اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۹ مرداد ۱٣۹۷ -  ۲۰ اوت ۲۰۱٨

                                                                                                                                                      تلاش رایش سوم (آلمان نازی) برای ترجمه کتاب «نبرد من» به عربی، سرانجام به زاده شدن مشهورترین  واژه نامه جهان،  یعنی «فرهنگ هانس ور» انجامید٫ نازیها در دهه ۱۹٣۰ با دست بُردن در ترجمه عربی «نبرد من»، بعضی اصطلاحات کتاب هیتلر را تغییر دادند و شروع به فروش این ترجمه تحریف شده در کیوسکهای روزنامه‌فروشی عربی کردند٫ آنچه می‌خوانید خلاصه گزارشی است که می دودن در یکی از سایتهای اینترنی عربیِ آلمان راجع به این ماجرا نوشته است.
 
***
در بهار ۱۹٣۴ فریتس گروبا، سفیرِ وقت آلمان در عراق نامه‌ای به دفتر وزارت خارجه آلمان در برلن نوشت که یک  روزنامه عراقی شروع به چاپ قسمت‌هایی از کتاب «نبرد من» هیتلر به عربی کرده است٫ او در آن نامه از آن دفتر خواست که این قسمت‌ها را  جمع آوری کند و با کمک مالی خود، آنها را در قالب کتابی گرد آورد٫ این چیزی بود که نازیسم در مورد تمام نشریه‌هایی که در آن زمان به هدف ترویج ناسیونال سوسیالیستی منتشر می شدند انجام می داد٫ گروبا در نامه خود از «استقبال خوانندگان عرب از این ترجمه» سخن گفت٫
پیش از درگرفتن جنگ جهانی دوم، فرانسه و انگلیس، به عنوان دو قدرت بزرگ جهانی دست به اشغال کشورهای عرب زدند و از سویی موجب تقویت جنبش ملی گرایی در مناطق عربی شدند٫ این وضع موجب شد که مردم عرب در هیتلر به چشم منجی نگاه کنند که می‌تواند دو قدرت استعماری فرانسه و انگلیس را از پیشروی باز دارد٫ این حقیقت را از یکی از شعارهاشان در دمشق  و حلب می توان فهمید: «نه مُسیو، نه مستر»

تبلیغات نازیستی برای جهان عرب

سرانجام درخواستهای فریتس گروبا، سفیر آلمان گوش شنوایی یافت، و اشتیفان وایلد، متخصص زبان عرب و مطالعات شرقی مقیم بُن به گردآوری نامه‌های رد وبدل شده میان برلن و بغداد پرداخت و گزارشی به عنوان «ناسیونال سوسیالیسم در خاورنزدیک میان ۱۹٣٣ و ۱۹٣۹» نوشت و در آن به مسائلی که ترجمه عربی «نبرد من» برانگیخته بود پرداخت٫        
گزارش می‌گفت که گروبا به مسأله تغییر پاره‌ای پاراگراف‌ها و قسمت‌ها ، به قصد کاستن  از حساسیت عرب‌ها نسبت به مقوله‌ای چون «نژاد»، اشاره کرده بود٫ با این که عرب‌ها خود به ملل سامی وابسته بودند، ولی خصومت نسبت به یهودیان در سطح گسترده‌ای در منطقه منتشر بود، از این رو گروبا پیشنهاد کرد کلمه آلمانی «آنتی سمیتیسم» را به «ضد یهودیت» برگردانند٫
در این ایام در شهر آلمانی هاله [۱]    که ۴۰۰۰ کیلومتر با بغداد فاصله داشت، مردی فروتن و زبان‌شناسی استثنایی سرگرم گردآوری هزاران واژه و اصطلاح عربی بود٫ او که هانس ور [۲]    نام داشت، بعدها یکی از برجسته ترین زبان شناسان شد و در سی سالگی به اوج شهرت خود رسید٫ ور به علت بیماری فلج اطفال که در کودکی گرفتارش شده بود، نمی توانست با دست راست کار کند٫ از این رو او را از خدمت سربازی و شرکت در عملیات  نظامی معاف کردند٫    
هانس ور در عوض زبان‌های شرقی و لاتین را با شور و شعفی فراوان مطالعه می‌کرد، به کنکاش در  آثار باستانی مصر و چین علاقه داشت،  در دانشگاه‌های برلن، لایپزیگ و هاله فلسفه و تاریخ ادیان می‌خواند و به فراگیری اسلام شرقی نیز تمایل داشت٫ او  کارش را با گردآوری اصطلاحات و واژه‌های روزنامه‌ها و مجلات عربی مصر، سوریه، وعراق  آغاز کرد٫  آثار ادبی ادیبان بزرگ عرب، چون طه حسین، جبران خلیل جبران و نویسندگان دیگر را می‌خواند و فرهنگ‌های لغت در دسترس خود را به دقت می‌کاوید٫ همه این اینها سرانجام به بزرگترین کار زندگی‌اش انجامیدند و آن «فرهنگ عربی ـ آلمانی» بود٫
در نوامبر ۱۹٣۶ وزارت تبلیغات سیاسی آلمان به وزارت خارجه اطلاع داد که هیتلر با چاپ نسخه‌ عربی کتابش موافقت کرده است٫ ولی قسمت‌هایی که عرب‌ها آن‌ها را خصمانه و توهین‌آور یافته بودند، نظر به وضع سیاسی حاکم، همچنان حذف می‌شدند.   
 
