• مصطفی معین هفته ی گذشته پیش نویس منشور جبهه ی دموکراسی خواهی و حقوق بشر را به قم برد تا حمایت روحانیون اصلاح طلب نظیر آیت الله منتظری، موسوی اردبیلی و صانعی را نسبت به آن جلب کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۴ ارديبهشت ۱٣٨۵ -  ۲۴ آوريل ۲۰۰۶

روزنامه شرق - م حمد جواد روح: منشور جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر قرار است فردا در کمیسیون ویژه ای توسط موسسان این جبهه نهایی شود. منشوری که هفته گذشته «مصطفی معین» از پایه گذاران جبهه دموکراسی خواهی، پیش نویس آن را به قم برد تا مراجع تقلید را در جریان محتوا و مبنای فعالیت این جبهه جدید سیاسی قرار دهد. جبهه ای که سنگ بنای آن در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته گذاشته شد و دکتر معین کاندیدای اصلاح طلبان در این انتخابات، تشکیل آن را به عنوان یکی از شعارهای اصلی خود مطرح کرد. موضوع تشکیل این جبهه زمانی مطرح شد که صلاحیت معین برای شرکت در انتخابات ابتدا از سوی شورای نگهبان رد و سپس تائید شد. در این شرایط، پس از مذاکره داخلی معین و حامیانش که به شکل کنگره ای فوق العاده در اوایل خردادماه سال گذشته صورت گرفت، در نهایت معین با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد که با لحاظ کردن شرایطی به عرصه انتخابات باز می گردد.
در بیانیه ای که معین هفتم خردادماه صادر کرد و «الهه کولایی» سخنگوی انتخاباتی وی در نشستی مطبوعاتی آن را به اطلاع خوانندگان رساند، موضوع تشکیل جبهه دموکراسی خواهی اعلام شده بود. معین در این بیانیه گفته بود: «من در راه خطیری که پا نهاده ام، به یاری خداوند بزرگ و همه شهروندان ایران امیدوارم و برای حرکت قاطع در این مسیر سخت، معتقدم باید در مرحله جدید که «اصلاحات، گامی به پیش» نام گرفته است از توان، همفکری و مشارکت همه نیروها برای تشکیل و پیشبرد «جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر» که هم اکنون عناصر سازنده آن در جریان انتخابات فعال شده اند، بهره مند شوم. من این نیروی عظیم   خواهان دموکراسی، عدالت، حقوق بشر و آرمان های معنوی و آزادی خواهان ملت را فقط برای تشویق شهروندان به دادن رای نمی خواهم. بلکه این نیرو را پشتوانه ای محکم برای احقاق حقوق همه زنان و مردان ایران زمین به کار خواهم گرفت. اگر در این انتخابات پیروز هم نشوم از تمام توانم برای تحقق «جبهه دموکراسی و حقوق بشر» استفاده خواهم کرد.» این جملات،   در واقع تعهدی اخلاقی را برای دکتر معین پیش می آورد که از فردای روز انتخابات به عنوان پرسش اساسی پیش روی او بود و هرجا پا می گذاشت و خبرنگار، دانشجو یا فعال سیاسی ای را می دید، از وضعیت جبهه دموکراسی خواهی می پرسید. این تعهد اخلاقی، البته انتقادات شخص معین را هم برمی انگیخت. او پس از انتقاد از نوعی تعلل که میان حامیانش در جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب برای تشکیل جبهه دموکراسی خواهی دید، انتقاد کرد و در نهایت، از آنها خواست تا موضع خود را روشن سازند. انتقادهایی که در نهایت منجر به آن شد که این دو حزب اصلاح طلب در کنگره های حزبی خود که طی تابستان و پاییز گذشته برپا کردند، رویکرد خود به جبهه دموکراسی خواهی را اعلام دارند. رویکردهای این دوحزب سیاسی البته متفاوت بود. جبهه مشارکت در کنگره نهم خود که مهرماه گذشته برگزار شد، آمادگی خود برای پیوستن به جبهه دموکراسی خواهی را به عنوان یکی از تعهدات نامزد انتخاباتی خویش اعلام کرد و این مطلب را در بیانیه پایانی کنگره خویش نیز مطرح ساخت. اما سازمان مجاهدین انقلاب که در زمان انتخابات هم، اعلام کرده بود که در جریان تشکیل چنین جبهه ای قرار ندارد، پس از انتخابات هم اعلام کرد که در چنین جبهه ای حضور پیدا نمی کند.
