• اعلام صلح اوجالان به موقع بود. چند عامل موجبات‌ِ این صلح را فراهم کرده‌اند. حزب حاکم ترکیه، یعنی حزب‌ِ عدالت و توسعه و بخش وسیعی از مردم ترکیه به این شناخت رسیده‌اند که از طریق زور و قهر نمی‌توان به این درگیری‌ها پایان داد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ٣۰ فروردين ۱٣۹۲ -  ۱۹ آوريل ۲۰۱٣

عبدالله اوجالان رهبر پ.کا.کا هفته‌ی گذشته [20 مارس 2013/م] تقریباً پس از سه دهه جنگ با حکومت ترکیه، آتش بس اعلام کرد. پیش از این، به نظر می‌آمد به سختی بتوان به این جنگ که بیش از 40 هزار کشته به جا گذاشته، پایان داد. تلاش‌های آنکارا برای سرکوب این مبارزات فقط منجر به شعله‌ور شدن ناسیونالیسم کُرد و تقویت پ.کا.کا گردید. ولی حالا به نظر می‌آید که اوجالان آماده است اختلافات را به گونه‌ی مسالمت‌آمیز حل کند و چشم‌انداز‌ی برای پایان دادن به این زد و خوردها را فراهم کند.
اعلام صلح اوجالان به موقع بود. چند عامل موجبات‌ِ این صلح را فراهم کرده‌اند. نخست این که حزب حاکم ترکیه، یعنی حزب‌ِ عدالت و توسعه و بخش وسیعی از مردم ترکیه به این شناخت رسیده‌اند که از طریق زور و قهر نمی‌توان به این درگیری‌ها پایان داد و به همین دلیل دولت باید برای یافتن یک راه حل سیاسی برای مسئله‌ی کُردها تلاش‌های قاطعانه‌تری انجام دهد.
دوم این که مسئله‌ی کُردها به طور تنگاتنگی با بلند‌پروازی‌های سیاسی رجب اردوغان گره خورده است. طبق‌ِ آئین‌نامه‌ی حزب عدالت و توسعه، رجب اردوغان نمی‌تواند برای بار دیگر، یعنی وقتی این دوره به اتمام رسید، نامزد‌ِ نخست‌وزیری بشود. ولی او این هدف را برای خود گذاشته که پس از پایان دوره‌ی نخست‌وزیری‌اش برای ریاست‌ِ جمهوری کاندید شود. اگر او برنامه‌اش را با موفقیت پیش ببرد، نخستین رئیس‌ِ جمهور‌ِ محبوب و انتخاب‌شده در ترکیه خواهد بود که به بهترین نحو، حرفه‌ی سیاسی‌اش را انجام داده و تا سال 2023، یعنی تا رسیدن سدمین سالگرد جمهوری ترکیه، این امکان را دارد که اوضاع سیاسی ترکیه را به گونه‌ای موثر شکل بدهد.
مشکلی که در حال حاضر وجود دارد این است که ریاست‌‌ِ جمهوری در ترکیه اساساً یک مقام تشریفاتی است. ولی اشارات و کنایات اردوغان حاکی از آن است که قصد تغییر دادن قانون‌ِ اساسی را دارد؛ قصدش این است که از قدرت نخست‌وزیر کاسته و به قدرت‌ِ اجرائی رئیس‌ِ جمهور افزوده شود.
ولی حزب عدالت و توسعه در مجلس به اندازه‌ی کافی نیرو ندارد که بتواند قانون‌ِ اساسی را تغییر بدهد. برای این تغییر، اردوغان به حمایت حزب‌ِ آشتی و دموکراسی [حزب‌ِ کُردی] که 33 نماینده در مجلس دارد نیازمند است. توافق صلح با پ.کا.کا و قول‌ِ تغییر قانون‌ِ اساسی در جهت‌ِ بسط‌ِ حقوق‌ِ فرهنگی و حقوق شهروندی کُردها، نکاتی هستند که می‌توانند پایه‌ای برای اتحاد دولت‌ِ اردوغان با حزب‌ِ آشتی و دموکراسی باشد. در واقع، اردوغان برای رسیدن به ریاست‌ِ جمهوری دلخواهش، نیازمند یک معامله‌ی بزرگ با کردهاست. با این وجود، این برنامه موجب‌ِ نگرانی بسیاری از ترک‌ها شده است، زیرا آنها بر این نظرند که ممکن است چنین تغییری در قانون اساسی، قدرت را بیش از حد در دست یک فرد متمرکز کند و راه را برای یک حکومت اقتدارگرایانه هموار سازد.
