سنین مختلفی در نظر گرفته شده است؛ به عنوان مثال سن شرکت‌کنندگان در انتخابات، ١٦ سال، ورود به بازار کار، ١٥ سال، ورود به کشاورزی، ١٢ و خدمت نظام وظیفه ١٨ سال تعیین شده است.
اما رشید به فردی گفته می‌شود که می‌تواند در اموال و حقوق مالی خود تصرف کند؛ یعنی این اختیار و اراده را دارد که اموال خود را نقل و انتقال قرار دهد. به موجب تبصره ١ و ٢ ماده ١٢١٠ قانون مدنی، سن بلوغ در پسر ١٥ سال تمام قمری و در دختر ٩ سال تمام قمری است. اما دختر و پسری که به سن بلوغ رسیده‌‌اند در صورتی می‌توانند در اموال خود تصرف قانونی کنند که رشد آنان در دادگاه ثابت شود. با این توصیف نشانه و قرینه رشد در درجه نخست بلوغ و دوم اثبات رشد با دادگاه است.»....

برای بررسی آمار رسمی و منتشرشده در سایت مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال به سامانه‌های این دو سازمان مراجعه کرده‌ایم.
نکته درخور ‌تأمل اینکه مطابق اطلاعات درج‌شده در سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران، آمار مربوط به زناشویی مربوط به زنان، جمعیت ١٠ساله و بیشتر مورد محاسبه قرار گرفته است و مطابق آمار سازمان ثبت احوال در سال ٩٤، ٣٧هزارو ١١٧ دختر کمتر از ١٥ سال ازدواج کرده‌اند. در همین سال، ١٩٦هزارو ٥٩٢ مورد دختر ١٥ تا ١٩ سال ازدواج کرده‌اند. در سال ٩٣، ٤٠هزارو ٤٠٤ مورد ازدواج دختران ثبت شده که این آمار در سال ٩٢، ٤١هزارو ٤٣٩ مورد بوده است.
طلاق این افراد در سال ٩٤ نیز در میان دختران کمتر از ١٥ سال، هزار‌و ٢٤٩ مورد ثبت شده است، در سال ٩٣، این آمار به هزارو ٢٦٧ مورد و در سال ٩٢، هزار‌و ٢٠٥ مورد است؛ یعنی درست است که در سال‌های اخیر تعداد ازدواج کودکان کاهش داشته، اما طلاق آنها با افزایش روبه‌رو بوده است.
در سال ٩٢، ٣٤٠ دختر کمتر از ١٥ سال با مردان ٢٥ تا ٢٩ سال ازدواج کرده‌اند و ٦٦٧ نفر نیز ازدواجشان با مردان ٢٠ تا ٢٤ساله ثبت شده است.
در سال ٩٤، ٣٥٤ مورد با مردان ٢٥ تا ٢٩ سال و ٦٩٢ مورد با مردان ٢٠ تا ٢٤ سال ازدواج کرده‌اند. پنج مورد ازدواج کودکان زیر ١٥ سال با مردان ٣٥ تا ٣٩ سال و دو مورد ازدواج آنها با مردان ٤٠ تا ٤٤ سال ثبت شده است.
اگر این آمار را آمار قطعی بگیریم، این همان آماری است که مرکز پژوهش‌ها آنها را غیرقابل ‌اتکا دانسته است. این در حالی است که حدود دو ماه پیش، توییت یکی از نمایندگان شورای شهر تهران سروصدای زیادی کرد. ناهید خداکرمی، عضو کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران و رئیس انجمن مامایی، در توییتر عنوان کرده بود: سال گذشته ۳۷ هزار کودک زیر ۱۳سال ازدواج کرده‌اند و این موضع را فاجعه‌بار خوانده است. او همچنین نوشته از این تعداد ۱۷۹ دختر زیر ۱۰ سال بوده‌اند.
از خداکرمی درباره منبع این توییت سوال کرده‌ایم. او به «شرق» می‌گوید: «در جلسه‌ای که با نمایندگان مجلس داشتیم، این آمار از سوی آنها عنوان شد و مرکز پژوهش‌های مجلس این آمار را ارائه کرد».
آمارهای معاونت امور زنان و خانواده نیز با این آمارها متفاوت است. مطابق‌ آمار این معاونت، پیش‌رسی ازدواج ـ نسبت مردان و زنانی که در کمتر از ۱۵ سالگی ازدواج می‌کنندـ در سال ۱۳۹۲ به ترتیب برای مردان ۰.۴ درصد و برای زنان ۵.۴ درصد است. این رقم با افزایش برای دختران در سال ۹۳ به ۵.۶ درصد رسیده و در سال‌های ۹۴ و ۹۵ نیز به ترتیب رقمی معادل ۵.۴ و ۵.۵ را نشان می دهد. این رقم در ۹ماهه نخست سال ۹۵، ۰.۰۵ درصد برای پسران و ۵.۵ درصد برای دختران است. در سال ۹۰، ۳۹ هزارو ۶۰۹ نفر (۴.۵ درصد) از کودکانی که ازدواج کرده‌‌اند، ۱۰ تا ۱۴ سال داشته‌اند. این ارقام با روندی رو به رشد در سال ۹۱ به ۴.۹ درصد رسیده و۴۰هزار‌و ۴۶۴ نفر را شامل شده است. ازدواج کودکان ۱۰ تا ۱۴ساله در سال ۹۲ نیز با افزایش روبه‌رو بوده است. این میزان با رسیدن به ۵.۳ درصد، نشان داد قرار نیست از میزان روند ازدواج کودکان کاسته شود. این در حالی است که بر اساس اعلام سازمان ثبت احوال کشور، سال ۹۳، در پنج سال اخیر بالاترین میزان ازدواج کودکان را نشان می‌دهد. تعداد کودکان ۱۰ تا ۱۴ساله‌ای که ازدواج کرده‌‌اند، در این سال به ۴۰هزارو ۲۲۸ نفر (۵.۶ درصد) رسیده است. سال ۹۴ نیز رقم ۵.۴ درصد (۳۶هزارو ۹۳۸) کودکانی است که در سنین یادشده و پیش از پایان دوران کودکیشان وارد زندگی زناشویی شده‌اند.