 
• آغاز جلسات و محتوای منشور
با این شرایط بود که جلسات نخستین برای تشکیل جبهه دموکراسی خواهی از اواخر تابستان گذشته و با حضور نمایندگانی از جبهه مشارکت، نهضت آزادی، سازمان ادوار تحکیم وحدت، چندتن از روشنفکران دینی، جنبش مسلمانان مبارز، اکثر چهره های جریان ملی - مذهبی و برخی روزنامه نگاران و فعالان دانشجویی شناخته شده شکل گرفت. محور و مبنای مشترک چهره های حاضر در این جلسات، تاکید آنها بر تامین حقوق بشر و استقرار دموکراسی به عنوان یک ضرورت در شرایط کنونی ایران بود.
با این حال، این نقطه اشتراک بسیار کلی تر و کلان تر از آن بود که به سرعت مبانی و اصول فکری - تئوریک این جبهه را روشن سازد. از سوی دیگر، مسائل تشکیلاتی و ساختاری جبهه و نیز اهداف مصداقی آن در عرصه سیاست محل پرسش بود. اینکه نیروهای تشکیل دهنده جبهه را صرفاً احزاب تشکیل   دهند و یا شخصیت های موثر سیاسی به شکل منفرد به جبهه بپیوندند، یکی از این مباحث مطرح بود که مدت ها بحث های گسترده ای را برانگیخت و پیش بینی می شود طی هفته های آینده با تدوین اساسنامه جبهه دموکراسی خواهی که چهره هایی چون «سعید حجاریان» نقش مهمی در آن دارند، اغلب این پرسش ها پاسخ خود را بیابند. هر چند در حد منشور هم این نکته تایید شده که در کنار احزاب شخصیت های موثر اجتماعی نیز در تشکیل این جبهه نقش دارند و عملاً این جبهه ترکیبی خواهد شد از شخصیت های حقیقی، حقوقی و نهادهای مدنی. نکته دیگری که در آخرین جلسه تصویب منشور جبهه دموکراسی خواهی به آن پرداخته می شود، رویکرد آن در قبال مسئله انتخابات است. طبق شواهد موجود، جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر در انتخابات، لیست نخواهد داد و تنها معیارهای آن انتخابات را از نظر آزاد، سالم و عادلانه بودن می سنجد و اعلام می کند.
فهرست ندادن در انتخابات البته به معنای غیرسیاسی بودن جبهه نیست. بلکه در حوزه های دیگر، قرار است این جبهه عمل سیاسی خود را به دور از مناسبات قدرت سامان دهد. در این زمینه و در حوزه سیاست داخلی، جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر به عنوان مولود ناکام مانده انتخابات ریاست جمهوری دوره نهم که در آن روشنفکران و نخبگان سیاسی با همه تلاش ها، نتوانستند نتیجه مطلوب خویش را به دست آورند، می کوشد زمینه بازسازی وزن اجتماعی روشنفکران و اصلاح طلبان و جلب اعتماد دوباره شهروندان به این گروه های اجتماعی و سیاسی را فراهم سازد. در حوزه عمل سیاسی، پایه گذاران جبهه دموکراسی خواهی معتقدند که این جبهه موازی هیچ جبهه دیگری نخواهد بود و از فعالیت جبهه های موجود (نظیر جبهه دوم خرداد) و حتی جبهه هایی که احتمالاً در آینده شکل می گیرند (نظیر جبهه اعتدال) استقبال می کند چرا که وجود این جبهه ها را به سود روند دموکراتیزاسیون ارزیابی می کند. نکته دیگر مورد تاکید پایه گذاران جبهه دموکراسی خواهی پافشاری آنها بر الگوی «دموکراسی درون زا » است. موضوعی که پافشاری بر آن از سوی این دسته از نیروهای سیاسی طبیعی است چرا که طیفی از آنها پای در نهضت ملی و انقلاب اسلامی دارند (ملی _ مذهبی ها) و طیف دیگر پای در انقلاب و اصلاحات (نیروهای سابق خط امام). تحولاتی که همگی (گرچه با غلظت متفاوت) به نوعی مقاومت در برابر بیگانه یا دست کم مخالفت با نقش آفرینی خارجیان در مناسبات داخلی ایران در آنها نقش مهمی داشت و یکی از