الگوی حاکم بر گفتمان اصلاحات، به نظر من هم چنان الگو توسعه گرایی است
شمس الواعظین:اصلاح طلبان ازپراکندگی، فقدان پلاتفرم‌های واحد و حداکثری نگاه کردن به مسایل رنج می برند
متاسفانه اصلاح طلبان همچنان تصور می‌کنند که باید ناجی این کشورباشند. این کشور با آمدن آقای احمدی نژاد هم چندان آسیبی ندید. البته ازبعضی روندها عقب افتاد. لذا اصلاح طلبان با حداقلی کردن نقش خود و کاهش توقعات و بلندپروازی‌های خود، به ویژه پرهیز از حس نقش انبیایی داشتن برای حل مشکلات ایران، می توانند حول اشتراکات حداقلی وحدت کنند.
اخبار روز:
www.iran-chabar.de
يکشنبه
٣۱ شهريور ۱٣٨۷ -
۲۱ سپتامبر ۲۰۰٨
ماشائ الله شمس الواعظین پیش از برگزاری انتخابات نهمین دوره ریاستجمهوری، ضمن مقاله ای اکبر هاشمی رفسنجانی را در برابر محمود احمدی نژاد،بهترین فرد برای ریاست جمهوری معرفی کرد. با وی در مورد علت این انتخاب وهمچنین انتخابات آینده گفت و گو کرده ایم. شمس الواعظین تاکید دارد که: تکیه گاه دولت موجود بر نهادهای نظامی است و با دموکراسی نسبتی ندارد.
آقای شمس شما پیش از انتخابات سال ٨۴، در مقاله ای آقای هاشمی را بهترین فرد برای ریاست جمهوری دانستید. چرا؟
شمس الواعظین: نوشته من در آذرماه سال ٨٣ نوشته شده بود. در آن جا اشاره کردم که مردم ایران با دو گزینه رو به رو هستند: یکی الگوی شبه توتالیتر ویکی هم الگوی بازگشت به توسعه و توسعه گرایی. نمونه مورد اول دولت آقای احمدی نژاد و نمونه مدل دوم هم دولت آقای هاشمی است. از آن جایی که در جامعه شناسی مدل توسعه گرایی به الگوی دموکراسی نزدیک تر است، من توصیه کردم اگر مردم ایران به مدل توسعه گرایی تن دهند، این مدل به دموکراسی نزدیکتر است. چنان که الگوی شبه دموکراسی آقای خاتمی، مردم ایران را یک گام به دموکراسی نزدیک تر کرد. ولی فاصله گرفتن مردم از این الگو صحت این فرضیه را تایید کرد.
یعنی این دولت نظر شما را تایید کرد؟
شمس الواعظین: بله، ما با یک دولت عمیق(Deep State) رو به رو هستیم. تکیه گاه این دولت به نهادهای نظامی است ونهاد نظامی طبقه حامل را در کشور تشکیل میدهد و فعلا در کشور، نسبتش با دموکراسی، نسبت بیگانه ای است و سال ها طول می کشد تا به دنیا و مقتضیات زمانه پی ببرد. در نتیجه منافع و آرزوها و امیدهای مردم به شدت ضربه خواهد دید.
به نظر شما مردم از این دولت روی گردان شده اند؟
شمس الواعظین: بعد از چهار سال ما ظاهرا یک بار دیگر با توجه به کارکردهای دولت احمدی نژاد، یک روی گردانی ملی را از دولت احمدی نژاد می بینیم. این دولت، یک دولت پوپولیست است. هیچ یک از وعده هایی را هم که داده، توان و دانش اجرای آن ها را نداشته است. طبقه نخبگان نسبت به این قضیه آگاه بودند، اما حالاکار به جایی رسیده که دولت از انجام ابتدایی ترین وظایف خویش، یعنی تهیه خدمات عمومی، مثل برق در تابستان و گاز در زمستان هم عاجز است.
به حوزه های دیگر توجه کرده؟
شمس الواعظین: ببینید این مدل عقب افتاده ای است که دولتی نتواند وظایف عمومی را انجامد هد، و در مقابل بودجه عظیمی را صرف آنچه که ارزش ها می نامد، که بخش قابل توجهی از آن خرافات است، بکند. اینها بسیاری از پتانسیل های ملی راصرف این مسائل کرده اند؛ یعنی از هر جهت این دولت معدل خوبی ندارد تا تضمینی برای ادامه کار آن باشد.
