• درک درست اطرافیان از این پدیده و این که مسئله اساسا شخصی، اختصاصی و منحصر به یک خانواده نیست، می تواند موجب بسیج نیروهای زیادی از سوی اطرافیان درحمایت از قربانی شده، راه بهبودی او را هموار نماید و حجم کمک های حرفه ای را به مراتب کاهش دهد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱ شهريور ۱٣٨٨ -  ۲٣ اوت ۲۰۰۹

دربخش نخستین این نوشتار در مورد منجر شدن شکنجه به بحران عمومی وعارضه استرس اورژانس و نشانه های این عارضه، نوشته شد. همچنین نوشته شد که اگر این علائم به مدت یک ماه و روزانه ادامه یابند به یک بیماری پیچیده به نا م پی تی اس دی Post traumatic stress disorder منجر می شوند. در این نوشتار به علائم پی تی اس دی ، نحوه مراقبت از فرد آسیب دیده ومراحل مختلف درمان پرداخته میشود.

پی تی اس دی
افرادی که به پی تی اس دی دچار می شوند علائم زیر در آنها دیده میشود:
علائم عمومی
۱.      حوادث اتفاق افتاده می تواند باعث اختلا لات عمیق و ماندگار روانی شود
۲.      شکایت ازدردهای روانی- جسمانی مثل کمر دردهای بدون یافته های رادیولوژیک یا اشکال سیسم عصبی, درد شکم غیر پاتولوژیک و...
٣.      اختلال در تمرکز حواس
۴.       اختلال خواب
۵.      سر درد
۶.      شکم درد
۷.      کاهش و یا افزایش وزن
٨.      فقدان احساس امنیت و خاطرجمعی عمومی
۹.      عدم اعتماد به سایر افراد
۱۰. بروز مشکل در روابط اجتماعی و زندگی نرمال

علائم اختصاصی
۱.      فرد در معرض و یا شاهد حادثه ای که شامل مرگ و یا تهدید به مرگ، آسیب جدی و یا تهدید حریم فیزیکی خود و یا دیگران قرار می گیرد.
۲.      واکنش فرد همراه با ترس شدید و درماندگی است.
٣.      بازتولید حادثه در کابوس ها و یا حافظه تصویری رنج آور در طول روز( وضعیتی که اصطلاحا flash back گفته میشود).
۴.      واکنش شدید رنج آور، گاها توام با حالت تهوع به حالات و چیزهائی که نشانی از حادثه داشته باشد و یا یادآور حادثه باشد.
۵.      دوری جستن مستمر از مکان و موقعیت هائی که به نوعی به حادثه مرتبط و یا افکار و احساساتی که آن را تداعی می کند. در نتیجه فرد می کوشد از این حالت های ذکر شده بگریزد. این گریز موجب انزوای فرد می شود.
۶.      ناتوانی در به یاد آوردن بخش مهمی از حادثه.
۷.      کاهش شدید علاقه برای شرکت در فعالیتهای مختلف.
٨.      احساس بیگانگی به دیگران و پرهیزازمعاشرت با دیگران.
۹.      ناتوانی در ابراز احساسات عاطفی و قفل شدن احساسات.
۱۰. احساس ناامیدی به آینده مثل پیشرفت در کار، خانواده و ادامه زندگی نرمال.
۱۱. تنش مفرط همراه با زود رنجی، برخورد های عصبی شدید، ترس شدید و بیداریهای ممتد.

اختلالات ذکر شده موجب کاهش کار کردهای اجتماعی فرد در کار، فعالیت های روزانه وارتبا طات اجتماعی می شود. افرادی که دچار PTSD میشونند یک مسئله مرکزی دارند و آن این است که قادر به فراموش کردن آسیب نیستند و تصاویر حوادث ناگوار به مانند فیلم در مقابل چشمانشان تکرار می شود. چنین افرادی می کوشند به شیوه های گوناگون از این حالت دوری کنند. نتیجتا می گریزند و از جمعها دوری می گزینند پدیده ای که در تداوم خود به جمع گریزی و یا پرهیز از حضور در پاره ای مکان ها نیز منجرمی شوند.

شیوه مراقبت از آسیب دیدگان
رابطه التیام بخش اطرافیان با قربانی
درک درست اطرافیان از این پدیده و این که مسئله اساسا شخصی، اختصاصی و منحصر به یک خانواده نیست، می تواند موجب بسیج نیروهای زیادی از سوی اطرافیان درحمایت از قربانی شده، راه بهبودی او را هموار نماید و حجم کمک های حرفه ای را به مراتب کاهش دهد.
باید به یادداشت که تجاوز های جنسی در زندانهای جمهوری اسلامی بصورت سیستماتیک، فراگیر و در واکنش به تلاش قربانیان برای احقاق حقوق انسانی خویش، صورت گرفته است، آسیب وارد شده یک آسیب اجتماعی است و هزینه ای است که بر کل جامعه تحمیل می شود. چنین نگاهی به مسئله، میتواند احساس گناه، شرم و سرافکندگی فرد شکنجه شده را کاهش دهد.

