• کبودی روی بدن خیلی سریع‌تر از تصویر ویران ‌شده یک نفر از خود که در طول زندگی همراه وی خواهد بود، درمان می شود. کودکی که با توهین کلامی بزرگ شده است می آموزد خود را تحقیر کند، احساسات خود را خفه کند و یا عشق را در درون خود نابود کند؛ این رفتارها را بر ضد دیگران بکار بگیرد و خود را بالاتر آن ها تصور کند تا بدین ترتیب بتواند تصویر ویران‌ شده خود را بازسازی کند. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۴ دی ۱٣۹۰ -  ۱۴ ژانويه ۲۰۱۲

در اغلب موارد بررسی علل وقوع کودک آزاری نادیده گرفته شده و فقط به آمارهای مربوط به این معضل اکتفا می کنیم. عوامل و شرایط گوناگونی باعث کودک آزاری می شود و والدین بی دلیل کودک خود را آزار نمی دهند و می توان گفت در پشت هر آزاری عللی نهفته است که باید به آن پرداخته شود.
شرایط بد اقتصادی، فشارهای موجود در محل کار و زندگی، اخراج و تبعیض در کار، عدم امنیت شغلی و... از جمله عواملی هستند که موجب کودک آزاری می شوند.
کودک آزاری روانی به مراتب فجیع تر و ناگوارتر از کودک آزاری جسمی است و آثار بدی که در بزرگسالی بر فرد به جای می گذارد بسیار بیشتر از آزار جسمی است.
هنگامی که کودکی کتک می‌خورد، جسم او درگیر شده و شاید پس از گذشت مدت زمانی بهتر شود این درحالی است که اثرات کودک آزاری روانی در تمام عمر بر روح و روان فرد باقی می ماند.
تحقیر کردن، ناسزا گفتن، سرزنش کردن، بی‌توجهی ، تبعیض ، دروغ گفتن به کودک، دعواهای مادر و پدر جلوی چشم فرزندان و ... از جمله مصادیق کودک آزاری روانی محسوب می شوند.
کبودی روی بدن خیلی سریع‌تر از تصویر ویران ‌شده یک نفر از خود که در طول زندگی همراه وی خواهد بود، درمان می شود. کودکی که با توهین کلامی بزرگ شده است می آموزد خود را تحقیر کند، احساسات خود را خفه کند و یا عشق را در درون خود نابود کند؛ این رفتارها را بر ضد دیگران بکار بگیرد و خود را بالاتر آن ها تصور کند تا بدین ترتیب بتواند تصویر ویران‌ شده خود را بازسازی کند. این افراد در بزرگسالی هرگز نمی توانند یک زندگی پایدار همراه با عشق را تجربه کنند.».
کودک آزاری عاطفی شایع تر از کودک آزاری جسمی در کشور است   چرا که کودک آزاری جسمی یا بدنی به دلیل این که نمود بیشتری داشته و از طریق رسانه ها مطرح می شود، شایع تر به نظر می رسد. اما در حقیقت رایج ترین نوع کودک آزاری در جامعه ایران، کودک آزاری عاطفی یا روانی است که متأسفانه به دلیل پنهان بودن؛ کمتر مورد توجه قرار گرفته و اثرات جبران ناپذیری بر روی کودکان دار
برای همه ما انسانها، هیجان بخش مهمی از زندگی مان را به خود اختصاص داده است. گاه ممکن است ما انسانها به محرکهای محیطی خود به صورت کاملا هیجانی پاسخ داده و از عقل و منطق خود فاصله بگیریم. هر چند که احساسات و هیجانات چاشنی زندگی ما انسانها هستند اما در بسیاری از مواقع، بی توجهی به منطق و شناخت، موجبات پشیمانی را به بار آورده، سبب می شود صدمات و خسارات گاه جبران ناپذیری به خود یا اطرافیانمان بزنیم. در این میان به نظر می رسد که کودکان بیش از هر کس دیگر در معرض این دسته تهدیدات قرار دارند چرا که توان و قدرت دفاع از خود را نداشته و ضعیف هستند بنابراین بیشتر می توانند در معرض آسیبهای جسمی ناشی از خشونت بزرگسالان به خصوص والدین خود قراربگیرند.
به همین علت در بسیاری از کشورهای دنیا، نهادهای آموزشی، گروههای حمایتی و نمایندگی های حمایت از کودکان تاسیس شده است تا از کودکان در برابر آزار جسمی و جنسی حمایتهای لازم صورت گیرد و به والدین هشدار داده شود که چگونه این موقعیتها را شناخته و بتوانند در برابر شرایط پر استرس و عصبی کننده واکنش مناسب نشان دهند.
مصداق بارز خشونت قانونی علیه کودکان در ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی ( فصل چهارم آن تحت عنوان شرایط قصاص )، مقرر شده است : « پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی شود و به پرداخت دیه قتل به ورثه مقتول و تعزیر محکوم خواهد شد
چند آموزه روانشناسی-
بیاموزید که چگونه از بروز خطرات مهلک، جلوگیری کنید. مطالعه کنید تا بیاموزید که چگونه می توانید شرایط منفی را تبدیل به شرایط مثبت کنید. زمانهایی را صرف بازی کردن با بچه ها و یا خواندن کتاب برای آنها کنید. به فرزند خود بیاموزید که شما همیشه نمی توانید شاد و خندان باشید و ممکن است در زمانهایی دچار خشم گردید. به فرزند خود توضیح دهید در شرایطی که بزرگسالان خسته و عصبی هستند، چگونه باید رفتار کنند.
- از طرف دیگر همیشه این مساله را در ذهن داشته باشید که فرزندان شما کودک هستند و یک کودک همیشه نمی تواند عصبانیت شما را درک کند. بچه ها گریه می کنند، سر و صدا به راه می اندازند و یا بسیاری از کارهای دیگر را انجام دهد که شما را واقعا عصبی کند اما شما به عنوان یک والد مهربان باید بدانید که بچه ها خواهان عشق و محبت و حمایت از شما هستند. اگر آنها احساس خوبی نداشته باشند، آن قدر گریه و بی قرار ی می کنند تا احساساتشان بهتر شود. بنابراین فراموش نکنید که دربذل عواطف و احساسات به آنها کوتاهی نکنید.
- کودکان حافظه قوی دارند و آنچه را شما انجام می دهید به خوبی در ذهن خود نگهداشته و به کار می برند. روشهایی که شما در زندگی برای حل مساله به کار می گیرید و یا واکنشهایی که در هنگام عصبانیت به کار می برید، همگی در ذهن آنها نقش بسته و مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین سعی کنید در رفتار و عملکرد خود روشهای درست کنترل احساسات و هیجانات را به کودک خود بیاموزید.
- زمانهایی را صرف شناخت دنیای کودکان کنید. بخشی از اوقات فراغت خود را صرف ارتباط با کودکتان کنید، به برنامه های مدرسه اش رسیدگی کنید و یا در مورد نیازهای دنیای کودکان مطالعه کنید. تصور نکنید اگر مادر یا پدر یک یا دو فرزند هستید همه چیز می دانید و به دنیای کودکان اشراف کامل دارید.شاید لازم باشد برای اینکه یک والد خوب باشید از متخصصین کمک بگیرید، مطالعه نمایید و یا
با افراد مجرب و قابل اعتماد مشورت نمایید

