• مخالفان معتقدند که این فوروم در واقع علی رغم ادعای حقانیت جهانی اش ، محلی برای تبادل نظر بین فروشندگان و تصمیم گیران جهت تصاحب منابع آبی جهان میباشد. مثلا فراکسیون چپ متحد در گروه پارلمان اروپا بر این باور است که آب یک مالکیت عمومیست و نباید تحت هیچ شرایطی برای سود جوئی استفاده شود و دسترسی به آب و فاضلاب، یک حق اساسی جهانشمول است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۲۶ اسفند ۱٣۹۰ -  ۱۶ مارس ۲۰۱۲

ششمین "فوروم جهانی آب" روز دوشنبه ۱۲ مارس ۲۰۱۲ در شهر مارسی(مارسیل) در جنوب شرقی فرانسه با حضور بیش از۲۰۰۰۰ نفر از ۱۴٨ کشور بر پا شد تا برای توزیع و تقسیم بهتر این منبع حیاتی که به سمت تنشهای مخاطره آمیز میرود، تدبیری باندیشند. این فوروم تا ۱۷ مارس ادامه دارد و مسائل حاد بهداشتی، اقتصادی، زیست محیطی و محیط زیست و سیاسی مورد بحث قرار خواهند گرفت. در این گردهم آئی علاوه بر نهادها ،بنگاههای تولیدی خصوصی، انجمن ها، تعدادی از روئسا و نخست وزیران کشورها و آقای خوزه مانوئل باروزو، رئیس کمیسیون اجرائی اجرائی اتحادیه اروپا حضور داشتند. جالب توجه اینکه در حاشیه این فوروم تعدادی سازمانهای غیر دولتی که خود را " آلترناتیو فوروم" مینامند شرکت داشتند که از طرف معترضین به "حاملین صدای" شرکتهای چند ملیتی و بانک جهانی متهم شده بودند. گروه دیگر هم بنام " فوروم آلترناتیو جهانی آب" در مقابل دو فوروم رسمی و " لابیها" ی فوق تجمع داشتند. روبروئی " دوآلیته" این دو جریان عمده در واقع بیانگر تضاد منافع دو روش مدیریت خصوصی و عمومی بر حوزه آب ، فاضلاب و بهداشت میباشد. " فوروم جهانی آب" از سال ۱۹۹۷ و یکباردر هر سه سال برگزار میشود. این فوروم توسط " شورای جهانی آب" که یک نهاد خصوصی با منشاء فرانسویست ( دو شرکت بزرگ سوئز و وِ اولیا " ۱" ،فعال در زمینه آب و فاضلاب در کشورهای مختلف) شکل گرفته است.
اما تقسیم این منبع استراتژیکی در عصر "جهانی سازی" که به زعم تعدادی از نظریه پردازان نئو لیبرالی دال بر کمرنگ شدن "مرزها و حاکمیت ملی" دارند، دقیقا با حاکمیت ملی کشورها ارتباط تنگاتنگ پیدا کرده و کانونهای پتانسیل برخودهای نظامی را میتوانند درپی داشته باشند : در خاور نزدیک، آسیای مرکزی ، در چین، حوزه مکونگ، در "نیل" ، در آمریکای لاتین بین برزیل و آرژانتین و حتی بین ایالات متحده و کانادا. کارشناسان بر این عقیده هستند که تنشهای مربوط به آب در صورت عدم چاره اندیشی و نیافتن راه حل منطقی در سیاست های توسعه منتطقه ای در آینده به عاملی برای تشدید اختلافات و درگیری نظامی منتهی شوند. زیرا ۱۵ در صد کشورها در جهان برای تامین آب خود بمیزان ۵۰ درصد از آب کشورهای همسایه نیاز دارند.
