• من خواهان سوسیالیزمی هستم که مَنشی آنارشیستی داشته باشد یعنی سوسیالیزمی که در آن دولت تا حد ممکن کوچک شده باشد و تنها نقشی دفتری ایفا کند. مثل مدرسه ای که در دفترش دیگر مدیر و معاون و مربی تربیتی کار نکند. یک دفتردار که فاقد اتوریته باشد کافی ست ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۷ خرداد ۱٣۹۲ -  ۲٨ می ۲۰۱٣

آنارشیسم نیز مثل اغلب ایسم ها ریشه ای یونانی دارد و ترکیبی ست از (archos) به معنای سرور و پیشوند (an) که آن را منفی می کند. پس معنای مستقیم و لغوی آنارشیسم چیزی جز سرورستیزی نیست و از آنجایی که حکومت را اجتماعی از سروران تشکیل می دهد، حکومت ستیزی معنای روتین و واقعی آنارشیسم است. فلسفه ی سیاسی آنارشیسم مثل دیگر ایسم ها عمر یک دو روزه ندارد بلکه می توان فامیلیّت نزدیکش را با قرائت های مختلفی از فلسفه ی رواقی گری یونان باستان دید، یا در ایران اگر نخواهیم راه خیلی دوری برویم،کسی مثل شمس تبریزی یک آنارشیست ششدانگ است. از آنجایی که شعار اصلی آنارشیسم تبلیغ و ترویج خلاقیت فردی ست در وجود هر فرد خلاقی یک آنارشیست واقعی زندگی می کند. مثلن آرتور رمبو در زمانی که قدرت مرکزی آنارشیسم را هرج و مرج طلبی معنی کرده بود، با صدای بلند اعلام می کند که یک آنارشیست است. اگرچه ایرانیان هنوز درک درستی از آنارشیسم ندارند و قدرت مرکزی و حزبی استالینیستی طی سالیان موفق شده آن را فلسفه ی آشوبگری و هرج و مرج طلبی معرفی کند اما حالا دیگر در غرب آن را انسانی ترین مرام سیاسی می شناسند مثلن نوام چامسکی یکی از آنارشیست های معروف معاصر است که طی این سالها سینه اش را علیه هر بلبشویی که ضد انسان و ارزشهای انسانی راه افتاده سپر کرده ست.
آنارشیسم در اواسط قرن نوزدهم در اروپا و اغلب کشورهای آمریکای لاتین رواج یافت و برای اولین بار «پرودون» (poroudhon)، فیلسوف فرانسوی که معتقد بود با انهدام مالکیت خصوصی و قدرت مرکزی ، مردم آزاد می‌شوند و به برابری می رسند، خودش را آنارشیست نامید و پس از او، «باکونین» و «کروپوتکین» روسی و خیلی های دیگر آن را بسط دادند. اینان بر خلاف هواداران هگل که به دولت، لقبِ جانشینیِ خدا داده آزادی را فقط در سرسپردگی به دولت جستجو می کردند، نسبت به قدرت مرکزی همیشه گارد داشتند و آن را مهمترین عامل تباهی زندگی اخلاقی و اجتماعی انسان می دانستند.

خیلی ها قدرت را تنها مجری حفظ نظم می دانند و از آنجایی که نوکری قدرت عادت مادرزادشان است در نهایت بلاهت، آنارشی را آشوب معنی کرده طیِ سالیان، آنارشیست ها را هرج و مرج طلب و آشوبگر خوانده اند. آنارشیسم پر سن و سال ترین فلسفه ی سیاسی ست و هرگز نمی شود آن را به شعاری حزبی و حزبی سیاسی تقلیل داد. این فلسفه همیشه از هیرارشی یا همان نظم سلسله مراتبی انزجار داشته زیر بار هیچ سلطه ای نمی رود حالا چه فقیه آن را اعمال کرده باشد چه دیکتاتوری کاپیتالیستی یا پرولتاریا، فرقی نمی کند. آنارشیست ها بر این باورند که مردم می توانند بر اساس همکاری و احترام متقابل، جامعه را اداره کرده نیازی به رهبر و پیشوا و ارباب ندارند. این فلسفه ی سیاسی انواع سلطه را حلقه های زنجیری می داند که در رابطه تنگاتنگ با هم اند و بر این باور است که عدم مقابله با هر کدام از آنها، آزادی را بدل به زندان خواهد کرد. این نگره بین فرودستی زنان و نژاد پرستی تا جینگوییسم و استثمار کار و کارگر رابطه می بیند و معتقد است که اگر جنبشی انقلابی حتی بر یکی از اینها چشم فرو بندد راه به جایی نخواهد برد.
