• اکنون با گذشتن بیش از سه دهه از عمر جمهوری اسلامی، دانشگاههای ایران نه تنها به سوی استقلال گام بر نداشته اند، بلکه روند کاملا معکوسی را در پیش گرفته اند. با انتقاداتی که آیت الله خامنه یی بر دروس علوم انسانی وارد ساخت، طرح کنترل بر دانشگاه ها و اسلامی نمودن واحدهای درسی دانشگاهی با آب و تاب بیشتری توسط دولتی های طرفدار رهبر مذهبی ایران دنبال شد. تا جائی که وزیر علوم اعلام نمود دانشگاهی که اسلامی نباشد با خاک یکسان خواهد شد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۱۶ شهريور ۱٣٨۹ -  ۷ سپتامبر ۲۰۱۰

یکی از خواسته های آیت اله خمینی در دوران مبارزاتش برعلیه رژیم شاه، استقلال دانشگاههای ایران بود. انتقاداتی که رهبر سابق جمهوری اسلامی در زمان قبل از انقلاب به نحوه ی اداره و سیاستگذاریهای دانشگاهها وارد می ساخت، اکنون همان انتقادات حتی توسط طیفی از پیروان و همراهانش بر نحوه ی برخورد دولت با دانشگاهها و دانشگاهییان ابراز می شود.
آیت الله خمینی که دانشگاهها را غربزده می پنداشت، از همان بدو انقلاب در راستای اسلامی کردن ـ یا همان چیزی که مدنظرش بود ـ گام برداشت و به همین منظور بود که طرح "انقلاب فرهنگی" به میان آمد. طرحی که از کمونیستهای چینی اقتباس شده بود.
آیت الله خمینی که علم را بر دو گروه اسلامی و غیر اسلامی تقسیم می کرد، در طی یک سخنرانی در اردیبهشت ماه ۱٣۵۹ "اسلامی شدن دانشگاهها" را "استقلال" توصیف نمود. او استقلال دانشگاهها را استقلال عمل آنها در حوزه های گوناگون آکادمیک نمی دانست، بلکه به زعم وی مراکز آموزش عالی ایران، چه از لحاظ فکری و چه از لحاظ دروسی که در آنها تدریس می شود، وابسته به غرب و نحوه ی نگرش و افکار غربی هستند، و مادامی که حکومت وابسته به غرب ـ حکومت محمدرضا شاه ـ برای همیشه از ایران رخت بربسته است، بایستی نقطه ی پایانی بر وابستگی های دانشگاههای ایران به غرب هم گذاشته شود. آقای خمینی در ۲۹ فروردین ۱٣۵۹ تأکید می کند: "ما از محاصره ی اقتصادی و تجاوز نظامی نمی هراسیم. ما از دانشگاههای استعماری می هراسیم". نگرشی که اکنون هم دولت ایران دنبال می کند. حاکمیت کنونی جمهوری اسلامی از حمله و تحریم های دشوار جهانی علیه ایران نمی هراسد، اما از تدریس علوم انسانی در دانشگاه ها سخت در هراس است.
نتیجه ی این طرز تفکر، تصفیه ی دانشگاهها از اساتید دگراندیش و تجویز ایدئولوژی، مبنتی بر افکار آیت الله خمینی، در دروس دانشگاهی و حتی مقاطع پائین تر تحصیلی بود و هست.
این مقطع حتی سرآغاز اعمال تبعیض آمیز در دانشگاههای ایران، بر طبق فرمان آیت الله خمینی، شد. او از ستاد انقلاب فرهنگی خواسته بود که سابقه تک تک افراد اعم از استاد و دانشجو مورد بازبینی و زیرنظر گرفته شود.
در واقع آیت الله خمینی، در عوض اعطای استقلال به دانشگاه ها، سایه ایدئولوژی خود را بر آنها و دیگر مراکز آموزشی گسترش داد و با ایجاد شورای عالی انقلاب فرهنگی تسلط حکومت و ایدئولوژی متعلق به هیئت حاکمه را بر دانشگاه ها تثبیت نمود.
یکی از استادان دانشگاهی در ایران آذر ماه ۱٣٨٨ در یادداشتی راجع به بازنشستگی ٨۰ استاد دانشگاه، می گوید: یکی از امیدها و انتظارات نسلی که انقلاب کردند استقلال دانشگاه ها از وزرات علوم، از شورای عالی انقلاب فرهنگی و از هر نهاد، تشکیلات و سازمان دیگری برون از دانشگاه بود. امیدی که به گفته ی او تاکنون تحقق نیافته است. او می گوید: اگر در گذشته دانشگاه یک رئیس، یک بزرگ تر و یک آقا بالاسر داشت، به یمن انقلاب دانشگاه چندین آقا بالاسر پیدا کرده.