بهره کشی اقتصادی:
    در این نوع کودک آزاری پدر و مادر یا مراقب برای کسب درآمد بیشتر، فشار بسیاری به کودک یا همسر خود وارد می کنند.
    در قوانین کیفری ایران متاسفانه در مورد قاچاق کودکان نیز جرم انگاری خاص انجام نشده و قانون و مقررات جداگانه ای برای ممنوعیت قاچاق اطفال وجود ندارد، این امر در حالی است که کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد با تاکید بر لزوم قانونگذاری خاص در این مورد از تمام دولتها خواسته که در قوانین کیفری خود، استثمار جنسی ، فحشاء و قاچاق کودکان را به عنوان جرائمی مهم و با حداکثر مجازات برای مرتکبان شناسایی کنند و اطفال را به این وسیله مورد حمایت کیفری بیشتر قرار دهند.
بدرفتاری آموزشی:
    فشار و آموزشهای احتمالی از طرف معلمان شیوه های تدریس، بدرفتاری آموزشی تفاوت های فردی در محل تحصیل، ایجاد فشارهای روانی به کودکان به دلیل داشتن توقعات بیش از حد و بد رفتاری آموزشی می تواند همراه با آزار جسمی علیه کودکان صورت پذیرد.
    بنا به آمار انجمن حمایت از حقوق کودکان، ۶/٣ درصد از کودک آزاریها در سال ٨۴ توسط مدیران و معلمان بوده است.
    بر اساس ماده ٣٣ پیمان نامه حقوق کودک، زندگی در یک محیط سالم حق همه کودکان است. مطابق ماده ۱۹ این پیمان نامه با هیچ کودکی نباید بدرفتاری شود، هیچکس حق ندارد کودکان را مورد بهره کشی قرار دهد یا به آنها بی اعتنایی کند.

    ظاهرا بر اساس قوانین ایران، تنبیه بدنی ممنوع است. طبق ماده ۷۷ آیین نامه اجرایی مدارس، تنبیه بدنی مطلقا ممنوع است و اگر دانش ‌آموزی مرتکب خطایی شود باید ابتدا به او تذکر شفاهی فردی سپس تذکر شفاهی جمعی، در مرحله بعد تذکر کتبی به خانواده و در آخرین مرحله دستور به   تعویض مدرسه داد. این در حالی است که متاسفانه شواهد و قرائن موجود بیانگر حوادث تلخی در درجای جای ایران بوده و گاها به مرگ و در چندین مورد نیز به فلج شدن کودک منجر شده است.

    همچنین در مواد ٣۲ تا ٣۷ این پیمان نامه نیز در مورد منع هرگونه بدرفتاری و بهره کشی و استثمار اقتصادی، شکنجه، استفاده از کودکان برای کار و مسایل مربوط به مواد مخدر و داروهای روانگردان (اعم از تولید،استفاده یا حمل ونقل ) و خرید و فروش کودک به همه کشورهای جهان هشدار داده و آنها را ملزم به فراهم کردن تمهیداتی برای مقابله با این امورکرده است.

