• انسان برای این که زنده باشد و زندگی کند ناگزیر است که زندگی خود را با کنشی معنا کند و بسته به شناخت و موقعیت خاص خود به کنشی سوای روزمرگی و ملال رو می کند. هنر یکی از مهم ترین این کنش هاست و همان طور که می دانیم همه انسان ها زمینه و استعداد معینی در خلاقیت هنری دارند. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۲ اسفند ۱٣۹۱ -  ۱۲ مارس ۲۰۱٣

 مرگ زود هنگام نقاش و نویسنده ی ارزشمند کشورمان، فریده لاشایی و سوگواری به این مناسبت از سوی دوستداران ایشان در فضای مجازی،‌مرا با خود به سال ۱٣۵٣ خورشیدی برد و فضا و مناسبات حاکم در نخستین زندان زنان سیاسی ایران که هنوز آنچنان که باید در همه ی ابعاد آن روایت نشده است تا تازه "داد بیداد" مناسبات درونی ما را و داستان ادامه داری که همچنان امروز باشد تصویر کند. به هر ترتیب،متاثر شدم و دلم گرفت.پیرامون آنچه در آن روزگار گذشت و می گذرد مشغول ثبت وقایع و دیده ها و نگارش هستم اما تنها چرخی در فضای مجازی و مشاهده ی شیوه ی برخورد غالب با موضوع مذکور بهانه ای برای چند خط نوشتن شد.

انسان برای این که زنده باشد و زندگی کند ناگزیر است که زندگی خود را با کنشی معنا کند و بسته به شناخت و موقعیت خاص خود به کنشی سوای روزمرگی و ملال رو می کند. هنر یکی از مهم ترین این کنش هاست و همان طور که می دانیم همه انسان ها زمینه و استعداد معینی در خلاقیت هنری دارند. دیگر هنر مانند یک گرایش ماورالطبیعه که مختص خواص است شناخته نمی شود و البته زمینه های دیگر سازندگی و خلاقیت هم مشمول همین قاعده است. شناخت در لایه های زیرین پدیده ها و هستی، ناگزیر، بدل به کنش می شود. مثلا شناخت ما از حقوق انسانی خود موجب کنش معینی برای کسب آن حقوق می شود،‌حتی تذکر کوچکی درباره مثلا رعایت صف در موارد لازم هم خود کنشی است در مسیر مبارزه برای کسب حقوق انسانیمان. به همین ترتیب هر چه شناخت ما عمیق تر می شود،‌کنش ما هم جدی تر و سازنده تر می شود. این یک روال علمی و واقعبینانه از هستی است و البته هر یک از ما در قبال کنش آگاهانه خود طبیعتا انتظار دریافت هورا و آفرین نداریم.

از زمانی که حقوق حقه ی انسان در زیر مجموعه ی گفتمان جاری " حقوق بشری " از سوی نظم جهانی موجود،بسته بندی و به مخاطبان آن با بمباران روز و شب،در گستره ای وسیع عرضه شد،بخشی از "ما" نیز با هیاهوی زمانه همچون همیشه پیرو جریان وزش باد،ریشه ها را رها کرده و به دنبال قافله راه افتادیم. از دوران شکست و دشواری ها و ناکامی هایش که ترکش های آن هر یک از ما را نشانه رفت می گذرم و واکنش هر یک از ما به شرایط مشخص تاریخی، میزان همراه شدن و پویایی با نبض زمان و در عین حال همراه نشدن با گفتمان غالب سلطه به عنوان کشف های پس از ترک "ایدئولوژی" در این سالها. بارها می بینم که در رسانه های موجود فارسی زبان،از همراهان سابقی فاکت آورده می شود تا محافظه کاری و بعضا از پا افتادگی های آنها به نسلی که نبوده است و ندیده است به عنوان "تجربه ی بزرگان" برای راه پیش رو فروخته شود. بارها می بینم که دوستانی با اعلام برائت از گذشته، در پرده و بی پرده، حتی هستی گذشته ی خود را نیز منکر می شوند. آری،نسلی از روشنفکران کشوری همیشه زیر مهمیز استبداد در خاورمیانه بیش از آنچه که یک مارکسیست باشد در یک دوران تاریخی و با توجه به امکانات موجود برای کسب آگاهی و رشد داخل کشور، به نوعی مذهبی بود اما این آیا کل داستان و سرانجام آن آرمان است؟!

می بینم بعضا برهه ای از تاریخ ایران پس از انقلاب بهمن ۵۷ را بهانه می کنند و مواضع بعضا نابجای بخش اصلی جریان چپ ایران در برابر حاکمیت، که خود داستانی مجمل است،تا نگاه با ریتم بازار روز خود را، به کلیت سرنوشت یک آرمان تعمیم دهند و از این طریق کالای جدید به فروش رسانده شود. بعضا گفته اند که به دلیل "مخالفت با شاه" با "تجددستیزها" همصدا شدیم و "اگر فضا کمی بازتر بود، اصلاً دچار چنین انقلاب دهشتناکی نمی‌‌شدیم." به خاطر ندارم که لحظه ای حتی با "تجددستیز" ها همراه شده باشم. آیا بهتر نیست که این دست از "تحلیل ها" را به همان ترانه سرای "سیاسی" در کنار اقیانوس آرام بسپاریم تا از پنجره ی کاباره میامی تاریخ ما را برای عامه ی مردم بنویسد؟ در "مسجد شاعر چپ" را ببیند و در "کافه مومن مست "؟ از آن بیش تر فراموش می کنیم باز که تاریخ را با این "اگر"ها و "اما"ها ننوشته اند و انقلاب مردم ایران در بهمن سال ۵۷ با همه ی بکام ها و ناکامی های آن،"دهشتناک" نبود،دهشتناک لحظه ی حاضر بسیاری از ما و شماست. جایی که من و شما به آنجا رسیده ایم.
اعلام برائت می کنیم و دل خوش می کنیم به رنگ بازار جاری "حقوق بشر " ، بی آن که حتی یک بار به طور جدی از خود بپرسیم حقوق کدام بشر؟ و بی آن که حقوق بشر را در لایه های اساسی سیاسی و اقتصادی آن در متن سیستم مبتنی بر انباشت سرمایه در جهان بررسی کرده و در حد توان خود در کسب این حقوق یاری رسانیم، ترجیح می دهیم که با جریان روز رفته، راضی و قانع به زیست روزرمره ی خود ادامه دهیم.

