• اتکا به ابزارهای سرکوب و تهدید و تحریف، الزاما به‌معنای پیروزی و کامیابی پروژه‌های اقتدارگرایان حاکم از دل انتخابات نیست. جنبش سبز و ایستادگی موسوی و کروبی و همراهان صبورشان را نیز مرکز ثقل قدرت پیش‌بینی نمی‌کرد. به نظر می‌رسد، گذار دموکراتیک در ایران کریدور جدید و مهمی یافته است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲۶ ارديبهشت ۱٣۹۲ -  ۱۶ می ۲۰۱٣

اخبار روز: یازدهمین دوره ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران روز ۲۴ خرداد برگزار می شود. انتخاباتی که به نظر می رسد نسبت به همه ی انتخابات پیشین از پیچیدگی ها و شاید حساسیت های بیشتری برخوردار است. اخبار روز پرسش هایی را پیرامون این انتخابات با عده ای از فعالین سیاسی اپوزیسیون مطرح کرده است. در زیر پاسخ های مرتضی کاظمیان را می خوانید.
مرتضی کاظمیان روزنامه نگار و از فعالان ملی - مذهبی است.


اخبار روز: مهلت ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری تمام شده و هاشمی رفسنجانی و اسفندیار مشایی به جمع کاندیداها پیوسته اند. ارزیابی شما از صحنه انتخابات چیست، کدام یک از کاندیداها مطلوب آقای خامنه ای است؟

مرتضی کاظمیان: نامزدی هاشمی رفسنجانی، مشایی و جلیلی در روز آخر مهلت ثبت نام نامزدها، انتخابات آتی را بسیار مهم و البته از منظری غیرقابل پیش‌بینی کرد. به خصوص ورود آقای رفسنجانی که می‌تواند نامزد تغییرخواهان ایران در انتخابات باشد، فضای انتخابات را از خود متاثر ساخته است. موج غریب حمله‌ی اقتدارگرایان به وی، از قالیباف گرفته تا چند ده تن از نمایندگان مجلس، شاهد مهمی بر این ادعاست. اگر صلاحیت اسفندیار رحیم مشایی تایید شود، به نظر می‌رسد که انتخابات سه یا حداکثر چهار رقیب/مدعی اصلی خواهد داشت: رفسنجانی، مشایی، جلیلی، و قالیباف. هرچند مصباح یزدی و جبهه پایداری بر ادامه ی حضور کامران باقری لنکرانی تاکید کرده‌اند، اما بعید است که وی بتواند نقش نامزد مطلوب مرکز ثقل قدرت را ایفا کند.
تا این لحظه، و با توجه به سخنان حداد عادل و ولایتی، دال بر احتمال کناره‌گیری به نفع سعید جلیلی، شاید بتوان جلیلی را مهم‌ترین نامزد برای رهبر جمهوری اسلامی و جریان امنیتی ـ نظامی ـ رانتی دانست. البته این‌که باقری و قالیباف همچنان مدعی نشستن بر صدر قوه مجریه جمهوری اسلامی باشند یا نه، خود تا حدودی بر سرنوشت انتخابات اثر خواهد داشت؛ چرا که باندهای قدرت را در حکومت بیش از پیش درگیر هم خواهد کرد و توزیع آرا میان نامزدهای باندهای اصلی اردوگاه حاکم، به سود نامزد جبهه ی تغییر (هاشمی رفسنجانی) تمام خواهد شد.
با این همه، به باور من دومولفه مهم و دو اتفاق موثر در انتخابات، از دو نام رفسنجانی و مشایی برمی خیزد. نحوه‌ی مواجهه‌ی باند احمدی‌نژاد ـ مشایی با مقوله‌/ماجرای ردصلاحیت احتمالی مشایی، و نیز میزان اقبال عمومی به هاشمی، می‌تواند سرنوشت انتخابات را از خود متاثر سازد.
برخلاف نامزدهایی چون ولایتی و جلیلی و قالیباف و حداد عادل و لنکرانی که ولایت‌پذیر محسوب می‌شوند و همسو با مرکز ثقل قدرت، و در موقعیتی متفاوت با مشایی که باندی از قدرت را نمایندگی می‌کند، و این همه، تداوم‌بخش وضع مستقر محسوب خواهند شد، این هاشمی است که می‌تواند هرچند رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است، نمادی از تغییرخواهی شود و مسیر زندگی و سیاست را در ایران با پیروزی در انتخابات تغییر دهد.