اولین کسی که خود را با افتخار آنارشیست خواند « پییر ژوزف پرودون » بود که از او به عنوان پدر آنارشیسم مدرن یاد می کنند. « مالکیت دزدی ست » یکی از جمله های معروف اوست که شعار بسیاری از احزاب چپ طی سالیان بوده. پرودون معتقد بود هر شیء ارزشی معادل کارآیی اش دارد، در حالی که معاصرانش برای گردش ثروت از طریق مبادله اهمیت غائل بودند و بهای کالا را به نیازهای تولید نامربوط می دانستند. مثلن « ژان باتیسته سه » معتقد بود «کالا ها با کالاهای دیگر مبادله می شوند»، و این یعنی بهای کالا با رونق گرفتن تجارت کالاهای دیگر بالا رفته تنها در مرحله آخر است که باید ارزش کالا را بر اساس هزینه تامین آن ارزیابی کرد. پرودن می گفت درست است که تعادل بین تولید و مصرف باید مد نظر قرار گیرد اما پیش تر بهتر است تعادلی نیز بین کالای فروشی و میزان کاری که برای تولیدش صورت گرفته برقرار باشد، و این در حالی ست که تعریف حقوقی مالکیت، سد راه مبادله ی عادلانه است زیرا ثروت هنوز در دست مشتی مالک، رباخوار و سرمایه دار است و همین نطفه شکل گیری آنارشیسم کمونیستی شد.
از نظر پیروان آنارشیسم کمونیستی انسان موجودی ذاتن اجتماعی‌ست و سود جامعه در تقابل با سود فرد نیست بلکه مکمل آن است. « کروپوتکین » از شخصیت‌های محوری آنارشیسم کمونیستی و واضع آن ا ست. او آنارشیست ها را کمونیست های رادیکال قلمداد می کرد و مدام در پیِ آشتیِ آنارشیسم و کمونیسم بود. زیرا این هر دو نحله وجوه مشترک بسیاری در زمینه اجتماع، مالکیت، انسان و... دارند.البته کروپوتکین مثل دیگر آنارشیست ها دولت را رد می کرد و معتقد بود که قدرت مرکزی، مردم را از خلاقیت فردی دور کرده حس تعاون و همکاری ذاتی شان را سلب می کند و این دقیقن نقطه مقابل نگره کمونیست هاست که طرفدار حکومت مرکزی اند. آنارشیسم کمونیستی در زمینه مالکیت با سایر نحله های آنارشیستی نیز در تضاد است. اکثریت آنارشیست ها مالکیت را رد نمی کنند و تنها با شیوه های تقسیم ثروت‌ جامعه بین افراد مشکل دارند. مثلن پرودون، این راوی گزاره مشهور«مالکیت دزدی است» هرگز نمی خواست به ریشه مالکیت بزند و مثل بسیاری از نحله های آنارشیستی، مالکیت را موجب اصالت فرد در برابر جامعه نیز می دانست. و اینها همه در حالی ست که آنارشیسم کمونیستی مالکیت را از اساس مطرود دانسته معتقد است ابزار تولید و محصول باید در اختیار همه باشد. کروپوتکین با طرح گزاره معروف«از هر کس به اندازه‌ی توانش‌، به هرکس اندازه‌ی نیازش» معیار تازه ای برای کارمزد و سهم هرکس ارائه داد و معتقد بود که اگر همه به کاری که بدان علاقه دارند پرداخته به طور میانگین پنج ساعت در روز کار کنند دیگر گرسنه ای در جهان باقی نخواهد ماند. کروپوتکین آنارشیسم کمونیستی را تنها راه تحقق کمونیسم می دانست و از فعالیت‌های ضد انقلابی و ضد مردمی لنین انزجار داشت و معتقد بود که کارنامه لنین در طول تاریخ با هیچ انقلابی انسانمحوری قابل قیاس نیست زیرا یک انقلابی آرمانهایی دارد که لنین هیچکدام شان را ندارد و خطاب به لنین با صدای بلند فریاد زد هی ولادمیر! فعالیتهای خشن تو بیهوده ست و هیچ ربطی به عقایدی که شعارشان کرده ای ندارد.
