اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱۰ آذر ۱٣۹۶ -  ۱ دسامبر ۲۰۱۷

میدان سیاست خاور میانه شاهد دو حادثه متضاد است . روز دوشنبه ششم آذر در ریاض جلسه وزیران دفاع اتحاد نظامی ضد تروریستی اسلامی بر گزار شد . روز پیش از آن در تهران قرارداد سه جانبه اقتصادی بین ابران، ترکیه و قطر به امضاء رسید.

اتحاد ضد تروریستی اسلامی ، جلسه معتدل تهران را تظاهر مطلق و نمایش رسانه ای تصویر کرد . با این حال این حادثه دومی روز دوشنبه است که نیاز به مراقبت و نظارت جدی دارد.

اتحاد نظامی جدید عجولا نه نام « ناتوی عربی » به خود گرفت ، اما این سازمان نه کاملا عربی است و نه یک اتحادیه است . قالب محکم این سازمان به وسیله پاکستان شکل گرفته، که خود پاکستانیهااز نظر نژادی به سکنه شمالی هند نزدیک هستند.

سازمان اتحادیه آتلانتیک شمالی (نا توی واقعی) در شرایط جغرافیایی سیاسی و ایدئولوژی خاصی به وجود آمد و وسیله اصلی اعمال فشارو استراتژی مقابله ومحدود کردن اتحاد شوروی شد. ولی واقعیت اتحاد نظامی اسلامی، گویای جریانی متلون و پدیده ای گروهی است که خود، درداخل جهان اسلامی نیز تغییر پذیر است (جریانی بی ثبات). عربستان سعودی از نظر تاریخی، خود به بودن گهواره تروریست های اسلامی شهرت دارد، وگرفتاری کنونی آن این است که پرنده ها به آشیانه باز میگردند.

در عربستان، اقتصاد در حال بحرانی بزرگ است و ذخایر مبادلات خارجی به سرعت در حال تخلیه هستند، درگیری مداوم شریرانه برای جانشینی ، خانواده سلطنتی را پاره پاره کرده، نا رضایتی های عمیق در این کشور شدیدا محافظه کارمذهبی که بطور سنتی به قوانین مشروعیت میداد، تنش های اجتماعی را باعث شده که مطالبات، برای رفرم و باز شدن فضا را شدت میدهد. در استا نهای شرقی نفت خیز شیعی نشین نیز نا آرامی میجوشد، خاک سعودی برای اسلامی های رادیکال بارور است.

به همین ترتیب فضای خارجی پیچیده ای نیز وجود دارد. قدرت گرفتن شیعیان در عراق، باطلاقی در یمن، شکست در سوریه، از دست رفتن لبنان و افتادن آن به دست حزب الله، فضای ایران بعد از تحریم ها، بی ثباتی بازار نفت و عدم تمایل آمریکا در حمایت از سعودی درخیزش های داخلی آن از این جمله اند.

عربستان سعودی در خطر تهاجم از خارج نیست. با این حساب اتحاد ضد تروریسم اسلامی در مقابل دشمنی های داخلی چه کاری میتواند انجام دهد؟ یا اینکه این اتحاد حاضر است به خاطر ایجاد اقتدار عربستان در خاور میانه اسلامی به جنگ با ایران اقدام کند؟

اغلب کشورهای عضو اتحاد اسلامی از فاصله های دور مثل مغرب در افریقا گرفته تا اسیای مرکزی روابط دوستانه ای با ایران دارند(حتی پاکستان به نظر میرسد که مشتاق روابط جدیدی با ایران است.)

به طور خیلی ساده، عربستان با این اتحاد اسلامی میخواهد با ریختن پول یکی از مشکلاتش را بگشاید. اما مشکل در این مورد عینی است و اتحاد نظامی اسلامی شائبه امنیت غیر واقعی ارائه میدهد. عکس روز دوشنبه در ریاض یاد آور جشنهای سال ۱۳۵۰ به وسیله شاه ایران به عنوان جشنهای ۲۵۰۰ سا ل پادشاهی ایران بود، هر چند که دشمن به در میزد.

بر عکس معاهده ایران-ترکیه-قطر که روز یکشنبه درتهران امضاء شد خیلی آرام برگزار شد، ولی محتوای آن قطعا بر امنیت منظقه ای و جهانی اثر خواهد گذاشت.

موافقت نامه ای که به وسیله سه وزیر اقتصاد بی سرو صدا امضاء شد و و در رسانه های غربی انعکاسی نداشت، گروه کار سه جانبه ای تشکیل میدهد که« انتقال کالاها بین سه کشور را آسان میکند» و موانع را ازسر راه ارسال کالا از ایران و ترکیه به قطر بر طرف میکند.