اخبار روز: چگونه می توان بر روند جاری انتخابات ریاست جمهوری تاثیر گذاشت؟

مرتضی کاظمیان: به باور من، نامزدی رفسنجانی می‌تواند برای نیروهای دموکراسی خواه، و کسانی که گذار دموکراتیک را تعقیب می‌کنند، یک امکان مهم و موثر باشد. فراموش نکنیم او در شرایطی نامزد و نماد تغییر وضع موجود می‌شود که جامعه مدنی ایران چهار سال است سرکوب های شدیدی را تحمل می‌کند. انسداد سیاسی و ارعاب و خشونت علیه فعالان سیاسی و کنشگران مدنی، شرایط سختی برای جامعه مدنی ایران فراهم ساخت؛ و این مستقل از گرانی و تورم افسارگسیخته و رکود صنعت و تولید، و افزایش بیکاری و اختلاف طبقاتی و سقوط نرخ ارز است.
امیدوارم جنبش اجتماعی تغییرجو که لشکری از ناراضیان اقتصادی و دموکراسی‌خواهان و آزادی‌طلبان و دغدغه‌داران حقوق بشر را گرد خویش جمع کرده، بتواند آن‌چنان حجیم و توانمند و موثر شود که اقتدارگرایان را ناچار به مصالحه سازد. سبزها با فعال شدن در بستری که انتخابات فراهم می‌کند، با افزایش و توانمندسازی شبکه‌های اجتماعی و طرح مطالبات خود، نه تنها هویت و گفتمان خود را تثبیت و تبلیغ می‌کنند، و نه فقط نامزدهای انتخابات را وادار به پاسخ‌گویی به خواسته‌های قانونی سبزها می‌سازند، بلکه می‌توانند شانس پیروزی هاشمی را نیز با فاصله‌دار کردن آرای وی با دیگر رقبا، افزایش دهند و با حضور موثر خود مانع تقلب معنادار در انتخابات شوند.
گذار دموکراتیک در ایران، با پیروزی هاشمی رفسنجانی گام مهمی به پیش خواهد نهاد. دموکراتیزاسیون فرایندی تدریجی، زمان‌بر و بس طولانی است، و محتاج تعامل جامعه مدنی و دولت. نامزدی و پیروزی هاشمی رفسنجانی در چنین بستری واجد اهمیت فوق‌العاده خواهد بود، و شاید بتواند گره‌گشای بحران‌هایی باشد که دامن ایران و ایرانیان را گرفته و روند خطرخیزی را ـ به‌خصوص با توجه به بحران‌های منطقه‌ای و شرایط پرخطر بین‌المللی ـ طی می‌کند.
هاشمی می‌تواند تکانه‌های مهمی در جامعه مدنی زیر سرکوب و خشونت بیآفریند و به توانمندسازی هویت و گفتمان «تغییر» و جنبش سبز، یاری رساند. او می‌تواند مددرسان جامعه‌ی زیر سرکوب و کنشگران تحت تهدید و خشونت مزمن باشد.

اخبار روز: یکی از اهداف رهبری حکومت سوءاستفاده از میزان بالای مشارکت مردم در جهت پیشبرد سیاست های مورد نظر خود در عرصه داخلی و مناسبات بین المللی و همین طور ایجاد دولت مطیع ولی فقیه می باشد. این هدف را چگونه می توان خنثی کرد و روند انتخابات را درجهت خواست مردم سمت داد؟