همه آنارشیست ها فردیّت را تقدیس می کنند اما پسا آنارشیسم تحقق آن را در دل جامعه حیاتی دانسته معتقد است نبض جامعه در خلاقیت فردی می زند. فردیت در خلوت محقق نمی شود و در ارتباطی تنگاتنگ با جامعه ست که شکل می گیرد. بدون دیگران هرگز رشد و پیشرفتی حاصل نخواهد شد. همیشه رشد فردی درون جامعه ی در حال تغییر بیشتر و فکر فردی باعث شده وجوهی از صورتهای اجتماعی مدام تغییر کند. در واقع جامعه ای که فاقد ایده ها و خلاقیت فردی باشد محکوم به نابودی ست.جلوی پیشروی آب را که بگیرند هر دریاچه بزرگی بدل به مرداب خواهد شد.ایرانِ پیش از انقلاب، ایرانِ خیلی زنده ای نبود اما حالا حبس ایده های فردی و سیطره ایده های سنّتی و سنگ شده باعث شده جامعه ی انسانی بیش از سی سال آزگار در خود باقی مانده بگندد.فرد در رحمِ جامعه شکل گرفته پیشرفت کرده بر آن تاثیر می گذارد و آن را پیش می برد.بی شک تاکیدِ یکّه بر فردیت یا جمع، این هر دو را نابود می کند و بدون گفتگوی مدام بین فرد و جامعه هرگز پیشرفتی در کار نخواهد بود.هرانقلاب موفقی با تاکید بر آزادی، برابری ، اتحاد و تنوع گفتمان ها حاصل شده و من معتقدم که سوسیالیسم عملی نخواهد شد مگر با ایده های آنارشیستی که هیرارشی را تحمل نمی کند. تنها سوسیالیسم آنارشیستی ست که آزادی بی حدّ و مرز را می ستاید و شکوفائی استعدادها، خلاقیت و وقار انسانی را بدان وابسته می داند. همیشه استیلای قدرت اعم از راست و چپ کاری نکرده مگر فرونشاندن شعله های آتشی که بر پا شده بود تا زباله های سنت را بسوزاند. جامعه ای که پیشرفت بخواهد راهی ندارد مگر اینکه شراکت داوطلبانه افراد را در امور مختلف نهادینه کند وگرنه اجبار و اتوریته هرگز کاری به پیش نبرده و اگر در زمینه هایی موفق بوده موفقیتی موقتّی بوده و بلافاصله در همان جای تازه ای که به دست آورده در جا زده.
آنارشیسم سوسیالیستی یکی از ایده هایی ست که خواست خود را در مبارزه برای سعادت همه دنبال می کند. بی شک آنکه سازگار است، آنکه از زندگی بین برده های مدرن خوشحال است آنارشیست نیست. تنها دارائیِ یک آنارشیست واقعی، دیگران و زمینی ست که به او پناه داده پس موکد کردن فردیت توسط آنارشیست ها ربطی به ایده آلیست بودن شان ندارد.در واقع یک آنارشیست با درک تازه از فرد، و اتحاد افراد به مردم رسیده و مردم از نظر او توده گیج و سرخورده و منفعلی نیست که باید آن را مثل گله چوپانی کرد.
آنارشیسم تنها نظریه‌ی سیاسی ست که مرجعیت و تمرکز قدرت در دولت را عامل فساد دانسته خواستار جایگزینی انجمن‌های آزاد و گروههای داوطلب است. آنها خواهان نظامی هستند که بر اساس همکاری آزاد پدید آمده پیشنهاد عملی شان نیز ایجاد گروههای خودگردان است. یعنی حکومتی کاملن داوطلبانه که فاقد توانائی اعمال زور و سلطه بر شهروندان باشد. آنها معتقدند که حکومتهای حاضر راه حلّی برای مشکل نظم ندارند بلکه خود مروّج بی نظمی اند. متاسفانه امروزه دولت را طبقه ی حاکمی تشکیل می‌دهد که تنها منافع خود جستجو کرده بقیه جامعه بخصوص طبقه ی کارگر را استثمار می‌کند. دولت ها با اختراع ترس های تازه و تاسیس روز افزون زندان ها به بهانه برقراری نظم کم کم می روند کل جامعه را حبسی کرده اینگونه شیوه های تازه ی استثمار را تست می کنند. مثلن در استرالیا که آزمایشگاه صحرائی سرمایه داری ست، پیچ آستانه ی جرم را چنان پایین کشیده اند که حتی بعدِ کوچکترین خلاف رانندگی، تا چشم باز می کنی می بینی که قرار است شش ماه آزگار، کنار فوجی قاتل در زندان زندگی کنی، و در همان آغاز شرایط را چنان سخت می گیرند تا با تمام وجود بخواهی شرایط کار رایگان در کارخانجات زندان برایت فراهم شود. کاپیتالیسم حالا دیگر برای تولید بیشتر دارد شیوه های تازه ی آدمکشی را تست می کند، و در حالی که می شود حتی افراد سرکش را در معرض فشار افکار عمومی قرار داد و یا از جامعه اخراج کرد، از جان های معصوم اینگونه جانی می سازد. آنارشیست‌ها معتقدند که انسان بطور ذاتی، روانی پاک و جامعه پذیر دارد، و این تنها سلطه و اعمال اجبار دولتی ست که وی را بطور قانونی فاسد و هنجارگریز می کند. بی شک حذف و انهدام دولت مبتنی بر زور و سلطه، از آمار جنایت می کاهد، دولت ها همیشه با تولید جنگ‌ها فجیع ترین تبهکاری ها را مرتکب شده اند، بیخود نیست که آنارشیستها، جامعه ی بدون دولتی را ترجیح می دهند که در آن مردم آزادانه امور خودشان را از طریق توافقات و همکاریهای داوطلبانه انجام دهند.
