خوانشی بر برگزاری مراسم های نوروزی شرق کردستان
عبداله بهرامی
•
هر چند حکمرانان جمهوری اسلامی توانسته‌اند مانع از برگزاری مراسم های نوروزی در شهرهای بزرگ گردند، اما با این حال حرکت مردم در این راستا نشان از پیشرفت در مبارزه‌ی مدنی است به همین دلیل دور از ذهن است که در آینده موانع جدی بر سر راه چنین مراسمی به وجود آید
...
اخبار روز:
www.iran-chabar.de
دوشنبه
۴ ارديبهشت ۱٣۹۱ -
۲٣ آوريل ۲۰۱۲
برگزاری مراسم های نوروزی امسال در شهرها و روستاهای کردستان در برگیرنده‌ی مجموعه‌ای ویژگی استکه در نوع خود بی سابقه بوده‌اند، بنابراین شایسته است از ابعاد مختلف، مورد توجه و بررسی قرار گیرند. از مهمترین ویژگیهای امسال می توان به موارد زیر اشاره نمود. این مراسم ها از لحاظ موقعیت جغرافیایی، وسیعتر، از لحاظ مشارکت مردم گسترده‌تر و از لحاظ محتوا، نیز در برگیرنده‌ی پیام هویت طلبانه و سیاسی بود. لازم به ذکر است برخی از ویژگیهای مراسم های نوروز امسال در مراسم های سالهای گذشته نیز تجلی داشت لذا بررسی مراسم های نوروزی امسال بدون در نظر گرفتن مراسم های گذشته ناقص و ناتمام است. چونکه در واقع مراسم های امسال در تداوم مراسم های سالهای گذشته شکل گرفت و در این میان میتوان به مراسم های نوروزی شهر ربط و روستاهای حومه‌ی آن اشاره نمود.
مشارکت گسترده‌تر:
مشارکت گسترده‌تر مردم در این مراسم ها یکی از ویژگی های مهم مراسم های نوروزی امسال بود که تأثیر مستقیمی بر شکل گیری ویژگیهای دیگر این مراسم ها داشت. چونکه برگزاری مراسم های نوروزی در این فرم و قالب حداقل در این مناطق از کردستان در چنین سطحی فاقد پیشینه‌ای در گذشته‌های نزدیک بوده است. اگر به گذشته‌های دور برگردیم برای مثال دهه‌های۷۰ و ۶۰ قبل که شهر نشینی در کردستان اینچنین توسعه نیافته بود در می‌یابیم که مراسم نوروزی به مجموعه‌ای از آداب و سنن تاریخی محدود می شود. روشن کردن آتش آنهم نه به صورت گروهی، و مجموعه‌ای بازی ویژه که ممکن است آنهم در مناطق مختلف متفاوت بوده باشد ازجمله ویژگیهای نوروز و آغاز سال تازه در آن زمان است. این سنت های نوروزی در ادبیات فولکلور و مکتوب تجلی گشته و با توسعه‌ی شهر نشینی و پیشرفت رسانه های ارتباط جمعی به تدریج رو به فراموشی نهاده است.
اگر با این پیش زمینه‌ی ذهنی به مراسم های نوروزی سال اخیر بنگریم که در آن مجموعه‌ای چشمگیر از مردم در آن حضور می یابند. تحول بزرگی را احساس می کنیم. مشارکت مردمی در مراسم ملی نشانه‌ای محسوس از رشد هویت جمعی (کرد بودن) در وجود فرد در جامعه‌ی کردستان می باشد. به این معنی که فرد کرد با مشارکت در مراسم نوروزی از یک سو می خواهد هویت جمعی خود را به اثبات برساند و از دیگر سو نیز از شادی و سرور نهفته در این مراسم منتفع شود، در حالی که در سالهای گذشته که چنین مراسم هایی برگزار نمی‌شد افراد جامعه بیشتر به صورت منفرد یا خانوادگی روز اول سال را جشن می گرفتند. مشارکت گسترده‌ی مردم برخی از مناطق کردستان در مراسم های نوروزی در شرایطی که فضا برای نشان دادن پتانسیل ملی ملت کرد به علت فشارهای امنیتی بسیار محدود است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آثار ادبی و هنری به زبان کردی:
انجمن های ادبی و گروههای موسیقی و رقص کردی که تاریخچه‌ای ۱۵ ساله یا بیشتر دارند تأثیر چشمگیری در برگزاری چنین مراسم هایی داشتند. تأثیر آنها بر سازماندهی، محتوی و مضامین آثار ارائه شده و حتی نظم و دیسیپلین حاکم بر مراسم ها بوضوح قابل درک است.
ارائه‌ی آثار ادبی و هنری از سوی ادیبان و هنرمندان کردستان به زبان کردی و با محتوا و مضمون ملی یکی از ابزارهای اثبات این مدعاست که سیاست آسمیلاسیون فرهنگی که از دوران رضاخان پهلوی تاکنون ادامه دارد، نتوانسته است زبان و فرهنگ کردی را به زانو در آورد. آنچه که از این مراسم ها به وضوح قابل مشاهده است تلاش همه جانبه در راستای احیای زبان و فرهنگ کردی و مقابله با سیاست آسمیلاسیون فرهنگی اعمال شده از سوی حکومت های پهلوی و جمهوری اسلامی است.