به گفته " اریک اورسِننا " نویسنده فرانسوی، آب بمثابه " آینه" ای از کره زمین در عصر جهانی شدن با به هم وابستگی و نابرابریش میباشد. آقای لوئیک فوشون، رئیس " شورای جهانی آب" که یکی از سازماندهندگان این فوروم میباشد میگوید که : اگر این مسئله ـ آب ـ را به جدیت نگیریم ، نه تنها میتواند به یک مناقشه منطقه ای در مرزها منجر شود بلکه میتواند مشکلاتی را هم در چارچوب حاکمیت ملی در هر کشوری بوجود آورد.
کما اینکه در ژانویه ۲۰۱۲ آقای ژان گلا وانی ـ عضو حزب سوسیالیست فرانسه ـ در گزارش مربوط به ژئو پولتیک آب به پارلمان فرانسه، اسرائیل را به علت برقراری کنترل بر منابع آبی و بزیان فلسطینیان، متهم به" آپارتاید جدید" نمود. بر پایه این گزارش "مصرف آب اسرائیلی های ساکن مناطق اشغالی فلسطین در غرب اردن که ۴۵۰۰۰۰ هستند به اندازه دو میلیون و سیصد هزار فلسطینی میباشد. او اضافه میکند در صورت خشکسالی حق تقدم مصرف آب با اشغالگران میباشد، دیوارها و موانع امنیتی در کرانه غربی اردن تحت کنترل اسرائیلی ها بوده و چاه های حفاری شده توسط فلسطینیان دائما توسط ارتش اسرائیل تخریب میشوند". شهردار فلسطینی "حبرون" در باره "آپارتاید جدید" اینطور بیان میکند که هر فلسطینی در این شهر هر روز حق برداشت ۵۰ لیتر دارد. در حالیکه اسرائیلیها در این منطقه اشغالی از ۴۰۰ لیتر آب برخوردار میباشند. بنابر این میبینیم که اشغال سر زمینهای فلسطینیان فقط مناقشه بر سر تجاوز مرزی نیست بلکه در نهایت سوء استفاده از منابع آبهای زیر زمینی و سطحی و تحمیل مقررات و تنگنا قرار دادن فلسطینیان در زندگی روزمره میباشد. مثلا، بهای مصرف آب از لوله کشی برای اسرائیلیها در مناطق اشغالی برای هر متر مکعب ۵۰ سنت یورو و برای فلسطینیان که با کامیون تحویل داده میشود ۵ یورو برای هر متر مکعب میباشد.
در خاور نزدیک، نیاز به آب فراتر از یک منبع آب بوده و یک سلاح میباشد. شواهد بر تبعیض رفتار و عمل اسرائیل در قبال فلسطینیان فراوانند . شکی نیست که سیاست اشغال و تصرف سرزمینها توسظ اسرائیل دارای اهداف استراتژیکی تصاحب منابع آبی است. برای اسرائیل آب قبل از هر چیز یک مسئله نظامی میباشد. برای فلسطینیان مسئله آب یکی از کلید های اصلی در گفتگوها در راستای ساختمان یک دولت مستقل میباشد. هر چند تا کنون مسئله آب باندازه تعیین مرزها مورد مشاجرات در افکار عمومی نبود اما جدا از آن هم نمیتواند باشد. چنانکه شهردار "حبرون" همگان را از جنگ آینده بر سر تقسیم آب هشدار میدهد.