خلاصه اینکه من خواهان سوسیالیزمی هستم که مَنشی آنارشیستی داشته باشد یعنی سوسیالیزمی که در آن دولت تا حد ممکن کوچک شده باشد و تنها نقشی دفتری ایفا کند. مثل مدرسه ای که در دفترش دیگر مدیر و معاون و مربی تربیتی کار نکند. یک دفتردار که فاقد اتوریته باشد کافی ست. خیلی ها را دیده ام که با سوسیالیزم فقط بخاطر اینکه گاردی آنتی ناسیونالیستی دارد مخالفند، در حالی که این تمایل ذاتیِ سوسیالیزم نیست. مارکس آغازگر مبارزه با ناسیونالیزم بود و در مقابل آن، انترناسیونالیزم را قرار داد. لنین نیز با پیروی از همین ایده ی مارکس معتقد بود بدون حمایت از ملت های تحت سلطه، انترناسیونالیزمی وجود نخواهد داشت و همین به مرور باعث برخورد غضبناک با ناسیونالیزم شد. مارکس به درستی از سرمایه داری انزجار داشت و ناسیونالیزم را آبشخور آن می دانست و معتقد بود که سرمایه داری برای فروش تولید خود نیاز مبرم به جامعه مصرفی دارد و برای تحقق این جامعه باید کشوری با مرزهای مشخص و زبان واحد داشته باشد در نتیجه در اوایل قرن بیستم، لنین یک تنه مبارزه علیه ناسیونالیزم را رهبری کرد. هم لنین و هم استالین جدایی خواهی را حق طبیعی هر قومیتی می دانستند و بارها اعلام کردند که هیچ دولتی نباید منطقه یا خاکی را به زور تحت سلطه خود در آورد. البته لنین معتقد بود که ابتدا باید به خواست ملت ها توجه کرد و جدایی طلبی باید به نفع مبارزه طبقاتی کارگران برای سوسیالیزم باشد. او به تبعیت از مارکس با واژگانی چون وطن و زبان مادری سرِ تضاد داشت و مثل جمهوری اسلامی که این هر دو را فدای ایدئولوژی اسلامی کرد، پرولتاریا و ایدئولوژی کمونیستی را جانشین وطن پرستی کرد. لنین خاک و محل تولد و زبان را جزئی از هویت آدمی نمی دانست و زبان یکّه را در هر کشوری مطرود می دانست. او این حق را برای اقوام قائل بود که برای زبان و سرزمین خود مبارزه کنند و اینگونه بر طرح و ایده خود که همانا ستم ملی و ملتهای تحت ستم بود خدشه وارد کرد. یعنی از طرفی وطن پرستی را مطرود می دانست و از طرف دیگر خواهان وطن مستقل بود. از یکسو ناسیونالیزم را نفی می کرد و از سوی دیگر به ترویج ملی گرایی میکروسکوپیک می پرداخت. بلشویکها حق جدایی و تعیین سرنوشت را به شرطی که در جهت منافع پرولتاریا باشد به رسمیت می شناختند و همین ایده، موجب دیکتاتوری وحشتناک لنین و استالین شد به طوری که رفته رفته هرگونه مخالفت با حکومت کمونیستی شوروی، مخالفت با منافع طبقه کارگر قلمداد می شد. جالب اینکه استالین و لنین از جدایی طلبی در ایران و سایر کشورها دفاع می کردند اما همین جدایی طلبان در کشور تحت امرشان یعنی شوروی سابق به بهانه مخالفت با منافع طبقه کارگر، اعدام می شدند. لنین و استالین مخالف زبان واحد در سایر کشورها بودند اما زبان روسی زبان رسمی تمام کشورهای حالا جدا شده ازشوروی سابق بود. لنین علی رغم مخالفت ایدئولوژیکی با روح، مدام از روح کمونیسم می گفت و با موکد کردن آن به کمونیسم هیئتی وحشی و زورگو بخشید. کمونیسم لنینی و استالینی نمی خواست چیزی از دست بدهد پس به مرور با همه چیزی کنار آمد و سازش کرد تا امپراطوری تزار حالا فقط کمونیستی شود. اصلن همین حرص و اشتهای سیری ناپذیر به مرور از ایده ای انسانی و امروزین به نام کمونیسم، غولی دو سرساخت و خطای دو کوتوله ی دیکتاتور برای سالها سوسیالیزم را به حاشیه برد.


...
لینک این گفتار در یوتیوب
www.youtube.com