اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲ آبان ۱٣۹۰ -  ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱

عصر ایران، هومان دوراندیش: محسن غرویان از روحانیان شناخته شده حوزه علمیه قم است. وی معتقد است که گزینش رئیس جمهور از سوی هیات های متخب مردم و یا حتی حذف مقام ریاست جمهوری از قانون اساسی و بازگشت نخست وزیر به ساختار قدرت در ایران، لطمه ای به جمهوریت جمهوری اسلامی نخواهد زد. غرویان پیش بینی می کند که محمود احمدی نژاد آخرین رئیس جمهوری است که مردم مستقیماً او را برگزیده اند و از سال ۱٣۹۲ به بعد، شکل نظام سیاسی ایران تغییر خواهد کرد.

***

به نظر شما بهتر است مقام نخست وزیری در نظام سیاسی ایران احیا شود یا اینکه همان گونه که علی لاریجانی گفته ، منتخبین مردم رئیس جمهور را تعیین کنند؟

عنوان نخست وزیر یا رئیس جمهور عنوانی اعتباری است. فرقی نمی کند که رئیس قوه مجریه را نخست وزیر بخوانیم یا رئیس جمهور. در دموکراسی مستقیم، مردم مستقیماً رئیس جمهور را انتخاب می کنند. در دموکراسی غیرمستقیم، مردم نمایندگان پارلمان را برمی گزینند و آنها نیز رئیس قوه مجریه را تحت عنوان رئیس جمهور یا نخست وزیر یا رئیس الوزرا برمی گزیند.

من قبلا هم می گفتم که انتخاب رئیس جمهور به شیوه کنونی، هزینه زیادی برای ما دارد؛ اعم از هزینه های مالی و اخلاقی. ما می توانیم از مدل دموکراسی غیرمستقیم استفاده کنیم. این روش کارشناسانه تر است.

نمایندگانی که توسط مردم انتخاب می شوند، در رشته های گوناگون کارشناس اند و از خبرویت بیشتری در مسائل سیاسی – اجتماعی برخوردارند. این ها رئیس جمهور را انتخاب می کنند. این هم قسمی دموکراسی است زیرا مردم حضور دارند و نمایندگانی را انتخاب می کنند که آنها رئیس جمهور را برمی گزینند. با این روش هزینه های کمتری متحمل می شویم.

این شیوه انتخاب رئیس جمهور از یکسو ممکن است شبیه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا شود که هیات های الکترال در نهایت رئیس جمهور را برمی گزینند اما از یکسو ممکن است موجب شبهه مخدوش شدن جمهوریت نظام شود. نظر شما در این باره چیست؟

اینکه این شیوه شبیه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا یا هر کشور دیگری شود، بلااشکال است. ما از این شباهت نباید خائف باشیم. سوال مهم این است که آیا جمهوریت در سایه قرار می گیرد یا خیر؟به نظر من پاسخ این سوال منفی است زیرا جمهوریت در قالب انتخاب نمایندگان مذکور محفوظ است. فقط سر و صدای انتخابات ریاست جمهوری در جامعه کمتر می شود و گرنه جوهر جمهوریت که حضور و مشارکت مردم است، همچنان وجود خواهد داشت.

ما باید ببینیم که هدف از دموکراسی چیست؟ هدف از دموکراسی این است که دولتی بر سر کار بیاید که مصالح مردم را به بهترین نحو تامین کند. این هدف با این شیوه به بهترین نحو قابل تحقق است.

شما خودتان شخصاً موافق حذف مقام ریاست جمهوری نیستید؟

من روی عنوان رئیس قوه مجریه حساسیتی ندارم.

اگر رئیس قوه مجریه نخست وزیر باشد و نخست وزیر هم توسط مجلس انتخاب شود، آیا جمهوریت نظام مخدوش نمی شود؟

نخیر، به نظر من چنین امری رخ نمی دهد. حسن این شیوه این است که مجلس توان بازخواست از رئیس جمهور را دارد زیرا خودش رئیس قوه مجریه را برگزیده است. اما الان دولت و مجلس با هم اصطکاکاتی داند و هر دو هم می گویند ما از پشتوانه رای مردم برخورداریم. در شرایط کنونی قدرت بازخواست رئیس جمهور توسط مجلس ضعیف شده است.

برخی از منتقدین داخلی نیز همواره نسبت به تبدیل جمهوری اسلامی به حکومت اسلامی هشدار داده اند. آیا ممکن است این منتقدین این بحث را مصداقی از آن تبدیل و تبدل بدانند.

من در این زمینه بحث های زیادی داشته ام. ما می توانیم حکومت اسلامی را در عین حفظ جمهوریت داشته باشیم. به نظر بنده، رای مردم در مشروعیت نظام هم سهم دارد. این مدعا را با دلیل افتراض ثابت کرده ام.

استدلال شما چیست؟

ما اگر کارآمدی را ملاکی شرعی برای انتخاب رئیس جمهور بدانیم، مشکل حل می شود. مثلاً اگر بین دو مجتهد واجد شرایط، یکی هشتاد درصد محبوب مردم باشد و دیگری بیست درصد، شارع مقدس حکومت فرد محبوب تر را مشروع می داند و تشکیل حکومت از سوی فرد نامحبوب را نامشروع می داند. در این جا شارع مقدس به محبوبیت مردمی نگاه می کند.

بنابراین عنصر مقبولیت به دو قسم تقسیم می شود: مقبولیت مشروع و مقبولیت نامشروع. در این مثال، مقبولیت هشتاد درصدی مشروع است و مقبولیت بیست درصدی نامشروع. پس رای مردم در مشروعیت حکومت هم دخیل است.

اگر دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد این همه اصطکاک بین دولت و مجلس پیش نمی آمد، به نظر شما این بحث مطرح می شد؟

من این اصطکاک را علت مهمی در طرح این بحث از سوی مقام معظم رهبری می دانم. اصطکاکات فعلی بین مجلس و دولت نقش زیادی در طرح این ایده داشته است. به نظر من خیلی خوب است که صاحبنظران حوزه و دانشگاه وارد این بحث شوند و درباره آن نظریه پردازی کنند.

الان در حوزه های علمیه موضع خاصی نسبت به این بحث مشاهده می شود؟

بله. در محافل روحانی و حوزوی، تا جایی که من خبر دارم، استقبال زیادی از این بحث مقام معظم رهبری صورت گرفته است.

دلیل استقبال روحانیان چه بوده است؟

کم هزینه شدن انتخابات و افزایش وحدت دولت و مجلس دلایل اصلی استقبال روحانیان از این بحث است.

اگر پروژه حکومت اسلامی آقای مصباح یزدی مطرح می شد، می توانستیم بگوییم قبلا در این باره تئوری پردازی شده است. آیا بر روی این ایده هم قبلاً کار تئوریکی صورت گرفته است؟

بالاخره خود مقام معظم رهبری تئوری پرداز هستند و این بحث را مطرح کرده اند تا صاحبنظران هم درباره آن فکر کنند، وارد جزئیات آن شوند و موافقین و مخالفین آرای خود را مطرح کنند تا این ایده پخته تر شود.

چشم انداز تحقق این ایده را چطور می بینید؟ آیا احمدی نژاد آخرین رئیس جمهوری است که با رای مستقیم مردم به قدرت رسیده است؟

بله. من فکر می کنم که بعد از آقای احمدی نژاد، ما شاهد نظام پارلمانی خواهیم بود.