• خاموشی ی اندوهزای ِ استاد ِ ممتاز ِ ایران شناس، بانو مری بویس، رویدادی نیست که دوستداران پژوهشهای ایران شناختی در ایران و سراسر جهان، بتوانند آن را به آسانی برتابند. هرگاه ایرادی پیش آورده نشود که چرا واژه ی "خواجه" (عنوانی برای مردان ِ نامدار تاریخ فرهنگمان) را در این جا برای یک بانو به کار می برم، باید همان گفته ی مشهور سنایی را تکرارکنم که: "مرگ ِ چُنین خواجه، نه کاری است خُرد!" ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۱۷ فروردين ۱٣٨۵ -  ۶ آوريل ۲۰۰۶

خاموشي ي اندوهزاي ِ استاد ِ ممتاز ِ ايران شناس، بانو مري بويس ، رويدادي نيست كه دوستداران پژوهشهاي ايران شناختي در ايران و سراسر جهان، بتوانند آن را به آساني برتابند. هرگاه ايرادي پيش آورده نشود كه چرا واژه ي "خواجه" (عنواني براي مردان ِ نامدار تاريخ فرهنگمان) را در اين جا براي يك بانو به كار مي برم، بايد همان گفته ي مشهور سنايي را تكراركنم كه: "مرگ ِ چُنين خواجه، نه كاري است خُرد!"
آري، بويس خواجه ي نامدار و بزرگ ايران شناسي و به ويژه پژوهشهاي زرتشتي در سده ي بيستم ميلادي بود و با نشر ِ دهها كتاب و گفتار ِ دانشگاهي ي ممتاز، مشعلي فروزان را فراراه ِ رهروان ِ اكنون و آينده نگاه داشت و كاري را كه از چند سده پيش از اين، نخست دانشوران ايران شناس ِ باختري و سپس دانشمندان و پژوهشگران ايراني بر دست گرفتند و به پيش بردند، رسايي و سرشاري ي بيشتر بخشيد و به فرازهاي ِ تازه اي رساند.
از مري بويس ، افزون بر كتابهاي بسيار ارزشمندش، گفتارهاي تحقيقي ي مهمّي در نشريّه هاي دانشگاهي و جُنگهاي پژوهشي ي گوناگون و نيز در دانشنامه هاي بزرگ ِ اين روزگار و از جمله در دانشنامه ي ايران
Encyclopaedia Iranica
http://www.iranica.com /
به چاپ رسيده است كه دانش پژوهان و دانشجويان ايران شناسي، رويكردي هر روزه بدانها دارند و همواره ريزه خوار ِ خوان ِ دانش و دريافت ِ او خواهند بود.
هرگاه بگويم كه دانش ايران شناسي و به ويژه پژوهشهاي وابسته به شناخت ِ سويه هاي گوناگون كيش ِ زرتشتي و آيينها و پرستشهاي رايج در ميان پيروان ِ آن، به دو دوره ي ِ پيش و پس از مري بويس بخش مي شود، گمان نمي برم كه زياده گويي كرده باشم و اميدوارم كه همه ي ايران شناسان و دوستداران ايران، در اين سخن، با من همداستان باشند.
بويس دانشمندي نبود كه همواره در پشت ِ درهاي بسته ي دفتر كارش بنشيند و تاريخ و فرهنگ ايران را تنها از راه ِ كند و كاو در متنها و اثرهاي ِ بازمانده از گذشته هاي دور بشناسد و به ديگران بشناساند. او به پژوهش زنده و حضوري يا به اصطلاح، تحقيق ِ مِيداني باورمند بود و هيچ فرصتي را براي اين كار ِ بايسته از دست نمي داد. در همين راستا، چندين دهه پيش از اين، در سفري به ايران، مدّتي را در ميان ِ زرتشتيان روستاهاي گرداگرد ِ شريف آباد يزد گذراند و همه ي سويه هاي زندگاني ي ديني و فرهنگي و سنّتي شان را زير ذرّه بين ِ پژوهش گذاشت و عكس هايي نيز از آنان گرفت كه در گونه ي خود يگانه اند. برآيند ِ اين سفر ِ پژوهشي، گفتاري بلند بود كه بعدها همراه با دو گفتار ديگر در همين زمينه از دانشمندان دانماركي بار و آسموسن در كتابي به نام ديانت ِ زرتشتي به ترجمه ي فريدون وهمن از سوي ِ بنياد فرهنگ ايران به چاپ رسيد.
* * *
دانشوران و پژوهندگان ايراني، هيچ گاه از رويكرد به كارهاي بويس و ارزيابي و ارج گزاري ي آنها غافل نمانده اند و برخي از آنان از كاميابي ي حضور در نشستهاي درسي ي وي در مدرسه ي پژوهش هاي آسيايي - آفريقايي ي دانشگاه لندن و داشتن ِ افتخارشاگردي او نيز برخود باليده اند. يكي از اينان، دوست ِ زنده يادم دكتر مهرداد بهار بود كه در آغاز گزارش فارسي ي متن ِ پهلوي ي بُندهش ، آن ترجمه ي ارجمند را به استادش بويس پيشكش نموده و با فروتني ي تمام، نسبت بدو ارج گزاري كرده است:
"تقديم به استاد م. بويس ، كه گفته اند: برگ ِ سبزي است تحفه ي درويش."
يكي از بزرگترين كارهاي استاد مري بويس ، كتاب سه جلدي ي نامدار او به نام تاريخ كيش زرتشت است كه خوشبختانه آقاي همايون صنعتي زاده ، آن را به فارسي برگردانده است.
گزينه اي از متن انگليسي ي اين كتاب مهمّ و كليدي نيز به زبان انگليسي در يك جلد نشريافته است.
 
يكي ديگر از دستاوردهاي پژوهشي ي استاد بويس ، زردشتيان، باورها و آداب ِ ديني ي آنها نام دارد كه عسكر بهرامي آن را به فارسي برگردانده است:
گرامي بداريم ياد ِ اين استاد ِ پويا و كوشا و آگاه و ايران شناس سترگ و بزرگ را و رهرو ِ راه ِ فرخنده ي او باشيم. از او بياموزيم دل به كاري بزرگ سپردن و عمري در سامان دهي و سرانجام بخشي بدان، كوشيدن را.
 
جليل دوستخواه
 
شانزدهم فروردين ۱٣٨۵
(پنجم آوريل ۲۰۰۶)

نوشتار بالا برگرفته از دیدارگاه
http://www.iranshenakht.blogspot.com
می باشد و به پیشنهاد استاد دکتر جلیل دوستخواه در اخبار روز بازنشر یافته است.