ترجمه‌ای نادقیق  و اطلاعاتی غلط

نسخه عربی «نبرد من» در عراق، زیر نظر برنهارد موریتس، مشاور مخصوص وزارت خارجه در بخش خاورمیانه منتشر می‌شد٫ موریتس در آن هنگام ٨۰ ساله بود و در زبان عربی تخصص داشت٫ او سرانجام با سنجیدن قسمت‌هایی از ترجمه، آن را «خارج از سبک اصلی، غلط و در بسیاری موارد غیرمفهوم» ارزیابی کرد٫
در این هنگام یکی از کارکنان وزارت خارجه آلمان در بخش خاورمیانه پیشنهاد کرد که برای نجات ترجمه عربی باید آن را به سبک کتب مذهبی در آورند٫ این کار را برلن به عهده یک دروزی لبنانی، یعنی شکیب ارسلان نهاد تاآن را با کمک برنهارد موریتس، عضو عالی شورای  مترجمان به انجام برساند٫ ارسلان، پدر بزرگ ولید جنبلاط، رهبر دروزی فعلی لبنان در آن هنگام ۷۵ سال داشت و در سویس زندگی می‌کرد٫ ارسلان در ترجمه خود تا حد زیادی از ترجمه فرانسوی «نبرد من» بهره برد و بخش شرقی وزارت خارجه مأمور پیگیری کار تحقیق در نسخه عربی موجود شد٫ همین جا معلوم شد واژه‌نامه‌ای عربی که بتوان از آن در این کار سود جست در دست نیست٫
در همین دوره بود که وزارت خارجه آلمان از رهگذر یکی از سخنرانان دانشگاه گرایفسوالد [٣] از وجود هانس ور آگاه شد٫ شاهدانی نیز گفتند که او سال‌هاست سرگرم  گردآوری موادی است که به این کار می‌آید٫ چون مانعی سیاسی در کار نبود، هانس ور به درخواست بخش فرهنگی وزارت خارجه به کار خود ادامه داد.

 ترجمه‌ای طاقت‌فرسا

از آنجا که کار بر جزئیات این فرهنگ ۱۰۰۰ صفحه‌ای کاری طاقت‌فرسا بود، هانس ور از دو تن دیگر خواست با او همکاری کنند تا ریشه‌های دو حرفی و سه حرفی اصطلاحات و ترکیبات را استخراج کند٫ همکاران او عبارت بودند از آندرآس یاکوبی [۴] (که تباری یهودی داشت) و دیگری یک آلمانی متخصص در زبان عربی به نام هدویگ کلاین، [۵] که هر دو در جریان جنگ دوم از دست رفتند: هدویگ کلاین در آشویتس به قتل رسید، و یاکوبی به خدمت سربازی فراخوانده شد و بعدها نامش در لیست «مفقودان» قرار گرفت٫ 
هانس ور «فرهنگ زبان عربی معاصر» را در سال ۱۹۴۵ به پایان رساند، ولی انتشار آن هفت سال عقب افتاد٫ «هانس ور در ۱۹۵۹ براساس آثار عبدالسلام عُجَیلی، میخائیل نُعَیمه، کرم مَلحَم کرم و نیز مطبوعات و کتاب‌های درسی جدید، ویراست تازه‌ای از فرهنگ خود انتشار داد٫ توجه خاص مجامع علمی امریکا به این فرهنگ، مولف را بر آن داشت که با همکاری میلتون کوان در پی ترجمه آن به انگلیسی نیز برآید٫» [۶]

[۱] _ftnref1 Halle  

[۲] _HansWehr (۱۹۰۹-۱۹٨۱)٫

[٣] _   University of Greisfwald                                          

[۴] _ Dr٫ Andreas Jacobi

[۵] _ Hedwig Klein

[۶]  این فرهنگ ارزشمند به عنوان «فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی» به قلم دکتر آذرتاش آذرنوش به فارسی برگردانده و همراه با مقدمه سودمند مترجم دانشمند توسط نشر نی چاپ شده است٫ (آنچه در بالا در گیومه نقل شده، از مقدمه مترجم است.)