محتوای مراسم ها:
بیشتر مراسم های نوروزی به لحاظ محتوا، علاوه بر بعد فرهنگی و ادبی، در بردارنده‌ی پیام سیاسی و ملی نیز می باشند و این یکی از ویژگی هایی است که مراسم های نوروزی امسال را از مراسم های فرهنگی متمایز می سازد. اگر به کالبد شکافی دلایل این تمایز بپردازیم به چند مورد اساسی بر می خوریم که یکی از آنها ستم سیاسی تاریخی ای است که بر مردم کرد تحمیل شده و امروزه با بالا رفتن سطح آگاهی ملی و سیاسی مردم کردستان، این ستم به صورت مشهودتری قابل احساس است. اگر در این رابطه قیاسی از برگزاری مراسم های نوروزی شرق کردستان با شمال و جنوب و غرب کردستان داشته باشیم در می یابیم در بخش هایی از کردستان که تحت ستم قرار دارند مراسم های نوروزی شباهت های بیشتری با هم دارند. لذا می توان گفت که نوروز در بخشهای تحت ستم بیشتر بعد سیاسی دارد و در اقلیم کردستان (جنوب کردستان) که از ستم سیاسی رها یافته بیشتر وجه فرهنگی پیدا می‌کند.
در محتوای پیام مراسم های نوروزی دو مضمون مهم به چشم می خورد که عبارت بود از:
۱_ اراده‌ای ملی برای دستیابی به آزادی و پیروزی
۲_ خواست و تمایل به همگرایی و انسجام صفوف احزاب و جریان های سیاسی کردستان.
حضور مردم شهرهای بزرگ در مراسم های شهرک ها و روستاها:
یکی از عوامل توسعه‌ی پایدار، کم شدن فاصله‌ی طبقاتی، اجتماعی و فرهنگی مردم شهر و روستا است به همین خاطر حضور مردم شهرها در مراسم های نوروزی روستاها از یک سو نشانه ارتقاء سطح آگاهیهای اجتماعی، و فرهنگی جامعه‌ی کردستان ایران ا و از سویی دیگر نشانه‌ی همگرایی و اجماع مردم بر سر نقاط مشترک ملی است. در همین راستا در مواردی شاهد بودیم مردم از سایر مناطق نیز در مراسم نوروزی مناطقی از کردستان حضور یافته بودند. حضور چشمگیر مردم شهرها و استان‌های ارومیه، سنندج و کرماشان در مراسم شهر ربط و تفرجگاههای شهر مریوان شاهدی بر این مدعاست.
حاکمیت جمهوری اسلامی چون همواره از بروز نارضایتی ها در جامعه واهمه دارد به شیوه‌ای سیستماتیک از برگزاری مراسم نوروزی در شهرهای بزرگ جلوگیری نموده و به همین خاطر مردم شهرها از فضاهای به وجود آمده در شهرهای کوچک و روستاها برای برگزاری مراسم نوروزی بهره جستند.
حضور زنان:
حضور چشمگیر زنان در مراسم های نوروزی یکی دیگر از ویژگی های مهم مراسم های امسال بود حضور فعالانه زنان در تمام بخشهای این مراسم ها از جمله : مجری گری، خواندن سرود و آواز و رقص کردی یکی از نماد‌های بارز توسعه‌ی اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی شرق کردستان و کنشگری زنان در عرصه‌های مختلف به شمار می آید.
علاوه بر این موارد حضور زنان در این مراسم ها، نشانه‌ای از پویایی فرهنگ اصیل جامعه‌ی کردستان است. فرهنگی که در قیاس با جوامع همجوار خود فضایی بیشتر در اختیار زنان برای حضور در عرصه‌های مختلف قرار داده است. اگر از منظر سیاسی هم به حضور زنان در این مراسم ها بنگریم در می یابیم حضور زنان با لباس فاخر کردی در این مراسم ها، نشانه‌ای بارز از شکست سیاست تبعیض جنسیتی و حجاب اجباری است که از سوی حاکمیت بر کردستان تحمیل می شود. همچنین رژیم اسلامی ایران به درازای عمر خود تلاش نموده است که فرهنگ واپسگرایانه و زن ستیزانه‌ی خود را بر فرهنگ غنی کردستان مستولی سازد و حتی رقص کردی مختلط (ره‌شبه‌ڵه‌ک) که یکی از سنت های اصیل کردی است در مراسم های خانوادگی و جشن های عروسی ممنوع و یا زنانه و مردانه نماید.
