اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۵ اسفند ۱٣٨٨ -  ۲۴ فوريه ۲۰۱۰

  

دیدگاه انجمن آرای ایران در باره‍ی پادشاهی
سوم اسفند ماه 1388

ایرانِ پیش از اسلام، دولت- ملتی بود که با روش شهریاری و یا پادشاهی اداره می شد. پادشاهی پیش از اسلام با تمام ایرادهایی که داشت، بر خرد، دانش، اخلاق و آبادانی تکیه داشت و تا آن هنگام که در دوران ساسانیان، آخوندیسم زرتشتی پادشاهی را به بیراه برد و شکافی ژرف میان ملت و دولت بوجود آورد، سه آموزه بزرگ زرتشت و دیگر آیین¬های مهری، راهنمای عمل روبنا و زیربنای جامعه به شمار می¬آمدند. پس از یورش اسلام، روش پادشاهی مغلوب و مغبون سلطنت و سلطانیسم شد که آمیزه¬ای بوده است از خلیفه¬گری اسلامی و نُمای شهریاری ایرانی. سلطانیسم بر خلاف شهریاری پیش از اسلام، بر پایه¬های خشونت عریان، جهل، ترس، ویرانگری، مرگ پروری و تلاش برای نهادینه کردن این سپهرهای آدمیستیز، استوار بوده است. با توجه به زمان درازی که از عمر سلطنت و سلطانیسم می¬گذرد و نیز با توجه به داده¬های جامعه‍ی امروز ایران و با دقت به تجربه‍ی تلخ مردم ایران از حکومت اسلام، باید از زمینه¬های مناسبی که فراهم آماده¬اند، بهره گرفت و با راندن اسلام و فرهنگِ اسلامی از حوزه‍ی عمومی و خصوصی، از خشکیدن واپسین ریشه¬های درختِ خرد، دانش، اخلاق و آبادانی که رو به نابودی تام و تمام است، جلوگیری کرد.
در گذشته، ساتراپ¬های هر منطقه از قدرتی سزاوار برخوردار بودند و شاهِ شاهان در پایتخت ایران سیاست¬های کلان و پدافند از کشور در برابر دشمن را نمایندگی می¬کرد. در درازای سرنوشت ایران، شاهان دادگر یا ستمگر، کم نبوده¬اند. مردم ایران پادشاهان شجاع، مردمگرا و میهن دوست کم نداشتند. درهمان حال، فراوان بودند پادشاهانی که ستمگر، سرکوبگر، تک رو و بزدل بودند. در چنان اوضاعی، فرّه‍ی کیانی (حق پادشاهی) از پادشاه دور می¬شد و نهاد پهلوانی و یا نهادِ تاج بخش که واسطه‍ی حکومت و مردم بود، با برپایی مجلس مِهستان پادشاهی دیگر را برمی¬گزید، یا خاندانی دیگر پادشاهی را از آنِ خود میکرد. در چند هزار سال ایرانْ ¬مداری بر پایه‍ی پادشاهی، کشور ایران گاه به امپراتوری¬های بزرگی فرامی¬بالید و گاه در جنگ، به پراکندگی، بیچارگی و بیدادگری دچار می¬شد. سامانه¬های سیاسی، خود به خود خوب یا بد نیستند. نیک و بد هر سامانه¬ای را کوشش برای گسترش منافع ملی، نهادینه کردن مردم ¬سالاری، دادگری و نگهبانی از ایرانیگری و آزادی تعیین می¬کند.
ما براین باوریم که هر گونه¬ای از سامانه‍ی¬ سیاسی می¬تواند یک کشور را در راه سرافرازی، آزادی، دادگری و پیشرفت برساند یا آن را به تباهی و واپسماندگی سوق دهد. هرگاه نهاد سیاسیِ اداره کننده‍ی یک کشور، خودکامه، ناگزینشی، ناتوان و کم خرد باشد و با رای و نگاه و همکاری نمایندگان آزاد مردم مهار نشود، می¬تواند سرنوشت یک ملت و یک کشور را به تباهی بکشاند. فردوسی در شاهنامه، فضیلت¬هایی را که یک پادشاه باید داشته باشد برشمرده است. از آن میان به دادگری، پاکدامنی، شجاعت، دهشمندی، خردگرایی، انجمن کردن با خردمندان و مِهان و مردم، میهن دوستی و یزدان¬اندیشی، هوشمندی و درست اندیشی اشاره¬های فراوان دارد و برآن است که اگر یک پادشاه بری از این سرشت¬های بنیادین باشد، فرّه‍ی کیانی از او دور شده، در صف دیوان و بدکاران جای می گیرد و دیگر شایستگی اداره کشور را ندارد و مردم باید او را برکنار کرده، پادشاهی را که باید دارای فرّه‍ی کیانی باشد، برای خود برگزینند. این بدان معنی است که در چرخشگاه¬های تاریخی، حق ملت است که پادشاهی را برکنار، و پادشاهی دیگر را برای خود برگزیند. یکی از دشواری¬های سامانه‍ی سلطنتی و سلطانیسم، موروثی بودن سلطان - با نام¬ها و عنوان¬های گوناگون - در این یا آن خاندان بوده است.