    اگر چه ایران به کنوانسیون حقوق کودک و اصلاحیه آن پیوسته، اما بخش هایی از مواد این کنوانسیون را نپذیرفته و همین امر باعث ایجاد خلاءهای قانونی شده است. این در حالی است که بر اساس قانون مدنی معاهدات بین المللی که دولت ایران به آن ملحق شده این حکم در حکم قانون تلقی شده و باید جنبه اجرایی داشته باشد.
صریح ترین قانونی که تاکنون برای مقابله با پدیده کودک آزاری به تصویب رسیده، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (مصوب آذر ۱٣٨۱) در برگیرنده کودکان زیر ۱٨سال است. براساس ماده پنج این قانون، کودک‌آزاری از جمله جرائم عمومی محسوب می‌شود و نیاز به شاکی خصوصی ندارد یعنی هر شخصی می‌تواند به محض دیدن مورد کودک‌ آزاری، آن را گزارش دهد و دادستانی کشور به‌عنوان مدعی‌العموم باید موضوع را پی‌گیری کند.   
ماده ۲ قانون حمایت از کودکان مقرر می دارد: هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است. طبق ماده ۴ این قانون، هرگونه صدمه و اذیت، آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمده سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به ٣ ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس و تا ۱۰میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.
   بر اساس ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، همه افراد، موسسات و مراکزی که به نحوی مسوولیت نگهداری و سرپرستی کودکان را برعهده دارند، مکلف هستند به محض مشاهده موارد کودک آزاری، مراتب را برای پیگرد قانونی مرتکب، و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلام کنند. تخلف از این تکلیف موجب حبس تا ۶ ماه یا جزای نقدی تا ۵ میلیون ریال خواهد بود.
براین اساس، مدیران و کارکنان مدارس، مهد کودک ها، بیمارستان ها و سایر مراکزی که با کودکان سر و کار دارند، چنانچه با مورد کودک آزاری روبرو شوند، موظف هستند آن را گزارش کنند، در غیر این صورت به موجب قانون مجازات می شوند.
    طبق ماده۷ این قانون، اقدامات تربیتی در چارچوب ماده(۵۹) قانون مجازات اسلامی مصوب ۷/۹/۱٣۷۰ و ماده (۱۱۷۹) قانون مدنی مصوب ۱۹/۱/۱٣۱۴ از شمول این قانون مستثنی است.
    بر اساس ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی، والدین حق تنبیه و تأدیب کودک خود را ندارند، مشروط بر این‌که اقدامات یادشده، ایجاد ضرب و جرح نباشد و تنها در حد یک هشدار باشد. البته مطابق ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی، ابوین(پدر و مادر) حق تنبیه طفل خود را دارند، اما به استناد این حق نمی‌توانند او را خارج از حدود تأدیب، تنبیه نمایند. این در حالی است که 'در بند یک ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی، در مورد حدود تنبیه کودکان نکته‌ای وجود دارد. در این ماده گفته شده در صورتی که پدر و مادری از حدود متعارف تنبیه تجاوز نکنند، بابت تنبیه کودکان مجازات نمی‌شوند.
توصیف اداره حقوقی قوه قضاییه از تنبیه متعارف این است که باعث تغییر رنگ پوست نشود. بنابراین به نظر می رسد وقتی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان می‌گوید آزار جسمی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت جسمی و بهداشت آنها ممنوع است، نباید به ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی ماخوذ باشیم. در قانون مصوب سال ۱٣٨۱ که در آن، هرنوع آزار و اذیت کودکان ممنوع شده، دیگر نباید به قانون سال ۷۰ عمل کرد زیرا بدون تردید تنبیه کودک و یا حتی تهاجم لفظی به او باعث آسیب روحی به او می‌شود.
    مشکلات قانونی در مورد پدیده کودک آزاری از مهمترین مسائلی است که کارشناسان بارها به آن اشاره کرده اند و از مقامات ایران خواسته اند که خلاءهای قانونی آن را برطرف کنند. بررسی آمارهای موجود بیانگر این حقیقت تلخ است که بیشتر، مردان موارد کودک آزاری را در ایران مرتکب شده اند در این راستا معافیت های قانونی قصاص در مورد پدر یکی از مهمترین نقایص قانونی در این زمینه عنوان شده است. چرا که بر اساس قانون، پدر هر زمان بخواهد می تواند با مراجعه به دستگاه قضایی زمینه بازگرداندن فرزند خود را فراهم کند. این در حالی است که در صورت اثبات کودک آزاری توسط قاضی پرونده، کودک به والدین، تحویل داده نمی شود و در اختیار بهزیستی قرار می گیرد. به باور کارشناسان و صاحبنظران، مجازات های کودک آزاری در ایران بازدارنده نیست، اما همواره مقامات ایرانی این نظر را رد می کنند.

پریسا تربتی
روانشناس