این مساله در میان حامیان دولت هم خود رانشان خواهد داد؟
شمس الواعظین: آرایش جدیدی که شکل گرفته، این است که در اردویی که آقای احمدی نژاد رابر سر کار آورد، اختلافات شدیدی را می بینیم. بحث دیگر ولادت جریان به اصطلاح معتدل جناح محافظه کاران، نشانه ای است از اینکه اردوی محافظه کاران نسبت به ادبیات رادیکال آقای احمدی نژاد و حرکات رادیکال بخش هایی از گروه محافظه کار، موضع گیری دارد و آن ها را پس می زند. یعنی خود اردوی محافظه کاران پرتلاطم است. به نظر می رسد اگر اردوی مقابل بتواندانسجام خود را، بخصوص در پلات فرم های انتخاباتی و برنامه ها، حفظ کند، قابلیت زمین زدن رقیب در یک انتخابات دموکراتیک را دارد.
یعنی اصلاح طلبان می توانند پیروز میدان باشند؟
شمس الواعظین: چنان که گفتم به شرط آنکه آرایش خود را تصحیح کنند و از حرکات تک روانه ای که آقای کروبی شروع کننده آن بود، پرهیز و به یک اجماع درونی در اردوی خود دست پیدا کنند.
پس چرا الان در اردوی اصلاح طلبان این همه تفرقه وجود دارد؟
شمس الواعظین: شاید به این دلیل باشد که از شوک ضربه های سال های اخیر به هوش نیامده اند؛هنوز بحران زده هستند، پراکندگی در نیروهای شان بیشتر از محافظه کاران است. مهاجرت به خارج از کشور در میان این ها بسیار زیاد شده،ناامیدی نسبت به فضا و حوزه سیاسی ایران در میان آن ها افزایش پیدا کرده، پوپولیستی بودن فضای سیاسی باعث شده فضا از حالت حرفه ای خارج شود و.... در نتیجه اصلاح طلبان دارای قضاوت پیشینی هستند مبنی بر اینکه حکومت اجازه نخواهد داد که آن ها براساس قانون اساسی فعلی بار دیگر به قدرت بازگردند. از سوی دیگر خود را دارای بحران روانی – سیاسی می بینند. این عوامل دست به دست هم می دهد که آن ها را به سمت عدم انسجام سوق می دهد. در آینده نزدیک هم، هر چه به دوره انتخابات نزدیک تر شویم، شاهد افزایش شکاف ها در میان اصلاح طلبان و تلاطم و اختلاف نظرها در میان محافظه کارانخواهیم بود.
به نظر شما، اصلاح طلبان چگونه می توانند به اجماع برسند؟
شمس الواعظین: با اتکا به ظرفیت های موجود در حکومت و نه خارج از آن. چون خارج از آن،عمل رادیکال، عملی غیرقابل قبول و پرش از روی واقعیت های موجود است، که این واقعیت ها هر چه قدر هم مطابق خواسته های شخص من، طبقه من و یا نسل من نباشد، باز هم خودشان را بر ما تحمیل می کنند. در نتیجه با پذیرش این واقعیت ها باید به سمت حداقلی کردن شعارها، انسجام درونی، وحدت حول اشتراکات گرایش های اصلاح طلبی و تلاش برای حداکثری کردن مشارکت مردم درانتخابات برویم. یعنی این موضوعات باید در صدر پلات فرم های انتخاباتی اصلاح طلبان قرار بگیرد.
البته در انتخابات نهم ریاست جمهوری مشارکت بالا بود.
شمس الواعظین: با افزایش حجم مشارکت مردم، شانس موفقیت اردوی اصلاح طلبان بسیاربالاتر می رود. چرا که رای اصلاح طلبان در طبقه میانی به بالای جامعه قرار دارد که در انتخابات اخیر شرکت نکردند. باید بازی انتخابات را جدی گرفت و فکر نکنند رقیب با حداقل امکانات و توانایی ها و ظرفیت های خودقادر خواهد بود انتخابات را بی زحمت و بی هزینه ببرد.
خب، چه الگویی را باید مدنظر قرار دهند؟
شمس الواعظین: الگوی حاکم بر گفتمان اصلاحات، به نظر من هم چنان الگو توسعه گرایی است.
چرا؟
شمس الواعظین: اول به دلیل نیاز جامعه ایران. وقتی مسایلی نظیر حقوق بشر، برابری میان زنان و مردان، توسعه زیرساخت ها و.... در راس برنامه های یک دولت قرار میگیرد، دموکراسی به عنوان ره اورد طبیعی این توسعه نیز به دست خواهد آمد. در واقع با تکیه فرمی روی دموکراسی ما مردم را به سمت حوزه رقیب، که شعارنزدیک تر به واقعیت های عینی جامعه می دهد، هل خواهیم داد.
