سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

اقتصاددان لیبرال، پاتریک آرتوس
«مارکس درست می گفت»
لوموند دیپلماتیک، ترجمه ی باقر جهانبانی


• پاتریک آرتوس اقتصاد دان بانک ناتیکسیس چنین توضیح می دهد: کاپیتالیسم؛ اگر کاپیتالیست ها (سرمایه داران) از سفته بازی، سودا گری و کاهش دستمزد، با وجود خطر بی ثبات کردن کل اقتصاد و تبدیل آن به بحران، استفاده می کنند، بخاطر خنثی کردن روند نزولی نرخ سود است که مارکس آن را پیش بینی کرده بود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۱ اسفند ۱٣۹۶ -  ۱۲ مارس ۲۰۱٨




هیچ کس انتظار نداشت که تهاجم از سوی مقابل بروز کند. تا چه رسد به اینکه این هجوم از قلب سرمایه داری مالی باشد

« پویائی سرمایه داری درست همان است که مارکس پیش بینی کرده بود»،عنوان آخرین یادداشت بانک تاتیکسیس، نوشته اقتصاد دان پاتریک آرتوس است. او قصد دارد با استفاده از نمودارها، واقعیت یکی از اساسی ترین تناقضات سرمایه داری و همچنین یکی از موتور های آن، « روند نزولی نرخ سود» را اثبات نماید.

پاتریک آرتوس یکی از «قوانین» سرمایه داری، که مخالفان مارکسیسم حتی وجود آنرا نفی می کنند( احتمالا به این دلیل که توضیح می دهد چگونه ساختار سرمایه داری بحران زاست و بحران را همراه خود دارد) را چنین توضیح می دهد: اگر« سرمایه داران» فعالیتها سوداگرانه، و کاهش حقوق ودستمزد را تا حد ممکن- با وجود خطر بی ثبات کردن کل اقتصاد و تبدیل ان به بحران- بکار می برند، برای جلوگیری از « کاهش بهره وری سرمایه» است، که منافعشان را تهدید می کند.

این اولین بار نیست که این اقتصاد دان بانک ناتیکسیس خواستار باز نگری تحلیل مارکس بوده و بر این باور است که اوضاع کنونی، درستی این تحلیل ها را اثبات می کند. پاتریک آرتوس در سال ٢٠١٠ پیشنهاد« باز خوانی مارکسیستی(ولی مطابق با واقعیتهای کنونی)» بحران اقتصادی ومالی را می دهد : « انباشت شدید سرمایه(...)منجر به کاهش روند نرخ سود میشود؛ وسپس عکس العمل شرکتها(...) باعث کاهش دستمزد، (...) و در نتیجه کاهش مصرف می شود که به نوبه خود مجددا مسبب تشدید انباشت سرمایه است. دور تسلسلی نفس گیر. دو سال بعد، این محقق فرا تر رفته ودر مقاله ای دیگر از یک« بحران نوع مارکسیستی» سخن می گوید.

در واقع مارکس در کتاب سوم سرمایه که پس از مرگش، بر پایه دست نویس های او، توسط فردریک انگلس در سال ١٨٩٤ منتشر شد، چنین توضیح می دهد:« جوهر تولید سرمایه داری آنست که طی گسترش تدریجی اش، نرخ ارزش اضافی منجر به کاهش تدریجی نرخ سود می شود» به همان نسبت وهمانگونه که« اهمیت کار زنده( یعنی کار انسان، یا « سرمایه متغیر»، که تنها منبع ارزش اضافی است) پیوسته نسبت به کار قبلا انجام یافته (« سرمایه ثابت» یعنی وسائل کار، ماشین آلات وغیره) کاهش می یابد، نرخ سود که نسبت ارزش اضافی بر کل سرمایه است لاجرم « بتدریج کاهش می یابد ». ولی این کاهش یک روند است و مطلق نیست. مارکس هشدار می دهد که سرمایه داران با تمام قوا کوشش می کنند تا این روند کاهش را خنثی نمایند.

این پدیده ایست که پاتریک آرتوس در آخرین نوشته خود- جمعه ٢ فوریه ٢٠١٨- با اشاره به « منطق بی چون وچرای» این« پویائی سرمایه داری» تو صیف می نماید. به گفته او بازده افزایش سرمایه بین سالهای ٢٠١٠ تا ٢٠١٧ نه بخاطر بهره وری بهتر سرمایه بلکه بدلیل « کاهش دستمزد» برای حفظ افزایش سود است، که «بالقوه در شرایط ثابت» می بایست کاهش می یافت. علت آن: به قول اقتصاد دانان، بدتر شدن ناگهانی بهره وری سرمایه بین سالهای ٢٠٠٩-٢٠١٠ تا ٢٠١٧ می باشد. خلاصه اینکه رونق سود آوری، کاهش بازدهی سرمایه را پنهان می کند. این کاهش با« تغییر توزیع درآمد به ضرر مزد بگیران»، از طریق« کاهش قدرت مذاکره آنها» زیر فشار از دست دادن کار و «افزایش انعطاف پذیری بازار کار» جبران می شود.

