چهره متعارض رسانه ها در ایران
بازنمایی سیمای پنهان و رسمی زندگی روزمره


امید حبیبی نیا



اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۵ خرداد ۱٣٨۵ -  ۲۶ می ۲۰۰۶


در حالی که دولت احمدی نژاد منازعه اش بارسانه های آلترناتیو را افزایش داده است، بر تعداد روزنامه نگاران و روشنفکران بازداشت شده چون دکتر رامین جهانبگلو افزوده می شود.
جمهوری اسلامی   اخیرا طرحی برای ارسال سازمان یافته پارازیت بر روی فرکانس شبکه های ماهواره ای فارسی زبان در دست اجرا دارد که می تواند تماشای این کانال ها را که تماشاگران بسیاری در ایران دارند را با مشکلات بیشتری روبرو سازد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مسئولیت این پروژه را بر عهده گرفته است، پیش از این در هنگامی که تظاهرات در تهران حاکمیت را به خطر می انداخت به ارسال پارازیت بر روی پهن باند فرکانسی ماهواره های فارسی زبان می پرداخت اما این تاکتیک چندان سودمند نبود زیرا علاوه بر اینکه همه شهر را در برنمی گرفت، امواج الکترونیکی مراکز نزدیک به فرستنده پارازیت به اضافه شبکه موبایل را دچار اختلال می کرد.
اما اکنون طراحان این پروژه پانزده میلیون دلاری معتقدند که فرستنده های جدید پارازیت می توانند تمام تهران را تحت پوشش قرار دهند و تاثیرات جانبی کمتری خواهد داشت.
  اگرچه رسانه های دولتی در ایران به موضوعات فرهنگی به عنوان ابزاری برای پروپاگاندای سیاسی می نگرند، با این وجود شکاف عمیق بین ارزشهای اسلامی بازنمایی شده توسط این رسانه ها و فرهنگ عامه روز به روزگسترده تر می شود.
پس از بیست و هفت سال تبلیغات اسلامی، اکثریت جوانان ایرانی از قوانین اسلامی تبعیت نمی کنند. یک نظرسنجی در بین دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی در مناطق شش و یک تهران نشان داد که اغلب آن ها مایل به تبعیت از قوانین اسلامی مانند حجاب اجباری یا عدم ارتباط با جنس مخالف نیستند. (ا.حبیبی نیا و همکاران، مرکز تحقیقات سینمایی کاربردی،٢٠٠٠ ) بیشتر این نوجوانان همواره فیلم های هالیوودی   مشهور که به راحتی در ایران قابل دستیابی هستند، تماشا می کنند. آن ها این فیلم ها را حتی پیش از تدوین نهایی و اکران در آمریکا (معروف به نسخه استودیو) روی ویدئو می بینند.
سیزده سال پیش هنگامی که دانشجوی سینما بودم، استاد تازه از آمریکا رسیده ما با حرارت از فیلم آخر رابرت آلتمن   برایمان می گفت که سه هفته پیش در آمریکا بر روی پرده دیده بود و افسوس می خورد که ما نمی توانیم آن را در ایران ببینیم، در پاسخ ما لبخند زنان به او گفتیم که ما نسخه استودیویی آن را یک ماه پیش دیده ایم!
در طول ده سال گذشته، فرهنگ عامه بیش از آنکه از سوی رسانه های دولتی تاثیر بپذیرد بر روی این رسانه ها تاثیر گذاشته است. در ایران بیش تر از شصت درصد خانواده های شهری تلویزیون ماهواره ای تماشا می کنند. این استقبال گسترده از تلویزیون های ماهواره ای، سیمای جمهوری اسلامی را وادار می کند در رقابت با آن بیشتر و بیشتر فیلم ها و سریالهای آمریکایی و غربی و گاه همزمان با اروپا و آمریکا، پخش کند. با این که بسیاری از صحنه های این فیلم ها و سریالها در سیمای جمهوری اسلامی قابل پخش نیست اما آنها با استفاده از تدوین مجدد، دستکاری در روایت، تغییر در دوبله و سرانجام استفاده از ترفندهای زوم دیجیتال با حذف صحنه هایی آن ها را برای پخش از این شبکه ها آماده می کنند.
چنین اتفاقی در مورد موسیقی زیرزمینی نیز افتاده است.در سالهای گذشته تصور آنکه یک کنسرت رسمی راک توسط جوانان در تهران برگزار شود بسیار دور از ذهن به نظر می رسید اما اکنون دولت ناچار شده است   برخی از گروه های راک نه چندان خطرناک را تحمل کند!
البته حکومت به تولید سریال ها و برنامه های مذهبی در صدا وسیما ادامه می دهد اما حتی نظرسنجی های رسمی مرکز تحقیقات صدا و سیما هم نشان داده است که این گونه برنامه ها از استقبال کمتری در بین مخاطبان برخوردار است.
  از سوی دیگر نزدیک به ٣٥ کانال فارسی ماهواره ای نتوانسته است رضایت مخاطبان جوانی را جلب کند و تفاسیر سیاسی مردان سالخورده ای که   در این کانال ها به تلفن ها پاسخ می دهند، برایشان قابل درک نیست.
  چند ماه پیش نیویورک تایمز هم در باره این برنامه های ملال آور توسط شبکه های فارسی زبان مستقر در لوس آنجلس گزارشی منتشر کرد.
بهر روی این تعارض ها به گسترش رسانه های آلترناتیو و زیرزمینی در داخل کشور می انجامد، رسانه هایی چون گروه های راک، وبلاگ ها و ویدئو های زیرزمینی که ماهیت زندگی روزمره در ایران را پدیدار می سازند. رسانه هایی که با وجود سانسور اسلامی برای محو آن ها، چهره دوگانه ایران را به خوبی به رخ می کشند، چهره ای که انکار آن هر روز سخت تر می شود.