برخی از ما به دلیل نا آگاهی، برخی البته به دلایل مختلف دیگر از جمله خصوصیات شخصیتی از دوران های پیشین تا امروز و برخی متاسفانه با شعار پیس باش و تندرست ، زندگیمان را معنا می کنیم و تازه ناله های آشنا سر می دهیم از دلایل این تنهایی و نرسیدن ها. نظم جهانی موجود را با رمانتیسیسمی گول زنک ، رنگ می کنیم و طلبکار هم می شویم.

بگذریم. مدت هاست که می خواهم در این مورد بنویسم:‌ اسطوره سازی و استاد،استاد کردن در شهری شلوغ و فروختن کالا به مشتریان پیرامون. کنش آگاهانه و انسانی و به حق برخی را در بوق و کرنا کردن و اظهار عبودیت و بندگی به خصوص پیرامون افرادی از نسل من و قبل تر از آن، از"هنرمند بزرگ" تا "فعال" این و آن هم مد روز دیگری شده است. چنان که در روانشناسی این پدیده ی بازدارنده دقیق شویم، خواهیم دید که این اغراق ها و دست نیافتنی کردن برخی آدم ها و کنش های زیبای آن ها در واقع ناشی از فرار ما از هستی واقعی و مسئولیت های تاریخیمان است. مثل طرفداران پر و پاقرص صنعت فوتبال در جهان امروز که عمدتا به جای پیروی از یک برنامه ورزشی در زندگی روزانه، با هورا کشیدن برای فوتبالیست ها به نیاز ورزشی خود پاسخ می دهند. بدل به تماشاگر هوراکش می شویم و محراب می سازیم برای عبادت. مثلا تنها همین تیتر را از نویسنده ایی گرامی ببینیم در مورد موضوع مورد بحث "کندن کوه با دست خالی ... " در پس پشت این استعارات متوسل شدن به وضعیت های دست نیافتنی است که بی عملی و عقب ماندن از نبض مردمانی از سراسر جهان رو در روی سرمایه، بیش از دو دهه پس از فروپاشی آن دیوار، چهره می نمایاند.

باز هرازگاهی می بینیم که برخی فمنیست های " حقوق بشری " زنان را در حد "مادر" تنزل داده و ستایش می کنند. مادر یا پدر بودن، بخشی از توانائی های انسان است. این تعابیر شبه رمانتیک و سوزناک از مادر فقط به منظور تقلیل هستی انسان به فرزند آوردن و بزرگ کردن آن در طول یک تاریخ بارها تکرار و به عنوان یک ارزش در جوامع نهادینه شده است. چنین است که باز در همین مورد در بیانیه ایی که حتی به امضای برخی دوستان همنوای برون مرز نیز رسیده است در وصف "کمالات" دوست درگذشته، در کمال حیرت، "زنی مادر" و "زنی آشپز" هم قرار می گیرند تا لابد بر تمام جنبه های "مهم" وجود یک انسان از جمله "مادر بودن" تاکید شود و همگان نیز راضی.
در جهانی که هنوز در پیشرفته ترین کشور های آن، زنان برای حقوق برابر و انسانی خود مبارزه می کنند، هیچ فکر کرده اید که چرا تا این اندازه مادر،مادر کردن همچنان مشتری فراوان دارد؟ از موضوع عرضه ی نقش "مادر" برای زن در فرهنگ و تاریخ کشور خودمان دیگر در می گذرم که بعضا صفت مورد علاقه ی بسیاری از این جنس فمنیست های مذکور است.

چرا نمی اندیشیم که دوران های مختلف جوامع بشری مختصات خود را دارد و همواره در جهت شناخت بیش تر حقوق اساسی انسان ، انسان سازنده و زحمتکش حرکت می کند؟ شاید عجیب نباشد که از تندروی های افراطی در یک دوران، حالا و بعضا در پیرانه سری، به چنین ورطه ای در دورانی دیگر رسیده باشیم. خطوطی پیوسته را می توان دنبال کرد که خود داستانی دیگر دارد. بررسی تاریخی دوران های مختلف جوامع بشری ، اما به ما می گوید که حرکت تاریخ در کلیت خود رو به تکامل و انسانی تر شدن است. آری، سخن کوتاه،از این دوران به قول دوست رفته ام ساعدی ، "وای بر مغلوب" هم در جهت آگاهی و تحقق آرمان های انسان عبور خواهیم کرد.
تهران-اسفندماه ۱٣۹۱