مولفه های هویتی این جنبش ها و نیروهای موثر آنها را تشکیل می داد. پافشاری بر این مسئله در شرایط کنونی که برخی الگوها و گزینه های بدیل در نزد پاره ای نیروهای سیاسی شکل گرفته که برپایی دموکراسی در ایران در سایه مداخله قدرت های خارجی را توجیه و یا حمایت می کنند، اهمیت ویژه ای دارد. پایه گذاران جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر در این زمینه گامی فراتر نهاده اند و به پیشنهاد حجاریان بندی از منشور را نیز به دفاع خویش از مقوله «صلح» به عنوان «سویه خارجی دموکراسی» اختصاص داده اند. موضوع صلح البته یکی از محورهای شعارهای انتخاباتی دکتر معین نیز بود. چنان که وی شعار «دموکراسی در خانه، صلح در جهان» را سر داد تا الگوی ایده آل خویش و حامیانش در عرصه داخلی و خارجی را روشن و از الگوهای بدیل متمایز ساخته باشد.
حجاریان درباره ضرورت توجه این جبهه به مقوله صلح معتقد است: فکر می کنم که مقوله «دموکراسی خواهی» و «حقوق بشر» سویه ای کاملاً داخلی دارد یعنی معطوف به مقولات داخلی کشور هستند. همین مقولات را اگر بخواهیم به بیانی خارجی ترجمه کنیم به مقوله «صلح» می رسیم که سویه خارجی این جبهه است. یعنی این دولت به میزانی که در داخل موفق تر می شود کم کم مداخلات خارجی اش نیز شروع می شود و ما می دانیم در خارج و در محیط های بین المللی نیروهای سهمناکی هستند که به راحتی اندک حرکتی از ما را بهانه کرده و دیگر نه بحث از جمهوریت، نه اسلامیت، نه دموکراسی و نه حقوق بشر مسئله آتی ما نخواهد بود بلکه بقای ما و حفظ تمامیت ارضی مسئله اصلی خواهد بود. این مشکل بیش از آنکه ضربه به دموکراسی و حقوق بشر باشد ضربه به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی یعنی همان «استقلال» ما است. لذا جبهه مذکور حتماً باید سویه خارجی را در نظر بگیرد و در این جهت تداوم دهنده راهی باشد که خاتمی با طرح «گفت وگوی تمدن ها» آن را پایه ریزی کرد. منتها این بار خیلی ملموس تر و محسو س تر.
منشور جبهه دموکراسی خواهی آماده شد
این توضیح تاریخی را لازم می دانم که در زمان جنگ سرد که شوروی ها در حال پر کردن زرادخانه اتمی خود بودند و قدرت دوم جهان به شمار می آمدند مع الوصف «جبهه صلح» را در سراسر دنیا توسط احزاب کمونیست به   وجود آوردند تا نشان دهند که رقیب آنها یعنی امپرپالیسم است که به مرحله جنگ افروزی نزدیک شده و آنها در موضع تدافعی قرار دارند. شعب جبهه صلح توسط حزب توده در ایران به عنوان Front organization تشکیل شد. این توضیح را یادآور شدم تا بدانیم ابرقدرت دوم جهان از حربه صلح خواهی فروگذار نکرد اما ما که به شدت آسیب پذیر هستیم چرا نباید شعار صلح بدهیم؟ به خصوص آنکه ممکن است توده مردم برایشان دموکراسی و حقوق بشر چندان اهمیتی نداشته باشد و این مقولات تنها دغدغه عده ای روشنفکر و نخبه   باشد اما صلحی که برای هر خانواده که بچه ای دارد یا سرمایه ای دارد یا جنگی را دیده و یا آسیبی دیده است کاملاً مفهومی انضمامی دارد. لذا تکیه بر اصول صلح که سویه دیگر همان دموکراسی است به گمان من در اینجا جایش خالی است. اگر «دموکراسی» به معنای نوعی مصالحه بین مردم داخل یک کشور بر سر قواعد بازی است «صلح» نیز نوعی مصالحه بین کشورها است در سطح جهانی. یادآور می شوم که یکی از شعارهای آقای دکتر معین در ایام انتخابات شعار زیبای «دموکراسی در خانه، صلح در جهان» بود.
