• پراکندگی گازهای آتشفشانی، خروج حجم زیادی از غبار و گازهای مختلف و ترک‌های نه چندان عمیق پوسته زمین در شیب دامنه بلندترین قله ایران، نشانه‌هایی از بیداری آتشفشان دماوند است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۰ آبان ۱٣٨۶ -  ۱۱ نوامبر ۲۰۰۷

اعتماد ملی - ساناز الله بداشتی: پراکندگی گازهای آتشفشانی، خروج حجم زیادی از غبار و گازهای مختلف و ترک‌های نه چندان عمیق پوسته زمین در شیب دامنه بلندترین قله ایران، نشانه‌هایی است از بیداری آتشفشان ٣٨۵۰۰ ساله دماوند که پس از خاموشی ۱۰ هزار ساله تکانی خورده و بیداری لحظه به لحظه خود را به رخ می‌کشد، لحظاتی که انگار با این شرایط ایران خیلی هم قابل تشخیص نیست تا مانند همان ۱۰۰ هزار سال قبل، منتظر خروج و رویت گدازه‌ها و سپس تخصیص اعتبار و یا امکانات باشیم. بلندترین قله ایران، امروز، مدت‌ها است که می‌لرزد و نفس می‌کشد تا شاید هشداری باشد، برای مدیرانی که همانند سال‌های قبل این قله به خواب رفته‌اند.
دماوند بیدار است، این را گوشه‌ای از تحقیقات گروه‌های کارشناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نشان می‌دهد؛ همان گزارش‌هایی که نسخه‌ای از آن نیز به مراکز مدیریتی کشور ارسال شده، تا شاید در کنار همان اعتبارهایی که به عنوان <عمران> تخصیص داده می‌شود، <امکاناتی> هم برای تکمیل تحقیقات و تایید احتمالا‌ت در نظر گرفته شود؛ اتفاقاتی که تا امروز پیش نیامده و به نظر نمی‌رسد که پس از این هم برای آن تلا‌شی شود و دقیقا به همین دلیل است که مدیر زمین‌شناسی مهندسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اطلا‌عات به دست آمده را با نگاه به امکانات کشور مطرح کرد و گفت: <آتشفشان دماوند، بخشی از زمین‌شناسی کشور است که همانند پدیده‌های دیگر زمین‌شناسی با توجه به امکانات موجود مورد بررسی قرار گرفته است، چون ایران کشوری جوان است، کشوری که فعل و انفعالا‌ت زمین‌شناسی جوانی دارد و توانایی تبدیل تفتان، سبلا‌ن و دماوند به آتشفشان‌های فعال را دارد.>

