• مهم ترین اعمال حج، طواف است. کسی وارد مکّه می شود، باید به نیّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه کعبه که در مسجدالحرام است بگردد. طواف را باید از مقابل گوشه ای از کعبه که حَجرُالاَْسْوَد در آن است آغاز کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۹ شهريور ۱٣۹۰ -  ٣۱ اوت ۲۰۱۱

 مهم ترین اعمال حج، طواف است. کسی وارد مکّه می شود، باید به نیّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه کعبه که در مسجدالحرام است بگردد.طواف را باید از مقابل گوشه ای از کعبه که حَجرُالاَْسْوَددر آن است آغاز کند و در همان جا به پایان ببرد. طواف به گرد ضریح کعبه، یکی از جنبه های مهم مراسم زیارت حج می باشد. این موضوع به حدی مهم است که اگر کسی نتواند به دور ضریح، بچرخد، زیارت خود را ناقص می داند. اولین سوالی که پیش می آید این است که چرا زایر باید دور ضریح مقدس بچرخد؟ زیارت کردن چه ربطی به چرخیدن دور ضریح دارد؟
برای پاسخ به این پرسش، باید از عصر علم به عصر مذهب، و از عصر مذهب به عصر جادو برویم. در عصر جادو، بومیان معتقد بودند که با گردیدن به دور یک جسم مقدس، می توانند نیروی باروری و برکت را، از طریق نیروی گریز از مرکز، از آن جسم مقدس به خود منتقل کنند. این در حقیقت، نوعی جادوی سرایتی است. در جادوی سرایتی، خواص یک جسم از راه تماس مستقیم و یا از راه گردیدن به دور آن، به جسم دیگر منتقل می شود.


تصویر ۱- دایره ی جادویی زیارت:" ضریح مقدس" در مرکز دایره و" زایر" در محیط آن قرار دارد.
در مراسم زیارت حج، یک دایره ی جادویی مشاهده می شود. ضریح مقدس در مرکز این دایره و شخص زیارت کنند، در محیط آن قرار دارد. او، در محیط دایره، به دور آن ضریح مقدس، می چرخد. و، به طور ناخود آگاه، معتقد است که می تواند با این عمل ، نیروی باروری و برکت را، از راه نیروی گریز از مرکز و از راه جادوی سرایتی، ازآن ضریح مقدس به خود منتقل کند.
علاوه بر طواف کردن و چرخیدن به دور ضریح، شخص زیارت کننده، با دست مالیدن به ضریح مقدس، نیز می کوشد تا نیروی باروری و برکت را، از راه تماس مستقیم، به خود منتقل نماید. گاهی نیز شال سبز رنگی را به ضریح می مالند تا آن را متبرک نمایند. کلمه ی متبرک در لغت یعنی چیزی که نیروی برکت به آن منتقل شده باشد. استفاده از کلمه ی “متبرک”، به طور غیر مستقم، مکانیسم اصلی جادوی سرایتی را فاش می کند. زیرا در جادوی سرایتی، نیروی برکت از راه تماس از جسمی به جسم دیگر منتقل می شود و آن جسم به اصطلاح “متبرک” می شود.
هردوی این اعمال در آیین حج، یعنی هم طواف به دور ضریح و هم دست مالیدن به آن، در اصل، نوعی جادوی سرایتی است که از عصر جادو به یادگار مانده است.
چاه زمزم، در قسمت شرقی مسجدالحرام قرار دارد ودر روایات اهل بیت(ع)، نوشیدن از آب زمزم سفارش شده و همه مسلمانان به متبرک بودن آن باور دارند. عوام معتقدند که آب این چاه به علت مجاورت با معبد مقدس کعبه، حالت مقدس به خود گرفته است و خواص باروری و برکت از آن معبد مقدس به آب چاه و یا به آب چشمه، سرایت کرده است. اگر کسی از این آب جادویی بنوشد می تواند مقداری از آن خواص باروری و برکت را، از راه جادوی سرایتی، به خود منتقل کند.

تصور نکنید که جادوی سرایتی، مکانیسم اصلی مراسم حج، بدون منطق و بدون اساس، بوجود آمده است. جادوی سرایتی، متکی بر مشاهده و قیاس است. مردم مشاهده می کنند که اگر مثلا شاخه ی گلی را با خود همراه داشته باشند، خاصیت گل مانند عطر و بوی خوش از گل به آن ها منتقل می شود و جامه ی آن ها بوی گل می گیرد.

سعدی در یکی از داستان های خود به این پدیده اشاره کرده است. یک روز، یکی از دوستان سعدی، در حمام، تکه ی گل خوشبویی به او می دهد. (کلمه ی گل با کسر حرف گاف به معنای خاک است) سعدی از این خاک خوشبو می پرسد که آیا تو مشک و یا عبیری که من از بوی خوش تو مستم. خاک خوشبو، پاسخ می دهد که من یک تکه خاک ناچیز بودم، اما مدتی با شاخه ی گل نشستم. کمال همنشین یعنی عطر و بوی شاخه ی گل به من سرایت کرده است، واﻻ، من همان خاک ناچیزی هستم که بودم.

گلی خوش بوی، در حمام، روزی،
رسید، از دست محبوبی، به دستم.
به او گفتم، که مشکی و یا عبیری،
که از بوی دﻻویز تو، مستم؟
بگفتا من گلی ناچیز بودم
و لیکن، مدتی با گل نشستم
کمال همنشین، در من، اثر کرد
و گر نه، من همان خاکم که هستم.

در این داستان ، عطر شاخه ی گل از راه تماس، به تکه ی خاک منتقل شده است.

مردم این موضوع را، از راه قیاس، به سایر پدیده های طبیعی توسعه می دهند و می پندارند که، مثلا با گذاشتن سکه ی پول در زیر متکای خود می توانند درد و بلای خود را به سکه منتقل کنند.

جادو نیز مانند علم، بر “مشاهده” استوار است۰ در جادو نیز مانند علم، آدمی تلاش می کند با کشف رابطه ی علت و معلولی بین پدیده های طبیعی و بدون کمک گرفتن از نیروهای آسمانی به مقصود خود که در این مورد دور کردن درد و بلا از خویشتن است برسد. اما، تفاوت بین جادو و علم در این ست که رابطه ی علت و معلولی، در جادو به طور نادرست و از راه قیاس به دست آمده است. در حالی که همین رابطه ی علت و معلولی، در علم به طور درست و از راه استقرا به دست آمده است.

نتیجه گیری
در این مقاله نشان دادم که طواف به دور کعبه در اصل، نوعی جادوی سرایتی است که از عصر جادو به یادگار مانده است. در مراسم زیارت حج، یک دایره ی جادویی مشاهده می شود. ضریح مقدس در مرکز این دایره و شخص زیارت کنند، در محیط آن قرار دارد. او، در محیط دایره، به دور آن ضریح مقدس، می چرخد. و، به طور ناخود آگاه، معتقد است که می تواند با این عمل ، نیروی باروری و برکت را، از راه نیروی گریز از مرکز و از راه جادوی سرایتی، ازآن ضریح مقدس به خود منتقل کند.