 
•دیدار معین با مراجع تقلید
به دنبال همه این مذاکرات، پیش نویس منشور جبهه دموکراسی خواهی تدوین شد و دکتر معین دیدارهایی را با نخبگان، روحانیون، استادان دانشگاه و شخصیت های علمی و فرهنگی آغاز کرد تا آنها را در جریان محتوای منشور قرار دهد. این دیدارها از هفته گذشته و با سفر دکتر معین به قم آغاز شد. معین در جریان این سفر با سه تن از مراجع تقلید که در حوزه حقوق بشر و دموکراسی فعال هستند و آثار و مکتوباتی هم در این زمینه دارند، دیدار کرد. معین در دیدار با آیت الله منتظری با تاکید بر اهمیت انسجام و وحدت ملی با تقویت بنیان های دموکراسی و دفاع از حقوق شهروندان،درباره وضعیت جبهه دموکراسی و حقوق بشر سخن گفت. وی گفت: «همانگونه که در ایام انتخابات وعده داده بودم با توجه به ضرورت های جامعه و جهان امروز، پس از انتخابات با جمعی از نخبگان و فعالان سیاسی با گرایش های مختلف از بیش از ۱۴ حزب و گروه و تشکل سیاسی و همچنین تعدادی از شخصیت های دانشگاهی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی چگونگی تشکیل جبهه را در جلسات متعدد بررسی کردیم. در حال حاضر بحث های نظری به مراحل نهایی رسیده و پیش نویس منشور جبهه تهیه و تدوین شده است.» دکتر معین در ادامه ضمن تقدیم نسخه ای از پیش نویس منشور جبهه دموکراسی و حقوق بشر به آیت الله منتظری از ایشان درخواست کرد تا نقطه نظرات خود را به صورت مکتوب اعلام کنند.
دکتر معین نیز در پایان این دیدار از کتاب آیت الله منتظری به نام «رساله حقوق» تقدیر و تشکر کرد و گفت امیدوارم بیش از پیش شاهد چنین تالیفات اثرگذاری از سوی بزرگان حوزه و دانشگاه ها باشیم. دکتر معین در دیدار با آیت الله موسوی اردبیلی نیز ضمن ارائه پیش نویس منشور جبهه دموکراسی و حقوق بشر، از ایشان خواست تا مسائل مربوط به حقوق بشر که نیاز امروز جوامع اسلامی است بیش از گذشته مورد توجه ایشان قرار بگیرد. وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با تشکر از تلاش های آیت الله موسوی اردبیلی در ایجاد دانشگاه علوم دینی مفید و برگزاری کنفرانس های علمی در زمینه حقوق بشر، از ایشان خواست تا پژوهشکده ای را در این دانشگاه برای بحث حقوق بشر ایجاد کند. معین دیداری نیز با آیت الله صانعی داشت و طی آن، ضمن ابراز خوشحالی از این دیدار، از فتاوای اخیر این مرجع دینی که به مسائل روز و به ویژه حقوق بشر توجه دارند قدردانی کرد. دکتر معین گفت: «بحث حقوق بشر از فقهایی مانند شما در حوزه برمی آید که با نگاهی علمی و با شجاعت و صراحت در این عرصه تلاش کنند و آثار خود را به جامعه عرضه دارند. آیت الله صانعی نیز با یادآوری این نکته که اسلام به بحث حقوق بشر توجه ویژه دارد متذکر شد: «متاسفانه تنگ نظری هایی در این عرصه وجود دارد که با کارشکنی و ایجاد محدودیت اجازه نمی دهند ما آنچه را با بیان امروزی و با شرایط کنونی جامعه از فقه آل محمد(ص) درک می کنیم، با صراحت بیان کنیم. اما به لطف خداوند و با توجه به اقبال جامعه و تشنگی ای که در جهان اسلام وجود دارد، دیدگاه های نوین اسلامی را استخراج کرده و در اختیار جامعه قرار می دهیم.»