برخورداری از نظم و هماهنگی: یکی از وجوه با اهمیت مراسم های نوروزی وجود نظم و هماهنگی بود. هرچند تجربه‌ی برگزاری چنین مراسم هایی بسیار کم است اما حفظ نظم و هماهنگی حاضرین تنها بر عهده‌ی چند تن از خود آنها بود. برگزاری این مراسم ها در اوج نظم و هماهنگی خود نشان از ارتقاء سطح فرهنگی مردم کردستان است و دلیلی بر اهمیت نوروز نزد مردم کردستان می‌باشد.
الگوبرداری و تأثیر رسانه‌های کردی:
آنچه را که به الگو برداری از رسانه‌های تصویری تعبیر می شود در مراسم های نوروزی امسال و سالهای گذشته به وضوح قابل رویت است. این الگوهاعبارتند از مدل هایی که رسانه‌های تصویری احزاب شرق کردستان برای بینندگان به تصویر می کشند و مدلی که تلویزیونهای کردستان ترکیه از برپایی مراسم نوروزی در این بخش از کردستان به نمایش می گذارند. هردوی این مدلها به دلیل شباهت هایی که باهم دارند تأثیر بسزایی بر شکل‌گیری افکار عمومی در حضور برگزاری باشکوه‌تر مراسم نوروزی داشته است.
اگر بخواهیم برای مثال به بررسی نشانه‌های مدل رسانه‌های تصویری شرق کردستان بپردازیم لازم است متد، آرایش و محتوای مراسم های نوروز را با آنچه در این رسانه‌ها به تصویر کشیده می شود قیاس کنیم در این قیاس درمی یابیم حتی مد لباسی که از این تلویزیون ها پخش می شود در بین حاضرین در این مراسم ها در حال فراگیر شدن است.
علاوه بر این برخی از این شبکه‌های تلویزیونی در سالهای اخیر با تشویق مردم به برگزاری شکوهمند مراسم های نوروزی و پخش تصاویر مربوط به آن توانسته‌اند در برگزاری بهتر این مراسم ها تأثیر گذار باشند و به نحوی نوعی رقابت سالم برای اجرای مراسم های نوروزی در بین اهالی روستاهای مختلف به وجود آورند.
موضع جمهوری اسلامی :
دستگاه های امنیتی جمهوری اسلامی امسال از یک سو از برخورد با برگزارکنندگان این مراسم در شهرک ها و روستاها پرهیز نمودند و از سویی دیگر در شهرهای بزرگ مانع از برگزاری مراسم های نوروزی شدند.
در چنین شرایطی نمی توان نرمش حاکمیت در مقابل اجرای آوازهای سیاسی در مراسم‌های نوروزی را نادیده گرفت. چونکه حاکمیت به درستی می داند که مراسم نوروز برای مردم کردستان فراتر از یک واقعه‌ی فرهنگی است به همین خاطر می توان گفت دلیل اینکه رژیم در برابر برگزاری مراسم نوروز در روستا ها و حاشیه‌ی برخی شهرها از خود نرمش نشان داد بیشتر از سر ناچاری بوده است. حاکمیت با براوردی که از پتانسیل نارضایتی و حق طلبی مردم کردستان دارد خود را ناچار دیده است که تا حدی فضا را برای تخلیه‌ی نارضایتی های مردم باز بگذارد.
حکمرانان رژیم جمهوری اسلامی خوب می‌دانند روبه‌رو شدن با مردم آن هم در یک مراسم ملی در شرایط حساس بین المللی که پیش روی ایران است و بخصوص بعد از انتخابات دور نهم مجلس شورای اسلامی که ادعا می کردند مردم با حضور خود به حاکمیت ایران مشروعیت بخشیده‌اند، برای حاکمیت بسیار زیانبار خواهد بود. حداقل زیان ناشی از این عمل می توانست این باشد که ادعای حاکمیت مبنی بر مشارکت گسترده‌ی مردم در انتخابات مجلس نهم را زیر سوال ببرد.
علاوه بر این، وضعیت ایران و جامعه‌ی بین المللی که در حال حاضر بر علیه ایران شکل گرفته در این راستا بی تأثیر نبوده است چونکه حکمرانان جمهوری اسلامی هرگاه با فشار بین المللی مواجه شده‌اند ناچار از کاهش فشار داخلی بر مردم گشته‌اند.
آینده:
هر چند حکمرانان جمهوری اسلامی توانسته‌اند مانع از برگزاری مراسم های نوروزی در شهرهای بزرگ گردند، اما با این حال حرکت مردم در این راستا نشان از پیشرفت در مبارزه‌ی مدنی است به همین دلیل انتظار اینکه در آینده موانع جدی بر سر راه مبارزه‌ی مدنی مسالمت آمیر مردم آن هم در یک مراسم ملی همچون نوروز پیش بیاید دور از ذهن است، در مقابل به صورت منطقی انتظار می رود مردم بتوانند در گستره‌ی جغرافیایی وسیعتر و با حضور جمع بیشتری از مردم کردستان در سال آینده مراسم ملی نوروز را برگزار نمایند و از بخش بزرگتری از پتانسیل ملی خود بهره بگیرند.
عبدالله بهرامی
عضو کمیته مرکزی حزب دمکرات کردستان
برگردان: محمود شریفی
|