اخبار مربوط به وضعیت پیش آمده بعد از استقلال جنوب سودان ومناقشات بر سر رود خانه "نیل" و دخالت غیر مستقیم اسرائیل در حمایت از دولت نوپای سودان جنوبی برای زیر فشار گذاشتن مصر بعد از "انقلاب" و پروژه اتیوپی در راستای ساختمان سد بزرگ "رنسانس" بیانگر بی اعتمادی و عدم ثبات فزاینده در این مناطق میباشند.
مناطق معروف به جنوب صحرای آفریقا شدیدا از کمبود آب رنج میبرد. مثلا درمقیاس منطقه ای، نابرابری در دستیابی به آب در این حوزه بسیار فقیر برابر ۴۰ در صد با آمریکای لاتین و آسیا میباشد. این قیاس با اروپا و آمریکا وخیمتر است. بعلاوه روستاهای این کشورهای فقیر دارای کارنا مه ای فوق العاده تاسف آور هستند : ۹۷ در صد جمعیت از دسترسی به آب آشامیدنی محروم و ۱۴ درصد از آبهای رودخانه ها و حوضچه و دریاچه که حیوانات هم از آنها رفع نیاز میکنند ، مصرف میکنند.
         
بنابر این ما شاهد فقدان وسایل حل اختلافات هستیم. هر چند در سال ۱۹۹۷ پیمانی جهت حل مناقشات پیرامون مسئله آب تنظیم شد اما فقط ۲۴ کشور به آن ملحق شدند. ا یالات متحده، برزیل، چین و ترکیه و تعدادی دیگر کشورها از پیوستن به آن خودداری کرده و یک چنین پیمانی را دخالت در امور حاکمیت ملی خود ارزیابی کردند. چین با مشکلات جدی داخلی و خارجی در بسترهای آبی روبروست که میتوانند در راه توسعه و ثبات منطقه ای دشواریهائی را بوجود آورند.
مستقل از اختلافات تاریخی و مرزی بین چین، هند و پاکستان، از این پس ما شاهد گزارشاتی در باره سناریو وخامتزای "جنگ آب" در رئوس مباحثات و تجزیه و تحلیل ها و چشم انداز موضوع امنیت در آسیا ی جنوبی هستیم . تا آن حد که سنای آمریکا در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ گزارشی را با عنوان "اجتناب از جنگ آب" با تمرکز به خطرات ناشی از اختلافات بین پاکستان و افغانستان را منتشر نمود. این گزارش با در نظر داشت درگیرها و اختلافات ژئوپولیتیکی حاصل از کمیابی منابع آبی، منطقه مثلثی بین پاکستان ـ چین ـ هند را بی ثبات ارزیابی میکند.
در مواجهه با نیازهای رو به رشد به انرژی، کشورهای اطراف هیمالیا - به ویژه چین و هند دو کشور با قدرت اقتصادی نو ظهور- طرح های بلند پروازانه خود را برای ساختمان سدهای برق آبی آغاز کرده اند که به نوبه خود منجر به دامن زدن تنش های اجتناب ناپذیر با کشورهای همسایه پایین دست میشوند. گرمایش جهانی و تاثیر آن بر ذوب یخچالهای طبیعی هیمالیا به نوبه خود خطر جاری شدن سیل در کوتاه مدت را بر دیگر نگرانیهای زیست محیطی می افزاید. هند در قلب این پازل "هیدرو پولیتیک" قرار دارد. هر هنگام   دفتر اختلافات با همسایگان گشوده میشود، مسئله تقسیم آب هیمالیا بعنوان منشاء عمده اصطکاک مطرح میگردد. در سالهای اخیر چین هم با تمرکز خود به پروژه ساختمان سدها بر روی رودخانه "براهماپوتر" که از تبت سرچشمه میگیرد، بر این مسئله مناقشه برانگیز حدت بخشیده است. این رود خانه از تبت سرچشمه میگیرد و از ایالات های "آرونا چال پرادش" و " آسام" در شمال شرقی هند گذر گرده و سر انجام به بنگلادش ریخته میشود. هند از این اقدام چین ناخرسند است. در حالیکه خود هند با اقدام به ساختمان سد بر پائین دست رودخانه "براهما پوتر" و "گنگ"، اعتراض بنگلادش را برانگیخت. همچنین نباید اختلافات بین هند و نپال، پاکستان و هند بر سر تقسیم و استفاده از آب که بعضی از فصول با خشکسالی و گاه میتواند با سیلاب از کوهپایه های هیمالیا سر چشمه گیرد را از نظر دور داشت.

ارقام و اعداد در باره وضعییت آب و فاضلاب در جهان
طبق گزارش سازمان ملل متحد بیش از ٨۰۰ میلیون نفر ازد سترسی به آب آشا میدنی محروم هستند. بر پایه تدابیر ونیات اعلام شده در سال ۱۹۹۰ قرار بر اینست که تا سال ۲۰۱۵ بیش از ٨۵ در صد جمعیت کره زمین یعنی حدود ۶ میلیارد نفر به آب آشامیدنی دست یابند. اما بر اساس یک سازمانی غیردولتی، آکوآفد (AQUAFED ) "فدراسیون بین المللی اقدام برای آب" و داده های میدانی حکایت ا ز آن دارد که بین ٣ تا ۴ میلیارد نفر هر روز از آبهای غیر تصفیه شده وآلوده استفاده میکنند.
بر پایه گزارش سازمان بهداشت جهانی، یونیسف و سازمان ملل متحد ۲ میلیارد و ۶۰۰ هزار نفر فاقد توالت بوده و رفع نیاز را در فضای آزاد انجام میدهند. بیماری های منتقله از آب آلوده نظیر وبا، اسهال خونی و خونریزی علت اصلی مرگ در سراسر جهان میباشند. ۶۴ درصد این جمعیت در جنوب آسیا زندگی میکنند. در هند این تعداد به ۶٣٨ میلیون نفر میرسد.

هر دقیقه هفت نفر بر اثر آلودگی آب جان خود را از دست میدهند. بنابر گزارش سازمان ملل متحد، ۹۰ درصد آبهای مصرف شده در کشورهای در حال توسعه بدون تصفیه های اولیه به رودخانه ها، دریاچه ها و سواحل دریاها ریخته میشوند که تهدیدی برای امنیت مواد غذائی و آب آشامیدنی میباشند.
ذخیر آب آشامیدنی در سال ۱۹۵۰ برای هر فرد ۱۶٨۰۰ متر مکعب بود و این میزان در سال ۲۰۲۵ به ۴٨۰۰ متر مکعب خواهد رسید. در حالیکه دستیابی به آب در کشورهای " شمالی" ۱۰۰ درصد است این میزان در کشورهای در توسعه ، "جنوبی" به ۴۴ درصد و در آفریقا به ۱۶ درصد کاهش مییابند.