این ترس وجود ندارد که شعارهای مشابه دولت، باعث شود که رای آن ها ریزش پیدا کند؟
شمس الواعظین: شعارهای دولت فعلی که عموما پوپولیستی است، نتایج کاملا مشخصی در برداشته است. طرح هایی مثل بنگاه های زودبازده، کاهش نرخ سود بانکی و... امتحان خود را پس داده است. این ها نشان می دهد که اصلاح طلبان باید روی الگوهای مادر توجه کنند. الگوهای مادر، الگوهای توسعه بهره گیری از تمامیسرمایه های ملی است که منجر به دموکراسی خواهد شد. یعنی همه شهرها بایدشاهد عمران و توسعه باشند. این الگوها می تواند به مردم موفقیت های درازمدت را بدهد.
و اگر این اتفاق نیفتد؟
شمس الواعظین: در غیر این صورت ما در معرض مناقشات داخلی و شعارهای سیاسی در پلاتفرم های داخلی خواهیم بود و در نتیجه آن رقیب با استفاده از حداقل رایی که درمیان مردم دارد، انتخابات را می برد و باید۴ سال دیگر انگشت به دهان درحیرت از رفتار دولت های پوپولیست بنشینیم.
شما این عقلانیت را در میان اصلاح طلبان می بینید که به دنبال این مساله بروند؟
شمس الواعظین: من عقلانیت بلوغ یافته ای درآن ها نمی بینم. ولی ضرورت های واحدی درمیان همه گفتمان های حزبی در اردوی اصلاح طلبی می بینم. فقط مثل اینکه قوه دافعه یا هل دهنده می خواهد تا آن ها را به سمت پذیرش الگوهای مشترکببرد. دعوا باید بیش از آنکه فردی باشد، باید الگویی باشد برای فرصت اجرا. فرصت عملی شدن الگوها.
یعنی در مورد مصداق بحث نشود؟
شمس الواعظین: دعوا از فردیت باید خارج شود و به یک جمعیت برسد. یک الگوی جمعی ناشی از خرد جمعی. من چنین چیزی را در میان اصلاح طلبان می بینم. یعنی چیزی که در حوزه رقیب دیده نمی شود. در آن حوزه از احساس تا خرافه حکمفرمایی میکند. در میان اصلاح طلبان اما رگه های عقلانیت قوی تر است.
این عقلانیت چه زمانی فایده خود را نشان خواهد داد؟
شمس الواعظین: با اتکا به چنین عقلانیتی اصلاح طلبان می توانند این مانع را پشت سربگذارند و بدانند که رقیب برای آن ها در ماه های اینده دام های زیادی گذاشته است. یعنی باید خود را در جامعه ای ببینن بی رسانه، بی تریبون و بااستفاده از امکاناتی غیر از امکانات امتحان شده امروز چشم به پیروی بدوزند.
به هر حال اصلاح طلبان معتقدند بدون وجود رسانه نمی توانند با مردم رابطه برقرار کنند.
شمس الواعظین: نباید از مظلومیت دم بزنند. نباید شاهد باشیم که اصلاح طلبان از نبود رسانه دم می زنند. مظلوم نمایی دیگر بس است. مظلوم نمایی هر جناحی درکشور، به طور غیرمستقیم این پیام را به مردم می دهد که توان زایش الگوهای جدید و پشت سر گذاشتن موانع را ندارند. پس چگونه ما بیاییم کل قدرت اجرایی و نیروهای قانون گذاری را به دست جناحی بسپاریم که قادر به زایش الگوهای پیش برنده پلاتفرم های خود نیست؟ چنین چیزی ناشی از همین ادبیات است. نباید آقایان به این مساله چشم بدوزند که از طریق مظلوم نمایی بر حریفغلبه کنند.
با همه این حرف ها، چه کسی باید الگوی مورد نظر را اجرایی کند؟
شمس الواعظین: برای دور آینده، اشخاص دیگر نقش اصلی را بازی نمی کنند. بنده اصلا به چنین چیزی معتقد نیستم. اگر اصلاح طلبان روی الگوهای توسعه ای به اجماع برسند، یافتن مصداق پیش برنده کار بسیار آسانی است. به دلیل اینکه آن دیگرمحصول عقل و خرد جمعی است. در این زمان روی هر کسی می توان بحث کرد. یعنیاز رادیکال ترین شان که آقای شیخ عبدالله نوری باشد بگیرید تا محافظه کارترین آن ها یعنی آقای کروبی. یافتن شخصیت اجراکننده این پلاتفرم ها کاربسیار ساده ای است.
به هر حال اصلاح طلبان باید وارد حکومت شوند تا بتوانند برنامه های خود را اجرا کنند.