عامل نهایی‌ای که باعث هموار شدن شرایط‌ِ صلح شده، بازنگری حزب عدالت و توسعه درباره‌ی نقش‌ِ اوجالان در پایان دادن به مبارزات کُردها بوده است. اوجالان در نوامبر 2012 در پایان دادن به اعتصاب‌ِ غذای بیش از 600 تن از کُردهای زندانی نقش‌ِ تعیین‌کننده‌ای ایفاء کرد. دخالت شخصی او در مسئله‌ی اعتصاب‌ِ غذا نشان داد که او هنوز در پ.کا.کا از نفوذ زیادی برخوردار است و به همین دلیل وجود او در مذاکرات صلح ضروری است. از این رو، شگفت‌انگیز نیست که یک ماه پس از میانجی‌گری‌ِ اوجالان [در پایان دادن به اعتصاب غذا]، اردوغان اعلام کرد که مذاکرات مقدماتی صلح با اوجالان با هدف‌ِ پایان دادن به مبارزات مسلحانه‌ی پ.کا.کا آغاز شود. هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات کشور و شخص مورد اعتماد اردوغان، طرف‌ِ گفتگو در این مذاکرات صلح است. او و اوجالان در صدد هستند یک نقشه‌ی راه‌ِ راهبردی (استراتژیک) برای یک پیمان صلح تهیه کنند.
البته هنوز تا صلح راه زیادی مانده است. چند مسئله می‌تواند این مذاکرات صلح را به خطر بیندازد. یکی مسئله‌ی عفو عمومی است که می‌تواند به مانعی برای مذاکرات تبدیل شود. بسیاری از گروه‌های کرد- که خود اوجالان هم به جزو آنهاست- بر این نکته پافشاری می‌کنند که عفو عمومی باید بخشی از توافقنامه‌ی صلح باشد. ولی به نظر‌ِ بسیاری از مردم ترک، اعضای پ.کا.کا تروریست هستند و سرسختانه مخالف‌ِ این عفو عمومی می‌باشند.
طبعاً در این روند، اوجالان نه تنها خواهان صلح است، بلکه خواهان این نیز هست که موقعیت‌اش [قدرتش] در پ.کا.کا پایدار باقی بماند. ولی پ.کا.کا دیگر فرزند او نیست. این سازمان به یک جنبش فراملی تبدیل شده است، با شبکه‌ها و عملیات تو در توی نظامی در منطقه. همه‌ی این گروه‌ها زیر کنترل او نیستند. حتا اگر اوجالان بتواند بخش‌های بزرگی از پ.کا.کا را به حمایت از صلح ترغیب کند، بعضی از گروه‌های ناسیونالیست متعصب حاضر نخواهند بود اسلحه‌های خود را زمین بگذارند. سرانجام این که اگر صلحی صورت بگیرد عملاً بسیاری از فرماندهان پ.کا.کا موقعیت خود را از دست می‌دهند، زیرا خارج از این مبارزه‌ی مسلحانه، آینده‌ای برای خود نمی‌بینند.
از سوی دیگر، اوضاع منطقه باعث پیچیده شدن این گفتگوهای صلح نیز شده است. در سوریه، عقب‌نشینی نیروهای دولتی سوریه از پنج شهر‌ِ کردنشین در نوار مرزی سوریه - ترکیه در ژوئیه 2012 باعث یک خلاء سیاسی شد که خیلی سریع توسط حزب اتحاد دموکراتیک سوریه که با پ.کا.کا پیوند نزدیکی دارد پر شد. با آن سرعت و سهولتی که حزب اتحاد دموکراتیک سوریه توانست کنترل این مناطق را بدست آورد، این شک و گمان برای دولت ترکیه بوجود آمد که ممکن است بشار اسد نیروهای خود را به این دلیل از این مناطق بیرون کشیده تا پ.کا.کا را در برابر ترکیه و اپوزیسیون سنی سوریه تقویت کند. حالا مقامات ترکیه نگران این هستند که مبادا مناطق در دست‌ِ حزب اتحاد دموکراتیک [در سوریه] به پایگاهی برای حملات پ.کا.کا علیه نیروهای انتظامی ترکیه تبدیل شود. ترکیه هم تهدید کرده که اگر چنین حملاتی صورت گیرد، دخالت نظامی خواهد کرد. این‌ها عواملی هستند که می‌توانند خیلی سریع باعث گسترش جنگ و آسیب رساندن به مذاکرات صلح بشوند.
ایران هم مانند ترکیه با مبارزات کُردها مواجه است. جنبش [مسلحانه/م] آنجا توسط حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) که یک شعبه از پ.کا.کا است، رهبری می‌شود. گهگاهی، ایران و ترکیه برای مبارزه علیه پ.کا.کا و پژاک با هم همکاری و تبادل‌ِ اطلاعاتی می‌کنند. با این وجود، مناسبات این دو کشور بر سر سوریه صدمه خورده و به همین دلیل همکاری‌های آنها نیز شدیداً کاهش یافته است. افزون بر این، طبق اظهارات مقامات ترکیه، ایران به طور مخفیانه پ.کا.کا را حمایت می‌کند و این کشور علاقه‌ی چندانی به پایان یافتن درگیری‌های مسلحانه‌ی پ.کا.کا ندارد، زیرا این به معنی از دست دادن‌ِ یکی از اهرم‌هایی است که تهران می‌تواند برای فشار علیه ترکیه به کار گیرد.


نام نویسنده: F. Stephen Larrabee
منبع: www.rand.org
www.biniaz.net