حرکت مواد مذاب از سطح زمین به بالا‌

بعد از همه این توضیحات فرهاد انصاری‌مقدم به همان گزارش‌هایی که چند روز قبل منتشر شده، اشاره کرد و بنا بر همان تحقیقات گفت: <افزایش لرزه‌خیزی یا به‌طور کلی تغییر الگوی لرزه‌خیزی منطقه، خروج گازهای آتشفشانی و همچنین تغییر در شیب دامنه کوه‌های آتشفشان اصلی‌ترین نشانه‌های احتمال رویداد آتشفشانی هستند که در مورد دماوند دو مورد اولیه از ابتدای سال ٨۵ به وضوح دیده شده و با توجه به گزارش‌های اخیر کارشناسان مبنی بر افزایش رویداد زمین‌لغزه در منطقه، احتمال تغییر در شیب دامنه‌های قله دماوند نیز وجود دارد.>
او و گروه کارشناسی زمین‌شناسی بروز تنها سه نشانه‌ مطرح شده را مهم‌ترین نشانه از حرکت مایع مذاب (ماگما) از بخش‌های پایین زمین به سمت بالا‌ می‌دانند، به همین دلیل انصاری این شرایط را اینگونه تشریح کرد: <به سبب وجود فشار بسیار زیاد در ژرفای زمین حرکت ماگما به سوی دهانه آتشفشان با خروج حجم زیادی از بخار و گازهای مختلف و همچنین ترک خوردن و متورم شدن پوسته زمین و در نهایت تغییر در شیب دامنه کوه آتشفشان همراه است که به صورت رویداد زمین‌لرزه و تغییر شیب دامنه دیده می‌شود.> با اینکه گروه کارشناسی این نشانه‌ها را شناسایی کرده‌اند، اما شناخت دقیق فعالیت‌های هر آتشفشان نیاز به نصب دستگاه‌های <رفتارسنج> دارد که برای کارشناسان ایرانی دستیابی به این امکانات شبیه رویا است. مدیر زمین‌شناسی مهندسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی هم با نگاهی به امکانات امروز ایران گفت: <اگرچه که پروسه زمانی فعالیت آتشفشان ما قابل تشخیص نیست، اما نصب شبکه رفتارسنجی در دامنه هر قله آتشفشانی به شناخت شرایط هر آتشفشان خفته‌ای که امکان فعالیت آن بسیار زیاد است، کمک می‌کند.>
همین دستگاه‌ها و همین امکانات به شناخت صحیح <حرکت گدازه‌های احتمالی، سیلا‌ب‌های به راه افتاده، خاکستر ایجاد شده ناشی از انفجارات ایجاد شده و همچنین گازهای سمی که در زمان بروز پدیده آتشفشان به وجود می‌آید> کمک می‌کند.
با این حال مدیر گروه کارشناسان سازمان زمین‌شناسی، داده‌های به دست آمده از آتشفشان‌های ایران را بسیار اندک دانست و گفت: <نباید فراموش کرد بیشتر آتشفشان‌های ایران خفته هستند و خاموش به شمار نمی‌آیند و تنها با شناخت کافی از پدیده‌ها و فرآیند زمین‌شناسی است که می‌توان هنگام رویارویی با آنها بدون غافلگیر شدن به درستی تصمیم گرفت و برای پیشگیری از آسیب‌های جاری و مالی گسترده برنامه‌ریزی کرد.>

تلفات احتمالی فوران آتشفشان

برنامه‌ریزی‌ای که انصاری به آن اشاره‌ای کوتاه کرد توجه به تلفات احتمالی فعال شدن آتشفشان‌ها است؛ تلفاتی که بر اثر جریان‌های گدازه و جریان‌های گلی (لا‌رها)، پرتاب خاکستر و ابرهای سوزان باعث مرگ و میر ساکنان نزدیک به قله‌های آتشفشانی می‌شوند و تقریبا شرایط زنده ماندن و رها شدن از آن را غیرممکن می‌کند. با اینکه فوران آتشفشان‌ها بسیار کمتر از حوادث طبیعی دیگر مانند سیل و زلزله است، اما دقت به رشد مناطق مسکونی در اطراف کوه‌های آتشفشانی شرایط را به شکلی متفاوت پیش می‌برد. شرایطی که برای ساکنان نزدیک به بلندای ایران [دماوند] بسیار خطرناک است. بنا بر تحقیقات اولیه کارشناسان در صورت فعال شدن آتشفشان دماوند، جریان گدازه‌ها از دامنه غربی سرازیر و وارد رودخانه لا‌ر می‌شود. در کنار این شرایط متصاعد شدن گازهای سمی نیز شرایط آب و هوایی منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مطالعات کارشناسان نشان می‌دهد، <هنگام فعالیت آتشفشان گازهایی که دارای دمای بسیار زیادی است و واکنش‌های شیمیایی دارند با شدت هرچه تمام‌تر از آن خارج می‌شود.>

حرف آخر در بلندای قله دماوند

سرزمین‌های پهناور ایران از میان آتشفشان‌های فعال، خفته و خاموش میزبان چندین آتشفشان خفته است که دماوند در کنار تفتان و سبلا‌ن بیشترین نگاه‌ها را به خود جلب کرده است. دماوند آتشفشان فعالی نیست، اما گرم شدن چشمه‌های اطراف آن و شکستگی زمین‌های دامنه، اطلا‌عات اولیه‌ای است که تنها وجود احتمالا‌ت را تایید می‌کند، اما خروج گازهای پراکنده در قله بلند ایران، بزرگ‌ترین داده‌ای است که تنها با شناسایی نوع مواد تشکیل‌دهنده آن همه این احتمالا‌ت به یقین تبدیل می‌شود؛ نتیجه‌ای که فقط با رسیدن به نزدیکی قله غران دماوند به دست می‌آید