طرفداران و مخالفان بر پائی " فوروم جهانی آب" :
این فوروم که با کمک مالی دولت فرانسه و بخش خصوصی، بویژه دو کمپانی بزرگ سوئز و وئولیا برگزار میشود هر گونه فکر و طرح پشت پرده در راستای دست اندازی به منابع آبی و سرمایه گذاری و مدیریت آنرا رد میکند و خواهان گفتگو با همه طرف های ذینفع به شمول دولتها، بنگاهای تولیدی، مزد بگیران، شهروندان و سازمانهای غیر دولتی برای ارتقاء کیفیت آب آشامیدنی و کشاورزی و بهداشت و کانالیزاسیون آبهای ضاله میباشد. آنها معتقدند که در آینده، آب بخشی از جهانی شدن است که حکایتی از سر در گمی در بین دهقانان جهان را در پی خواهد داشت و باید با اقدامات پیشگیرانه و کنترل از تصادمات و درگیریهای احتمالی جلوگیری کرد. و باید بر محور " آب و سلامتی" و " آب و تامین مواد خوراکی" بیشتر تعامل نمود.
اما مخالفان معتقدند که این فوروم در واقع علی رغم ادعای حقانیت جهانی اش ، محلی برای تبادل نظر بین فروشندگان و تصمیم گیران جهت تصاحب منابع آبی جهان میباشد. مثلا فراکسیون چپ متحد در گروه پارلمان اروپا بر این باور است که آب یک مالکیت عمومیست و نباید تحت هیچ شرایطی برای سود جوئی استفاده شود و دسترسی به آب و فاضلاب، یک حق اساسی جهانشمول است. عده ای بر آنند که این فوروم با کوشش "شورای جهانی آب" که آن هم توسط دو کمپانی بزرگ چند ملیتی فرانسه سوئز و وِئولیا شکل گرفته، نمیتواند به مسائل فوری و حاد جهانی دستیابی به آب و فاضلاب جواب دهد زیرا مبانی کاریش بر کسب سود خصوصی است. و این شورا در همکاری تنگاتنگ با صندوق بین المللی پول و بانک جهانی تاسیس و هوادار دو آتشه خصوصی سازی توزیع آب و فاضلاب در کشورهای " جنوب" میباشد. نا گفته نماند که این دو کمپانی بیش از ۷۵ درصد بازار آب، توزیع و فاضلاب را در فرانسه در اختیار دارند. در سالهای اخیر بعضی از شهرهای کوچک فرانسه بر اثر سوء استفاده مدیریت انحصاری این دو کمپانی، با برگزاری همه پرسی محلی، تصمیم به باز پس گرفتن مدیریت آب و فاضلاب شدند.

یک اقدام پایدار
از آنجائیکه نیاز به آب برای مصرف خانگی، کشاورزی، صنایع و انرژی و... سریعتر از افزایش جمعیت میباشد و این هم میتواند به نوبه خود منشاء برخوردها و درگیری ها گردد، لازمست با مدیریت و همکاری سازمان ملل متحد اقدامات پایدار و پیشگیرانه صورت گیرند. بر پایه مطالعات دانشگاه اورگن در ایالات متحده از۱۹۴٨ تا کنون بیش از ۱٨٣۱ مورد اختلاف بر سراین موضوع بوجود آمدند که ۷ مورد منجر به جنگ، ۵۰۷ مورد منجر به عملیات نظامی شدند. ۲۰۰ پیمان حل اختلاف به امضاء رسید و ۱۲۲٨ مورد به همکاری وبهره برداری مشترک منتهی شدند.

نشست ریودوژانیرو
این نشست در ماه ژوئن امسال در برزیل و با چند میزگرد بر سر موضوع مناقشه انگیز با هدف دستیابی به راه حل پایدار آب و فاضلاب برگزار میشود. برای اولین بار نمایندگان دولتها نه تنها به جزئیات بهداشت و سلامتی بلکه بر حمایت از اکوسیستم میپردازند. زیرا ٨۰ درصد آبهای مصرف شده نه جمع آوری و نه باز آوری میشوند. مسائل ژئوپولیتیک مربوط به منابع آبی هم باید مورد بحث قرار گیرند. زیرا مدیریت آن مستلزم همکاری کشورهای همسایه میباشد. بر پایه گزارشات یونسکو،حدود ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان دارای بسترهای آبهای زیر زمینی مشترک در مناطق مرزی کشورها میباشند.
مهمتر از همه در ۲٨ ژوئیه ۲۰۱۰ ، سازمان ملل متحد حق دستیابی به آب آشامیدنی را در شمول منشور حقوق عام بشری ارزیابی نمود. بنابر این همه کشورها ملزم به رعایت و گنجاندن این حقوق در قانون اساسی خود میباشند. متاسفانه تاکنون ٣۰ کشور از ۱۹٣ کشور به این اقدام مبادرت ورزیدند. اگر با حدت یافتن کمبود آب، احتمال برخوردها و درگیرهای نظامی میتوانند تهدیدی برای صلح باشند، در عوض میتوان از طریق همکاریهای چند جانبه و مدیریت صحیح منابع آبی، آب را به یک عامل صلح تبدیل کرد.