این ممکن است که تلاش ساده ای در هموار کردن راه انتقال کالاها به قطر به نظر برسد که عربستان راهش را سد کرده است. ولی این حرکت نماد بزرگی است که نشان میدهد دوحه شکست استراتژیک رهبری منطقه ای سعودی را باعث شده و حمایت آشکار آنکارا و تهران راجلب کرده است. رابطه خفیف پیشین دوحه با تهران دلیل اصلی خشم عربستان بود، ولی در حال حاضر ایران و قطر اتحاد واقعی ایجاد کرده اند. این وحدت شورای همبستگی خلیج را تضعیف میکند، زیرا ایران همچنین روابط صمیمانه ای با عمان وکویت دارد.

در سطح وسیع تری ،عمق یابی اتحاد سه جانبه بین روسیه،ترکیه و ایران با توجه به ضدیت مشترک آنها با آمریکا سدی برای ایران در برابرانزوای منطقه ای ایجاد میکند. و همچنین نزدیکی ایران به قطر و ترکیه، دو کشور مسلمان سنی، مبارزه ریاض علیه تهران را که رنگ مذهبی به آن میزند بی ارزش میکند.

پیمان ترکیه - ایران - قطر در اساس تعادل قدرت نظامی در خاور میانه اسلامی را

تجدید و آشکارا نقش رهبری عربستان سعودی را به مبارزه می طلبد

نزدیکی ایران و قطر تاثیرعمیقی در بازارهای انرژی جهانی دارد. روسیه، ایران و قطر حدود ٪۵۵

ذخائر اثبات شده گاز جهانی را در خود دارند. این سه کشور در گروه کشورهای صادر کننده گاز نقش رهبری را بازی میکنند. علاوه بر این، ایران حوزه گازی پارس جنوبی را با قطر مشترک است(٪۲۷ ذخائرایران)، وروسیه حضور خود را در بخش انرژی ایران تعمیق میکند.

قطر بازار گاز مایع شده را از سالهای ۲۰۰۰(۱۳۷۹ به بعد) در تسلط دارد. روسیه نیز با تاسیس تجهیزات مایع کردن گاز در حوزه (یامال) انتظار به محصول رسیدن آنرا در سال۲۰۲۰ دارد. ایران نیز در همین سو حرکت میکند.

آقای ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز در تدارک گسترش تولید گاز مایع شده است، ولی در واقع بازار تولید گاز مایع دچار اغتشاش است. یک شبه اتحاد در مورد مایع کردن گاز بین ایران،روسیه و قطر میتواند تلاش ترامپ در مورد صادرات گاز مایع آمریکایی را بی اثر کند.

این، همچنین باعث افزایش حساسیت آمریکا در مورد بیش از ۶۵۰۰نفر نظامیانش که در حال حاضر در قطر،قرارگاه فرماندهی منطقه ای امریکا در پایگاه ال یودید مستقر هستند، میشود. طوفان هایی در روابط آمریکا و ترکیه نیز وزیدن گرفته اند. ترکیه نیز یک پایگاه نظامی در قطر دارد.

همزمان بندر جدید خیلی بزرگی. در ماه سپتامبر در قطر ایجاد شد که دروازه ای برای ایران است و درست در میان راه آیی است و زمانی که مسابقات جام جهانی۲۰۲۲ در قطر نزدیکتر میشوند بازرگانی هم تقویت میشود. اضافه بر این، ایران فضای هوایی خود را نیز برای جبران بسته بودن راه هوایی در اختیار قطر برای پروازهایش به اروپا و آمریکا قرار داده است.

ایران امیدوار است که سرمایه گذاری های قطر را جذب کند. حتی صحبت هایی در جریان است که روزی به منظور صاف شدن بدهی های ایران اوراق قرضه خزانه داری آن در بازار بورس قطر قرار گیرند. کافی است که با اصطلاحات جغرافیایی سیاسی گفته شود، که ایران با نزدیکی به قطر استراتژی عمیقی رابه کار گرفته است.

ایران از نظر تاریخی سعودی ها را از راه برتری مغزی وگاهی نیرنگ و به نام سیاست پس رانده است و به نظر میرسد که این جریان در حال تکرار است. به هر حا ل در اساس اتحاد ترکیه - ایران - قطر با به چالش کشیدن نقش رهبری عربستان سعودی، آشکارا تعادل قدرت را در خاور میانه اسلامی بر قرار می کند.

*نوشته هیات تحریریه تایمز اسیا