بسیاری از سلسله¬های پادشاهی ایران با پادشاهانی شجاع، خردمند و دادگر، میهن دوست و انسانگرا همچون کوروش بزرگ آغاز شدند که با تکیه بر خرد و دانش و اخلاق توانستند منشور فراگیرِ حقوق بشر را برای تاریخ به یادگار بگذارند و سلسله¬هایی هم بودند که با سلطان¬های بی خرد، دینْ¬خو، بزدل، تنباره، زنباره و آزمند، همچون سلطان¬های صفوی و قاجار، ایران را به بستر جهل و خشونت و تیره¬ بختی تبدیل کردند.
روشن است که ما جمهوریخواه هستیم. چگونگی و محتوا و شکل آن را هم تبیین و تعریف کردهایم. با این همه، در صورتی که اکثریت مردم ایران در یک همه پرسی آزاد و دور از توطئهچینیهای داخلی و خارجی، سامانه‍ی پادشاهی و شهریاری را برگزینند، در آن صورت؛ نکته های زیر را برای اداره کشور بایسته می دانیم:
1. پادشاه، انتخابی ست. یعنی، پادشاه از سوی مجلس مِهستان معرفی می¬شود و در یک همه پرسی به انتخاب و تأیید مردم می¬رسد؛   
2. پادشاه، تنها یک نُمادِ همبستگی ملی و مقامی تشریفاتی ست؛
3. نیروهای سه گانه‍ی دادگستری، اجرائی و قانون ¬گذاری مستقل از پادشاه عمل ¬می¬کنند. اداره‍ی همه‍ی امور کشور، مانند امور نظامی، ملی، استراتژیک، در دست دولت است؛
4. تعیین جانشین پادشاه با انتخاب مجلس مِهستان و تأیید مردم انجام می¬پذیرد؛
5. پادشاه با دستمزدی سزاوار و شایسته که دولت برای او تعیین می¬کند، زندگی خواهد کرد. برای نگهداشت شأن نهادِ پادشاهی، شایسته است که پادشاه و بستگان درجه یک وی، از شرکت در امور تجاری و اقتصادی بپرهیزند؛
6. انجمنِ مِهستان باید بر نهاد پادشاهی نظارت دقیق داشته باشد. هرگاه پادشاه یا خانواده‍ی او، بیرون یا فراتر از قانون¬های کشور عمل کردند، یا به آبرو و منافع ملی کشور زیان وارد آوردند، انجمن مهستان می¬تواند پادشاه را برکنار کرده و افراد دیگری را نامزد پادشاهی کند تا از راه همه¬پرسی سراسری، برگزیده شده و وظایف پادشاه را بر دوش بگیرد؛
7. انجمن مِهستان، نهادی¬ست از برگزیدگان مردم، نمایندگان صنف¬های گوناگون و حزب¬ها و سازمان¬های سیاسی که در پی یک انتخابات دمکراتیک تشکیل می¬شود و برای مدت پانزده سال انجام وظیفه می¬کند؛
8. پادشاه و بستگان او حقی فراتر از حق شهروندی - که برای همگان یکسان است - ندارند.
9. پادشاه و بستگان او، در صورت سرپیچی از قانون، هیچ گونه مصونیت قانونی، قضایی یا سیاسی ندارند؛
10. دوران فردمحوری، سلطانْ ¬محوری و فرمانروایی فرد بر جامعه به پایان تاریخی خود رسیده است و باید از این دوره‍ی سیاه گذشت. تنها در چنین حالتی است که نهاد تشریفاتی پادشاهی، به عنوان بخشی از فرهنگ و تاریخ دیرینه‍ی ایرانیان می¬تواند در چهارچوبی که قانون برای آن روشن کرده است، در کنار دیگرنهادهایی که کشور را در همه‍ی پهنه¬های سیاسی، قانونی، دادگستری، نظامی و اجرایی، اداره می¬کنند، به انجام نقش و وظیفه‍ی خود بپردازد؛
11. پس از مرگ یا برکناری پادشاه، مجلس مِهستان بر اساس شایسته سالاری و مصالح و منافع کشور، فردی دیگر و یا یکی از فرزندان پادشاه را برای این مقام برمی¬گزیند تا از طریق همه¬ پرسی به تأیید مردم نیز برسد.
چنین دریافتی از مفهوم پادشاهی که جایگاهی شایسته در فرهنگ ایرانی داشته است، در حقیقت، ماهیت و روش اداره‍ی کشور در هماهنگی با شکل جمهوری ایرانی است.


با باور به پیروزی، زنده باد آزادی، پاینده باد ایران.

***
برای شناخت افزونتر از دیدگاههای انجمن آرای ایران؛ و برای پیوستن به انجمن آرای ایران به نشانیهای زیر بروید:
http://www.anjomaneara.org
info@anjomaneara.org
تلویزیون انجمن:
www.livestream.com