دوران اصلاحات
در دوره ی اصلاحات تلاشهائی در راستای استقلال دانشگاهها برای محفوظ ماندن از مداخله ها و فشارهای سیاسی و رویکردهای امنیتی انجام پذیرفت. پیش از دولت اصلاحات هیأت امنای دانشگاهها به پیشنهاد وزیر علوم یا وزیر بهداشت و حکم ریاست جمهوری به مدت چهار سال منصوب می شدند، پس از آن دوم خردادی ها سعی نمودند تا انتصاب مسئولین سطوح مختلف و حتی روسای دانشگاهها از راه انتخابات، صورت پذیرد. حتی در دوران اصلاحات تشکل های دانشجویی فعالتر و یا تشکیل شدند، دانشگاهها از حالت انفعال بیرون آمده، و فضائی انتقادی در دانشگاهها سایه می افکند، فضائی که ۱٨ تیر را می آفریند.

دوران پس از اصلاحات
اما وقتی که دولت نهم برسر کار می آید، با وجود آنکه در برنامه ی چهارم توسعه پیش بینی های لازم برای استقلال دانشگاه ها مدنظر قرار گرفته بود، روند تمرکزگرائی احیاء و بنا به گفته ی مصطفی معین "بی مهری نسبت به نهاد دانشگاه و دانشگاهیان مستقل و مسئول و دخالتهای غیرعلمی و گسترده مقامات سیاسی و مذهبی در دانشگاهها، استقلال دانشگاه مخدوش، آزادی علمی به محدودیت و ارعاب، نشاط و تحرک دانشجو به رخوت و بی انگیزگی، منزلت و حرمت استاد به تحقیر و انفعال و پویایی و پاسخگویی دانشگاه به رکود و دنباله روی تبدیل می شود".
در دوران پس از اصلاحات "دستگاههای امنیتی تمامی تشکل های منتقد و مستقل دانشجویی در حوزه سیاسی، فرهنگی، علمی، هنری و صنفی را یا کاملا منهدم و یا ضربه مهلکی بر آنان وارد کرده است". دانشگاه از استادان دگراندیش و غیرهمسو تصفیه شدند، تعداد دانشجویان ستاره دار افزایش یافت و نظارت بر گزینش دانشجو و همچنین استخدام استادان شدیدتر شد. کامران دانشجو، وزیر علوم، ۱۹ مرداد ماه اعلام نمود که تنها اساتید معتقد به ولایت فقیه استخدام می شوند. او پیشتر هم گفته بود با اساتید سکولار برخورد خواهد شد.
تلاش های دولت محمود احمدی نژاد برای کنترل دانشگاهها تنها به دانشگاههای دولتی محدود نبوده، بلکه دولت با ایجاد تغییر در اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱٣٨۵، که منجر به محدود نمودن اختیارات هیأت موسس، هیأت امنا و رئیس دانشگاه می شد، کوشش کرد تا این دانشگاه را نیز تحت سلطه ی خود قرار دهد.
این مسئله کشمکش های زیادی را برسر وضعیت این دانشگاه به دنبال داشت. از همان اوایل اختلافات میان شخص رئیس جمهوری و رئیس دانشگاه آزاد بالا گرفت. سالهای بعدی و بالاخص بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱٣٨٨ که آقای احمدی نژاد آستین را برای یکسره کردن کار دانشگاه آزاد بالا زده بود و از دیگر سو مقاومتهای طرفداران استقلال این دانشگاه، موجب تشدید مناقشات میان این دو طیف شده بود، بارها آیت الله خامنه یی را مجبور به دخالت و پایان دادن به اختلافات کرده است.
آقای احمدی نژاد که در اولین دوره ی ریاست جمهوریش نتوانسته بود کنترل کامل خود را بر دانشگاهها اعمال کند، این تلاشها را در دومین دوره از سر گرفت و با توجه به اتفاقات پس از انتخابات، این روند را تشدید نمود.
این روند اعتراضات زیادی را در پی داشت، و همین موجب شد تا وزارت علوم در واکنش به برکناری شمار زیادی از روسای دانشگاهها با صدور اطلاعیه ای اعلام کند: که "۱۶ درصد از روسای دانشگاهها تغییر کرده اند که این تغییرات ـ بنا به گفته ی وزارت علوم ـ به دلایل سیاسی نبوده است".
اکنون با گذشتن بیش از سه دهه از عمر جمهوری اسلامی، دانشگاههای ایران نه تنها به سوی استقلال گام بر نداشته اند، بلکه روند کاملا معکوسی را در پیش گرفته اند یا روندی معکوس بر آنها تحمیل شده است. و با انتقاداتی که آیت الله خامنه یی بر دروس علوم انسانی وارد ساخت، که گویا اشاعه دهنده ی افکار غربی هستند و این با مبانی ایدئولوژیک سیستم ولایت فقیه در تضاد قرار می گیرد، طرح کنترل بر دانشگاهها و اسلامی نمودن واحدهای درسی دانشگاهی با آب و تاب بیشتری توسط دولتی های طرفدار رهبر مذهبی ایران دنبال شد. تا جائی که وزیر علوم اعلام نمود دانشگاهی که اسلامی نباشد با خاک یکسان خواهد شد.