• «کلنل»، سه سال است در وزارت ارشاد در انتظار مجوز مانده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ٨ آبان ۱٣۹۰ -  ٣۰ اکتبر ۲۰۱۱

شرق: وقتی خبر قرار گرفتن رمان «کلنل» محمود دولت‌آبادی در فهرست اولیه نامزدهای جایزه بوکرمن (بوکر آسیایی) را به ایشان دادیم، دولت‌آبادی گفت: «برای من خبر مهم، خبر انتشار کلنل در ایران است و فقط امیدوارم «کلنل» در وطنم مجوز بگیرد تا مردمی که به‌راستی «کلنل» را برای آنها نوشته‌ام، بتوانند این کتاب را به زبان مادری‌شان بخوانند.»
«کلنل»، امسال در حالی به‌عنوان اولین نماینده ادبیات ایران در فهرست جایزه بوکر آسیایی قرار گرفته که این رمان سه سال است در انتظار مجوز مانده است. دولت‌آبادی درباره آخرین وضعیت این رمان می‌گوید: «سه سال است که این رمان را به وزارت ارشاد فرستاده‌ایم اما تاکنون در بلاتکلیفی مانده و هیچ خبری از انتشار آن نیست. من از ناشرم هم خواستم به ارشاد برود و خبری از انتشار این کتاب بگیرد اما متاسفانه پیگیری‌های ما جوابی نداد و به راهی نرفت.»
نویسنده «کلیدر» چندی پیش هم در گفت‌وگویی درباره وضعیت کلنل اصلاحیه‌های واردشده به این کتاب گفته بود: «بار نخست این رمان، ۴٣ اصلاحیه خورد که بعد از انجام تمام تصحیحات، کتاب را دوباره به ارشاد فرستادند و حالا با ۲۱ اصلاحیه جدید مواجه شده است. امیدوارم وزارت فرهنگ و ارشاد اجازه دهد تا این رمان به فارسی و در تهران منتشر شود.»
اکنون اما بلاتکلیفی «کلنل» در وزارت ارشاد آنقدر طول کشیده است که این رمان به بسیاری از زبان‌های دنیا از جمله زبان‌های آلمانی و انگلیسی و عربی و فرانسه و ایتالیایی ترجمه و منتشر شده یا در حال انتشار است. ترجمه آلمانی این رمان یک سال بعد از سپرده شدنش به ارشاد منتشر شد و این رمان تاکنون در چند کشور آلمانی‌زبان منتشر شده است. دولت‌آبادی می‌گوید که همزمان با ارسال کلنل به ارشاد این کتاب در سوییس نیز آماده انتشار شد، چندی بعد این کتاب در سوییس و البته بسیاری از دیگر کشورهای آلمانی‌زبان منتشر شد اما هنوز وضعیت انتشار آن در ایران و به زبان فارسی نامعلوم است. امسال وقتی سه نویسنده آلمانی‌زبان همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب، به ایران آمده بودند در جلسه داستان‌خوانی این نویسندگان در شهر کتاب، از آنها درباره میزان شناخت‌شان از ادبیات ایران پرسیدند، دولت‌آبادی از معدود نویسندگان ایرانی بود که می‌شناختند. ترجمه آلمانی «کلنل»، بعد از انتشار با چنان استقبالی روبه‌رو شد که منتقدی آلمانی، از خواندن این رمان چنان به وجد آمد که آن را با آثار بکت و کافکا و کامو مقایسه کرد و همتراز نقاشی گرنیکای پیکاسواَش دانست. «کلنل» در زمان انتشار به زبان آلمانی، نامزد جایزه بین‌المللی برلین شد و نامش در فهرست نهایی این جایزه قرار گرفت. اینها همه در حالی اتفاق افتاده است که به گفته خود دولت‌آبادی، در ایران و به زبان فارسی هیچ‌کس به جز احمد شاملو این رمان را نخوانده و شاملو به‌عنوان تنها خواننده ایرانی متن فارسی کلنل، آن را رمانی «بزرگ» خوانده است.
«کلنل» رمانی است درباره تاریخ معاصر ایران و با محوریت شخصیت افسر خلبان کلنل محمدتقی‌خان پسیان. دولت‌آبادی این رمان را بین سال‌های ۶۲ تا ۶۴ و به گفته خود در گفت‌وگویی که چندی پیش با شرق انجام داد، بدون هیچ امیدی به انتشار آن در آن دوران نوشت. به گفته دولت‌آبادی، «کلنل» پلی است به رمان سه‌جلدی «روزگار سپری‌شده مردم سالخورده» و اصرار او به نوشتن این رمان در دورانی که امیدی به انتشار آن نمی‌رفت همین موضوع بوده است و اینکه اگر این رمان را نمی‌نوشت نمی‌توانست وارد رمان «روزگار سپری‌شده مردم سالخورده» شود. دولت‌آبادی، جایی درباره این رمان گفته است: «شاید بهتر باشد بگویم بیشتر قسمت‌های این رمان را در خواب دیده‌ام.»
متن انگلیسی «کلنل» در کنار آثاری از هاروکی موراکامی، جمیل احمد، آمیتاو گُش، بنانا یوشیموتو و... در فهرست اولیه نامزدهای جایزه بوکر آسیایی قرار گرفته است. این جایزه که در سال ۲۰۰۶ راه‌اندازی شده به داوری آثار نویسندگان کشورهای آسیایی می‌پردازد. امسال در بین داوران این جایزه نام ویکاس سواروپ، نویسنده‌ای که فیلم میلیونر زاغه‌نشین بر اساس رمان او ساخته شد نیز به چشم می‌خورد. بوکر آسیایی در دوره‌های پیشین به نویسندگانی از آسیای‌شرقی می‌پرداخت اما امسال بر اساس تغییراتی در مقررات این جایزه، آثار نویسندگان خاورمیانه نیز در این جایزه داوری می‌شود. طبق مقررات تازه این جایزه، امسال آثاری از نویسندگان ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان که به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده‌اند نیز به فهرست داوری بوکر آسیایی راه یافته است.
اگر امسال «کلنل» دولت‌آبادی موفق به دریافت این جایزه شود، نخستین رمان ایرانی خواهد بود که در این سال‌ها جایزه‌ای معتبر در خارج از محدوده مرزهای جوایز ادبی داخلی را از آن خود می‌کند.