• نش سرد بین توکیو – مسکو در شرایطی گسترش می یابد که در طی سال های اخیر روسیه بنا به مصالح سیاسی، اقتصادی و امنیتی تا حدود زیادی به سمت همکاری های استراتژیک با غرب متمایل شده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ٣ اسفند ۱٣٨۹ -  ۲۲ فوريه ۲۰۱۱

روابط بین روسیه و ژاپن در شرایط کنونی ارتباط مستقیم و انکارناپذیری با الزامات دوران افول هژمونی مسکو در حوزه ژئوپلتیک و سقوط جایگاه اقتصادی توکیو در حوزه ژئواکونومی دارد. هر دو کشور در تلاش برای تعیین جایگاه تازه و تثبیت میراث داری دوران گذشته ی خود به سمت بازتعریف سیاست های راهبردی و آرایش تازه در محیط منطقه یی و بین المللی جهت گیری می کنند. از طرف دیگر با ظهور قدرت های جدید و رقبای تازه نفس در عرصه ی جهانی، مناسبات قدیم تا حدود زیادی برای آنان دگرگون شده است و به واسطه عقب ماندگی در کسب مولفه های قدرت مدرن، هم چنان خرده حساب های تسویه نشده خود را با دامن زدن به یک ناسیونالیسم جهت تهیج ملی و بازدارندگی بر مبنای مناقشه سرد را مدنظر قرار داده اند. جنگ جهانی دوم با پیروزی متفقین بر متحدین در شرایطی خاتمه یافت که مناقشات مرزی در دو سوی محور هم چنان لاینحل مانده و به عنوان پرونده های مختومه شده به بایگانی تاریخ سپرده شد. صلح سرد متعاقب این رخداد جهانی در طی دوران جنگ سرد تحت تاثیر "موازنه منفی" مورد توافق دو بلوک مسلط بر نظم بین المللی تا حدودی مانع از بازگشایی چنین پرونده هایی گردید. هم اکنون که عصر جدیدی آغاز شده و مهر پایان بر نظام دوقطبی خورده است، چربش مطالبات ملی بر مناسبات کهن بار دیگر راهی به درون ساخت سیاسی – اجتماعی جوامع باز کرده است. مناقشات مرزی در شرق آسیا و حوزه دریای چین در طی چند سال اخیر همواره تنش در روابط بین همسایگان برنده و بازنده در دوران قبلی را به صدر توجه سیاستمداران و رهبران ملی معطوف کرده است. موضوع سرزمین های شمالی (در تفسیر ژاپنی) یا جزایر کوریل جنوبی (در تفسیر روسی) در طول یک سال اخیر به خصوص بعد از سفر "دیمیتری مدودف" رئیس جمهوری روسیه در نوامبر ۲۰۱۰ به این مناطق تبدیل به یک جنجال سیاسی در روابط بین توکیو – مسکو گردید. هر دو کشور با استناد حقوقی به معاهدات بین دو طرف که منتج از تعیین خطوط مرزی در دو زمان کاملا متفاوت است مدعی حق مالکیت بر این جزایر می باشند. ژاپنی ها برای اثبات ادعای خود به پیمان تجاری – ارضی سال ۱٨۵۵ میلادی که مرز دو کشور را در حریم جزایر "اوروپ" و "ایتوروپ" تعیین می کرد استناد می کنند و روس ها نیز به توافقات بعد از جنگ جهانی دوم که جزایر کوریل جنوبی را جزئی از خاک شوروی قلمداد کرده است، تمسک می جویند. با توجه به موضوعیت تقدم و تاخر در مباحث حقوقی و هم چنین مالکیت در زمان حال در بحث حدود و ثغور مرزهای بین المللی، بازگشایی این پرونده ابعاد فراحقوقی و تنازع مبتنی بر وزن کشی سیاسی به خود گرفته است.                           