مرتضی کاظمیان: بله؛ می‌توان با قاطعیت مدعی شد که میزان مشارکت در انتخابات آتی، چیزی حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد خواهد بود؛ که با اندک تقلب و دست‌برد مرسوم در میزان مشارکت شهروندان در انتخابات در جمهوری اسلامی، یا تحت تأثیر برخی مولفه‌های پیش‌بینی نشده‌ی دیگر، از ۷۰ درصد فراتر رود یا این‌چنین اعلام شود. این، به‌معنای تحقق افق مطلوب و چشم‌اندازی است که رهبر جمهوری اسلامی در ابتدای سال‌جاری تعریف کرد: «حماسه سیاسی»؛ حماسه‌ای مبتنی بر انتخابات.
آیت‌الله خامنه‌ای و جریان امنیتی ـ نظامی ـ رانتی همسو و گرداگرد همچنین می‌توانند در پله‌ی اول، مشعوف باشند که چهار سال پس از انتخاباتی که میلیون‌ها نفر آن‌را واجد تقلب معنادار و کودتا دیدند، انتخاباتی برگزار کرده‌اند که چند ده میلیون نفر و محتمل، حدود دو سوم شهروندان واجد حق رأی را به پای صندوق‌های رأی کشانده‌اند.
اما وقوع تکانه‌های اجتماعی مهم در پی نامزدی هاشمی، امری منتفی و محال نیست. این، همان جایی است که مرکز ثقل قدرت با وجود تمام خشونت‌ها و سرکوب‌های تحمیل کرده به فعالان سیاسی و مدنی، و نیز به‌رغم تمهیداتی که برای جلوگیری از تحرک اجتماعی تغییرخواهان اندیشیده، نمی‌تواند نسبت به عدم وقوع آن، مطمئن باشد.
انتخابات ۹۲ با نامزدی هاشمی رفسنجانی، و با نامزدی چند چهره همسو با باند احمدی‌نژاد، و گروهی از اصول‌گرایان ولایت‌پذیر، انتخاباتی نیست که تمام جوانب آن قابل کنترل و مهار باشد. تمام تلاش بخش امنیتی سپاه و بسیج و نهادهای اطلاعاتی و سرکوب و ارعاب برای مدیریت و مهندسی انتخابات، «می‌تواند» با تحرک کنشگران مدنی و فعالان سیاسی معترض به وضع موجود، به حاشیه رود. فاکتورهایی چون امکان مانور سیاسی ـ تبلیغاتی خاتمی و اصلاح‌طلبان سبز به نفع هاشمی، یا میزان آزادی و امنیت فعالان ستادها، ازجمله مولفه‌های مهمی هستند که اثرگزاری بس مهمی بر روندهای اجتماعی ـ سیاسی جاری و آتی دارند.
بیت رهبری و جریان امنیتی ـ نظامی ـ رانتی، یکتا مولفه‌ی موثر بر روند انتخابات نیست. اتکا به ابزارهای سرکوب و تهدید و تحریف، الزاما به‌معنای پیروزی و کامیابی پروژه‌های اقتدارگرایان حاکم از دل انتخابات نیست. جنبش سبز و ایستادگی موسوی و کروبی و همراهان صبورشان را نیز مرکز ثقل قدرت پیش‌بینی نمی‌کرد. به نظر می‌رسد، گذار دموکراتیک در ایران کریدور جدید و مهمی یافته است.

اخبار روز: خواست های مردم از این انتخابات چیست؟

مرتضی کاظمیان: سخن گفتن از خواست‌های مردم، کار آسانی نیست؛ این «مردم» تشکیل شده از لایه‌های اجتماعی گوناگون که البته مطالبات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و بین‌المللی گاه متفاوتی دارند. اما می‌توان مدعی شد که اکثریت بسیار مهمی از جامعه ایران از اوضاع اقتصادی کنونی، در رنج و خشم‌اند. عدم امنیت و ثبات اقتصادی در کنار رکود و تورم لجام گسیخته و آثار تحریم‌ها، وضع ناگواری را برای اکثریت جامعه سامان داده که همه تغییر آن را ضروری یافته‌اند. بیهوده نیست که حتی رقبای اصول‌گرای احمدی‌نژاد هم بخش مهمی از انتقادهای خود را متوجه مدیریت اقتصادی دولت وی کرده‌اند.
افزون بر این، و به باور اینجانب، حل و فصل بحران در رابطه با غرب، به خصوص پیرامون مسئله انرژی اتمی، به یکی از دغدغه‌های اکثریت ایرانیان تبدیل شده است؛ چرا که سایه‌ی ناامنی و تهدید خارجی و نیز تبعات فرساینده‌ی تحریم‌ها را شهروندان با پوست و استخوان خود لمس می‌کنند.
مستقل از این دو عرصه‌ی مهم و فراگیر، مطالبات سیاسی و فرهنگی طبقه متوسط شهری در ایران بجاست؛ آنان همچنان دغدغه‌دار آزادی و دموکراسی و فعالیت آزاد و امن احزاب و تشکل‌های سیاسی و سندیکاها و نهادهای مدنی مستقل هستند و امکان انتشار آزاد نشریات. و در متن این مطالبات، برای میلیون‌ها حامی و همدل جنبش سبز، آزادی رهبران و زندانیان جنبش سبز، مسئله‌ای بس واجد اولویت است.
و در پایان، آزادی‌های فرهنگی و اجتماعی، مقوله‌ای است که با توجه به جمیعت جوان و تغییراتی که در متن جامعه در سال‌های اخیر رخ داده، متاثر از عصر ارتباطات و فنآوری ارتباطات یا افزایش نرخ باسوادان و تحصیل و شهرنشینی، همچنان جاری است و محسوس و متقاضیان فراوان دارد.