حمایت عمومی جامعه از قربانی می تواند اشکال گوناگونی داشته باشد:
·         تابو شکنی، جهت دادن شماتت و نکوهش به شکنجه گران و تجاوزگران و گذاشتن گناه این ظلم بی مانند بر گناهکار اصلی
·          برجسته نمودن ارزش های والای انسانی که در مقاومت و حضور این قربانیان در زندگی سیاسی نهفته است.
·         بیرون آوردن تجاوز از تاریکی اخلاق و سنت به روشنائی خرد واعتبار مستتر در حرکت آزادی خواهانه موجود و دادن هویتی متفاوت از تابوهای مرسوم.
·         تشویق قربانی به طرح و بازگوئی شکنجه و نیز نقل موارد مشابه از سوی افرادی که سرنوشتی یکسان داشته و قبلا با موفقیت از بحران عبور کرده اند.
·         پرهیز از پرسش های غیر ضروری و تحریک آمیز که منجر به باز تولید پروسه آسیب می شود.
·         آزاد گذاشتن قربانی در طرح و بازگوئی آزادانه پروسه زندان و تجاوز، به گونه ای که زاویه ورود به مسئله به گزنیش خود او موکول شود.
·         دادن امید و طرح توانمندی ها و برجسته کردن این حقیقت که انسان توان عبور از هر بحرانی را دارد. هدف از این برخورد تشویق ها و تعارف های بی مورد نیست بلکه تاکید بر توان واقعی فرد در عبور از بحران است.

کمک های حرفه ای
بی تردید بهبودی ماندگار و درازمدت این افراد به بهره مندی از کمک های حرفه ای بستگی مستقیم دارد و نمی توان آن را به سطح حمایت معنوی اطرافیان تقلیل داد.

پروسه بهبودی فرد آسیب دیده معمولا از سه مرحله مختلف عبور میکند:
۱.      بازیابی احساس امنیت و آرامش
کنارگذاشتن احساس ترس و خطر مداوم ، به دست آوردن امنیت و آرامش نسبی در زندگی و بازسازی اعتماد از دست رفته، لازمه خروج از بحران و ورود به پروسه بهبودی می باشد. شرایط امنیت و آرامش فرد بایستی درهمان ابتدای فاز اول (شوک) فراهم آید. معاینات پزشکی لازم و تشخیص درست به عمل آمده و معالجات ضروری نیز صورت پذیرد. تمامی مراحل معاینات پزشکی بایستی با توضیحات و اطلاعات کافی و در توافق با فرد آسیب دیده انجام شود تا بدینوسیله اعتماد از دست رفته وی ترمیم یافته و احساس کنترل وی بر جسم و روان باز گردد. از ایجاد هرگونه تحریکات فکری ، حسی و گفتگوهای غیر ضروری با فرد آسیب دیده بایستی پرهیز شود. صحبت با فرد می بایستی با هدف توجه به خود او وهمراه با درک و فهم وضعیت روحی او باشد. از گریه و زاری برای او در کنارش دوری جسته شود. به فرد آسیب دیده بایستی اجازه داده شود تا احساساتش را آنگونه که خود دوست دارد بیان کرده و به این احساسات احترام گذاشته شود. در این مرحله این فقط کمک به فرد آسیب دیده است که مفید وموثر است. این کمک می با یستی در فضائی توآم با آرامش و مراقبت باشد.

۲.      بازسازی تصویر کلی حادثه
یادآوری روند حادثه معمولا پراکنده و فاقد انسجام ضروری است. باز تولید یک تصویر کامل ار این پروسه که به شکل یک قاب عکس شکسته در آمده است مرحله مهمی است. این مرحله، دوره سخت و دردآوری از روان درمانی است و توان بالا و تجربه زیادی از روان درمان گر را نیز می طلبد. در این مرحله فرد آسیب دیده تلاش می کند تا حادثه و یا حوادث را که نفی و فراموش کرده به خاطر بیاورد ، در کنار هم قرار دهد و احساسات خود را در مورد آنچه که بر او گذشته است به گونه ای قابل فهم بیان کند. فرد آسیب دیده ضمن اگاه شدن به حوادث و آسیب های وارد شده، آرام آرام به التیام دردهایش نیز دست می یابد.

٣.      خروج فرد آسیب دیده از انزوا و گوشه گیری
بازگشت به زندگی عادی روزانه وفعالیت های بیرونی در این مرحله صورت می گیرد وفرد آسیب دیده برای رسیدن به این کیفیت به پشتیبانی فعال اطرافیان نیزنیازمند است. فرد میتوند به تدریج روال عادی زندگی خود را شروع کند. برقراری ارتباط جنسی بسیار دشوار و ترس آور است اما فرد میتواند قدم به قدم به ترس خود فائق آید. تجربه نشان داده است که روان درمانی گروهی در این رابطه بسیار موثر است.   

..........................................

منابع:
۱.      سیستم آمریکائی تشخیص بیماری های روحی:    Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders
DSM-IV         
۲.      کتاب انسان ها آسیب ها و بحران ها نوشته لارس وایز و دیگران