تنش سرد بین توکیو – مسکو در شرایطی گسترش می یابد که در طی سال های اخیر روسیه بنا به مصالح سیاسی، اقتصادی و امنیتی تا حدود زیادی به سمت همکاری های استراتژیک با غرب متمایل شده است. این چرخش در روابط بین مسکو – غرب که حتی به سطح همکاری های نظامی در اهداف مشترک با پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز کشیده شده است، جایگاه روسیه را در نزد متحدین غربی ژاپن به میزان زیادی ارتقا داده است. در چنین شرایطی تعمیق تنش و بازخوانی پرونده های بایگانی شده بین این دو کشور برخلاف دوران جنگ سرد، برای توکیو متضمن حمایت غرب نبوده و در ساده ترین شکل، ناشی از یک اشتباه در محاسبه تلقی می شود. اینکه در روز دوشنبه ۷ فوریه "نائوتو کان" نخست وزیر ژاپن در یک تجمع هزار نفره در توکیو می گوید "روسیه می بایست کنترل جزایر تسخیر شده در سرزمین های شمالی را به ژاپن واگذار کند" نشاندهنده همان گرایش به احساسات ناسیونالیستی داخلی برای مواجهه با معاهدات حقوق بین المللی است. نائوتو کان هم چنین در ادامه بر این نکته پای می فشارد که دیدار ماه نوامبر مدودف از جزیره "کوناشیر" مترادف یک اقدام در راستای "خشونت غیرمجاز" تلقی شده و موجب ناخشنودی توکیو را فراهم کرده است. در همین روز که بر اساس تقویم ژاپنی "روز سرزمین های شمالی" نامگذاری شده است در تجمع کوچکی که از سوی احزاب راستگرای افراطی این کشور در مقابل سفارت روسیه در توکیو برگزار شد بنا به گفته خبرگزاری روسی ریانووستی به پرچم این کشور اهانت گردید. این اقدام و اظهارات نخست وزیر ژاپن بلافاصله از سوی مقامات دیپلماتیک روسیه محکوم گردید و "سرگی پیرخودکو" دستیار رئیس جمهوری روسیه با صدور بیانیه یی رسمی بار دیگر بر مالکیت این کشور بر جزایر کوریل جنوبی تاکید کرد. هر چند که پس از گذشت ۶۵ سال از ترک مخاصمه بین دو کشور و عدم امضای پیمان رسمی صلح هنوز هر دو کشور بر سر مالکیت جزایر کوریل به توافق نرسیده اند اما شرایط جهانی در این دعوای ارضی چندان به سود توکیو نخواهد بود. هم چنین با توجه به موقعیت استراتژیک این جزایر برای روسیه و مالکیت ثبوتی آنان بر اساس توافقات بعد از جنگ جهانی دوم، هیچ گونه چشم انداز حتی احتمالی جهت عقب نشینی مسکو به قول مقامات کرملین از "بخشی از سرزمین های روسیه" وجود ندارد. هم اکنون ژاپنی ها به لحاظ موقعیت در حال افول اقتصادی و عدم توان نظامی خود از هیچ گونه شانسی برای تحقق بخشیدن به ادعاهای ارضی خویش برخوردار نمی باشند. از طرف دیگر موقعیت منطقه یی شرق آسیا و ظهور دو قدرت بزرگ چین و هند که رابطه ی استراتژیک با توکیو نداشته و در عوض در عرض اهداف منطقه یی و بین المللی مسکو حرکت می کنند بیش از پیش رهبران سرزمین آفتاب تابان را در منگنه قرار خواهد داد. دامن زدن به تنش موجود از سوی توکیو در شرایطی که حتی ادعاهای قدرت های بزرگی چون چین در مواجهه با همسایگان کوچک خود در خصوص اختلافات ارضی تاکنون هیچ نتیجه ی مثبتی را برای آنان به همراه نداشته است، ادعای بازگشت مالکیت جزایر کوریل جنوبی به ژاپن طنزی می باشد که تنها برای خشنودی افکارعمومی داخلی نوشته شده است. اصولا در بازگشایی پرونده های بایگانی شده ی قبل و بعد از جنگ جهانی دوم با توجه به نقش میلیتاریسم ژاپنی در تجاوز به همسایگان خود در این مقطع تاریخی، یک بازی سراسر ریسک و پرهزینه است که بدون شک برنده آن توکیو نخواهد بود.