شمس الواعظین: بله، البته توجه کنید که همه این ها الان در حکومتند. شاید بخشی درسایه باشند وبخشی در مرکز تحولات. جالب آنکه بخش سایه، الان از دولت فعلی کارشناس تر است. یعنی مثلا وزرای هاشمی یا خاتمی، دانش و تجربه بیشتری ازدولت فعلی دارند. در واقع از نظر من اردوی اصلاح طلبان از هیچ چیزی رنج نمی برد جز یک مساله: پراکندگی، فقدان پلاتفرم های واحد و حداکثری نگاه کردن به مسایل.
یعنی این ها باعث عدم اجماع می شود.
شمس الواعظین: متاسفانه اصلاح طلبان همچنان تصور می کنند که باید ناجی این کشورباشند. این کشور با آمدن آقای احمدی نژاد هم چندان آسیبی ندید. البته ازبعضی روندها عقب افتاد. لذا اصلاح طلبان با حداقلی کردن نقش خود و کاهش توقعات و بلندپروازی های خود، به ویژه پرهیز از حس نقش انبیایی داشتن برای حل مشکلات ایران، می توانند حول اشتراکات حداقلی وحدت کنند.
یعنی فقط همین برنامه ها بی توجه به اشخاص می تواند مردم را جذب کند؟
شمس الواعظین: بله و این را افکار عمومی خیلی خوب می فهمد. خیلی بد است که ما از وحشت شخصیتی مثل احمدی نژاد، شخصیتی جذاب تر ایجاد کنیم. آن وقت موضوع شخصی میشود و قیافه و زشتی و زیبایی و لباس پوشیدن و مدل و این حرف ها. چیزی که در سال های اخیر در حوزه سیاسی جذاب شده است. مثلا می گویند آقای احمدی نژاد لباس پوشیدنش این گونه است. خب، اگر چگونه بود، بهتر بود؟ این حرف به قول پوپر ابطال ناپذیر است و تئوری های ابطال ناپذیر برای ایران مفید به فایده نیست.
یعنی باید به جای تکیه بر ویژگی های فردی و ظاهری بر برنامه ها زوم کرد.
شمس الواعظین: مردم وقتی دیدند اقای احمدی نژاد در برابر الگوهای رقیب به بحث های ملموس مثل حوزه اقتصاد، انتقال نفت به سر سفره و... روی آورد، به وی گرایش پیدا کردند. البته من از اختلافاتی که بر سر رای وی وجود دارد صرفنظر می کنم. اصلاح طلبان باید پلاتفرم های خود را حداقلی، ساده و مبتنی برالگوهای توسعه تنظیم کنند.اگر ما به مردم ایران به دلیل انتخاب شخصیت یخوش تیپ و با لبخند در دوم خرداد، نمره خوبی بدهیم، این معادله ما را وادار خواهد کرد که وقتی مردم به احمدی نژاد رای دادند، به رای آن ها شک کنیم. بنابراین اصلا معیار ما برای ورود در این بحث غلط است.
با این بحث ها، موضوع مصاحبه شما درباره آقای کروبی چه بود؟ مگر شما معتقد به این نیستید که فرد در این جا نباید مهم باشد؟
شمس الواعظین: من براساس همان مصاحبه مجددا تاکید می کنم که ما برای آقای کروبی اینحق را قائلیم که به عنوان دبیرکل یک حزب خود را برای انتخابات کاندیدا کند. ولی این حق را برای آقای کروبی قایل نیستیم که به عنوان اجماع اصلاح طلبان و یا به نمایندگی از اصلاح طلبان وارد انتخابات شود. زیرا الگوی تصمیم گیری در میان اصلاح طلبان برای رسیدن به کاندیدای مناسب هنوزشروع نشده که با ورود آقای کروبی به پایان برسد. به نظر می رسد آقای کروبی برای اینکه دیگر گروه ها را در برابر عمل انجام شده قرار دهد و مانع حضور رفقای خود شود، این کار را انجام داد. من این حرکت را خروج از اجماع اصلاح طلبی دانستم و هنوز هم می دانم.
اگر درست متوجه شده باشم، شما تنها نگران الگوها هستید و نه شخص خاصی.
شمس الواعظین: بله. به جای دعوا کردن روی شخصیت ها، اصلاح طلبان باید پیش و بیش از هرچیز روی الگوها به تفاهم برسند. شخصیت ها در مسیر دنبال کردن همین الگوها پیدا خواهند شد.
به هر حال کاندیدای اصلاح طلبان چگونه باید مشخص شود؟
شمس الواعظین: پیدا خواهد شد. خیلی راحت هم پیدا خواهد شد.چون یک پیمان نانوشته ای میان اصلاح طلبان شکل می گیرد که بر اساس آن باید فردی انتخاب شود که آن الگوها را اجرایی کند. مطمئن باشید این اتفاق خیلی ساده خواهد افتاد.
۲۵ شهریور۱٣٨۷
منبع: ادوار نیوز
|