به گفته پاتریک آرتوس، در حوزه سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه(**)دستمزد و حقوق در ١٥ سال اخیر، خیلی کمتر از بهره وری حقوق بگیران پیشرفت داشته است(با بهره وری ثابت دستمزد ١٠ % کاهش داشته است) (١). این پدیده با نگاهی کوتاه به اهداف دستورالعمل های رئیس جمهور فرانسه امانوئل ماکرون مشاهده می شود- و پاتریک آرتوس هیچ اشاره ای به آن نمی کند- که دقیقا ماموریت ماکرون« انعطاف پذیر کردن» و « کاهش قدرت مذاکره» مزد بگیران از طریق تضعیف نقش سندیکا ها ست، که در بخشهای گوناگون فعالیت قوی تری دارند.

با این حال، این اقتصاد دان خاطر نشان می کند که این سیاست « محدودیت خودش را دارد که عبارت است از عدم امکان کاهش دستمزد ها از سطحی معین». یعنی« دستمزد برای تامین معاش»، حد اقل دستمزد که اخیرا در آلمان ایجاد شده یا در حال افزایش می باشد، اگر چه این افزایش با توجه به ارقام داده شده توسط پاتریک آرتوس، کاملا نسبی است(٢): حد اقل مزد با رکود مواجه است، حتی در فرانسه نسبت به حقوق میانه کاهش یافته، همین طور در اسپانیا و امریکا، در حالیکه در انگلستان وژاپن فاصله حداقل دستمرد با میانگین دستمزد تقلیل یافته.

پاتریک ارتوس می نویسد: به هر حال« زمانی که این تغییرات به سر حد خود رسید( توزیع در آمد بین سرمایه وکار)»، سرمایه ورق دیگری را رو می کند: « استفاده از فعالیتهای سودا گرانه برای افزایش سود دهی (خود)»(٣). با شیوه های« باز خرید سهام توسط خود شرکتها که قیمت سهام در بازار بورس را افزایش می دهد»، یا « سوداگری روی اموال و مستغلات»، ولی بطور کلی« خرید هر نوع دارائی سودا گرانه»: اشیاء گرانبها، بیتکوین(پول الکرونیکی)، سهام شرکتهایی با تکنولوژی جدید، «ال بی اه» ( این نوع خرید مانند اهرم عمل می کند، یعنی تصاحب یک شرکت از طریق اعتبار بانکی و پرداخت وام از طریق فروش دارائی های شرکت). اقتصاد دان چنین نتیجه می گیرد: « این پویائی نا گزیر از یک سو باعث افزایش نابرابری درآمد، واز طرف دیگر موجب بروز بحرانهای مالی می شود».

به فکر واداشتن کارفرمایان و رهبران

دنیس دوران، اقتصاد دان مارکسیست وکمونیست ظرافت موضوع را چنین بیان می کند: البته این تحلیلگر امور مالی با هشدارهایش مبدل به یک انقلابی نشده. دنیس دوران که مسئول نشریه اقتصادی وسیاسی است، می گوید: « می توان با بیانات مقدماتی او موافق بود ولی کمتر با توصیه ها در نوشته هایش»، او متخصصین معمول این نوع « تحریکات» را چنین توصیف می کند: که در واقع رسالتشان به فکر واداشتن کارفرمایان و رهبران در خصوص «روش آموزشی» رفورم ها و« قابل پذیرش» بودن آنها برای مزد بگیران است. دونیس دوران چنین ادامه می دهد:« پاتریک آرتوس اگر از پدیده های موجود شروع می کند، علت واقعی پس روی بهره وری سرمایه را توضیح نمی دهد. در صورتیکه اگر او واقعا مارکسیست بود، می دید که فقط مسئله بر سر توزیع در آمد نیست، این پس روی همچنین در رابطه با یک نوع رشد سرمایه و روند تولید است که مزد بگیران را تضعیف می کند. این آن چیزی است که می بایست با اعمال مدیریت های دیگر در شرکتها، تغییر یابد.

* این مقاله در شماه ٦ فوریه نشریه اومانیته به چاپ رسیده است.

** سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی، سازمانی است بین‌المللی، دارای ۳۵ عضو و به تعبیری عمده‌ترین سازمان بین‌المللی تصمیم‌گیرندهٔ اقتصادی است. مقرّ اصلی این سازمان در شهر پاریس است.

١ - نشریه بانک ناتیکسیس:« پویائی سرمایه داری درست همان است که مارکس پیش بینی کرده بود»، صفحه ٢ https://www.humanite.fr/sites/defau...

٢ - همان نشریه، نمودارهای صفحه ٢ و ٣

٣ - همان نشریه، نمودارهای صفحه ٣، ٤ و٥


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۰)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست