• هنوز نمی توان گفت که تمایل هر دو طرف برای گفت و گو به معنای حل مشکلات است. درک این که برنامه ی اتمی ایران، طبق گفته ی مقامات ایرانی برای مقاصد صلح آمیز است امری ساده است. اما حتی اگر ایران به دنبال دست یابی به خود جنگ افزار اتمی نباشد، حداقل درصدد دستیابی به توانایی آن می باشد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲٨ مهر ۱٣۹۲ -  ۲۰ اکتبر ۲۰۱٣

سخنان مثبت ایران در مذاکرات هسته ای هفته ی اخیر، خوشبینی های تازه ای را موجب شده است. اگرچه پیشرفت های فوق العاده ای حاصل نشد، ولی جو مذاکرات به اندازه ای مثبت بود که امیدواری هایی را برای دستیابی به برخی موفقیت ها در سال آینده برانگیزد. به ویژه طرح پیشنهادی ایران که از سوی وزیر امور خارجه، آقای محمد جواد ظریف، همچون یک نقشه ی راه ارائه گردید، از سویی با اقداماتی اعتماد ساز شروع شده و از سوی دیگر در برگیرنده ی مواردی فراگیر تر و مفصل تر از حد انتظار بود. اکنون هر دو طرف مذاکره می دانند که طرف دیگر چه می خواهد و خطوط قرمز همدیگر را نیز شناخته اند. علاوه بر این، آن ها می دانند که این احتمالا آخرین شانس برای حل دیپلماتیک یکی از مناقشات خطرناک جهانی می باشد. حالا سوال این است که آیا پیشنهادهای باارزشی برای راضی کردن ایران ارائه خواهند شد.
ایران در حال نزدیک شدن (بین ٣ تا ۹ ماه طبق برخی از تخمین ها) به نقطه ای است که تحت عنوان "توانایی خطرناک" از آن یاد می شود؛ نقطه ای که در آن ایران قادر به تولید حداقل یک یا دو جنگ افزار با اورانیوم غنی شده در سطح بالا است و این در حالی است که تا کنون این توانایی ها را از چشم بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی دور نگه داشته است. البته این به آن معنا نیست که رهبران ایران قصدی شوم و اجتناب ناپذیر برای دستیابی به سلاح اتمی دارند، بلکه بیشتر از آن لحاظ اهمیت دارد که این توانایی موجب وحشت غرب و به ویژه اسرائیل شده است.
تحریم های غرب که در طی دو سال گذشته همواره شدیدتر شده اند، اقتصاد ضعیف ایران را بیش از پیش به آستانه ی ورشکستگی کشانده اند. رشد اقتصادی در حدود ۶درصد افت کرد، ارزش ریال از ژانویه ی ۲۰۱۲ تقریبا بیش از نصف کاهش یافت، تورم تا ۴۰ درصد صعود کرد و بیکاری به نزدیک ٣۰ درصد رسید. پیروزی حسن روحانی، کاندیدای میانه رو در انتخابات و دادن اختیار برای مذاکره از سوی آیت الله خامنه ای به وی، از نتایج روشن فشارهای ناشی از تحریم ها است.

گزینه های بد
هنوز نمی توان گفت که تمایل هر دو طرف برای گفت و گو به معنای حل مشکلات است. درک این که برنامه ی اتمی ایران، طبق گفته ی مقامات ایرانی برای مقاصد صلح آمیز است امری ساده است. اما حتی اگر ایران به دنبال دست یابی به خود جنگ افزار اتمی نباشد، حداقل درصدد دستیابی به توانایی آن می باشد. از سویی دیگر تسلیم کامل از سوی ایران پس از دهه ها تلاش و هزینه محتمل به نظر نمی رسد؛ حتی اگر این عدم تسلیم چشم اندازهای اقتصادی وحشتناکی را در پی داشته باشد.
نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، و بسیاری در کنگره ی آمریکا بر این عقیده اند که موفقیت در مذاکرات منوط به توقف کامل و همیشگی برنامه اتمی ایران و در کنار آن توانایی غنی سازی اورانیوم است. اما این اتفاقی است که هرگز رخ نخواهد داد. ایران به دنبال "حق" غیر قابل مذاکره ی غنی سازی تحت شرایط پیمان منع گسترش سلاح های اتمی است. شش قدرت جهانی نیز بر این حق ایران اذعان دارند.
دادن اجازه به ایران برای غنی سازی امری ایده آل نیست. اما در این جا بحث انتخاب بین خوب و بد نیست، بلکه گزینش میان بد و کمتر بد است. یکی از گزینه های بد توقف روند گفت و گوها و پذیرش ایران به عنوان یک قدرت هسته ای یا در حال هسته ای شدن است. در چنین حالتی تنها می توان امیدوار بود که تساهل و تسامح کارگر افتاده و رقابت هسته ای در منطقه رخ ندهد. گزینه نامطلوب بعدی، که برای بسیاری در اسرائیل گزینه ی مورد نظراست، حمله ی نظامی آمریکا با همه نتایج غیر قابل پیش بینی و پیامدهای ناگوار متعاقب آن است. ادامه مذاکرات حداقل امیدهایی را برای گزینه های بهتر در خود دارد: ایران در حالی که مقداری از توانایی غنی سازی را برای خود محفوظ نگه می دارد، برنامه اتمی خود را محدود کرده و با برنامه ی سختگیرانه ی بازرسان آژانس همکاری نماید. اقداماتی که می تواند مانع از دستیابی سریع یا مخفیانه ی ایران به جنگ افزار اتمی باشد.
چنین انتخابی ایران را ملزم به اقداماتی نظیر موارد زیر می کند: کاهش شمار سانتریفیوژها تا حدی که فقط جوابگوی نیازهای صلح آمیز باشد، تعطیلی تاسیسات غنی سازی فوردو که در زیر کوه ها مخفی شده است، توقف غنی سازی در سطح بالا و غنی سازی در حد ۵/٣ درصد جهت مصارف صلح آمیز ، انتقال ذخیره ی اورانیوم غنی شده ی ۲۰ درصد به کشوری دیگر و یا تبدیل آن به سوخت متناسب با مصارف صلح آمیز، و توقف رآکتور آب سنگین اراک که می تواند پلوتونیوم جایگزین را برای دستیابی به بمب در اختیار ایران قرار دهد. برای اطمینان بیشتر، ایران ناگزیر است که پروتوکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی را نیز بپذیرد که اجازه ی بازرسی های سرزده ی بیشتری را فراهم می سازد. در عوض، به تدریج تحریم ها کاهش یافته و ایران می تواند اقتصاد در هم شکسته ی خود را بازسازی کند.
دستیابی به چنین توافقاتی البته سخت و دور از نظر به نظر می رسد. امکان دارد که این توافقات به این زودی ها تصمیم ایران را برای توقف برنامه ی هسته ای و متعاقب آن داشتن جنگ افزار اتمی در پی نداشته باشد. اما چنین تصمیمی در این زمان ساده تر و کم هزینه تر از اقدامات بعدی در زمان های دورتر خواهد بود.
مذاکرات نه چندان بد طرفین در مورد برنامه ی هسته ای، مردم رنج دیده ی ایران را کمی شادتر، و دنیا و به خصوص اسرائیل را اندکی امن تر خواهد نمود. چیزهایی که اکنون دور از دسترس به نظر می رسند.

منبع: اکونومیست/ شماره ۱۹ تا ۲۵ اکتبر ۲۰۱٣