• در مقابل این بار عظیم تعهدات که دولت ایران به گردن گرفته و در واقع به ملت تحمیل خواهد شد و امتیازات عریض و طویلی که به قدرت های بزرگ داده چه گرفته است؟ بقاء رژیم برای مدتی دیگر. رژیم منابع و استقلال کشور را با بقاء خویش تاخت زده است و نام آنرا یک معامله برد – برد گذاشته است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ٨ آذر ۱٣۹۲ -  ۲۹ نوامبر ۲۰۱٣

در روز یکشنبه ۲۴ نوامبر ۲۰۱٣ برابر با ۱٣ آذرماه ۱٣۹۲ خورشیدی توافق نامه ای بین کشورهای موسوم به ۵+۱ (آمریکا, انگلیس, فرانسه, روسیه, چین + آلمان) و ایران منعقد گردید. زمان اعلام امضای موافقت نامه – اندکی پس از ساعت ۴ به وقت ژنو , محل امضای سند , و ساعت حدود ۶.۵ به وقت ایران- خالی از استعاره دیپلماتیک نبود. در این ساعت در اروپا و امریکا خورشید در محاق تاریکی است ,اما در ایران طلایه نخستین آفتاب تابیدن گرفته است . طرف های مقابل جمهوری اسلامی عصای تدبیر و حوصله در دست, به امید صبح روشن گام به گام ره می جویند   .از نگاه آنان هنوز صبح دولت ندمیده و تا این اندازه از نتایج سحر است . اما کارگزاران نظام اسلامی قطع نامه بدست در روشنای دید همگان قرار داده شده اند تا جهانیان سرانجام یک دولت یاغی و سرکش را ببینند وعبرت بگیرند . اینکه تصور کنند این بار هم توانسته اند شگرد شناخته شده از این ستون به آن ستون فرجی است را در خدمت بقاء چند روزه خویش قرار دهند تاثیری در در اوضاع اسف بار ایشان نخواهد داشت .
هدف از این نوشتار بازشناساندن ماهیت حقوقی سندی است که چه قابلیت اجرا بیابد و چه نیابد تاثیر بس بزرگ در جغرافیای سیاسی, اقتصاد,سیاست,فرهنگ و ایدئولوژی منطقه خواهد داشت . نظام اسلامی بنا برکارکردهای سرشتی اش خود را بر سر دو راهی ای قرار داده است که هر سمتی را که برگزیند – قرارداد را اجرا کند و یا از آن سرباز ند - , در گردابی هولناک سقوط خواهد کرد . گام نهادن در هر دو مسیر نتایج اش واحد است . تفاوت تنها در گزینش شیوه های مختلفی ازانتحار است.

۱-اصالت سند
مطابق با بیانیه های رسمی کشورهای منعقد کننده قرارداد , طرفین مذاکره قراردادی را برای حل وفصل مساله هسته ای ایران پس از توافق نظر امضا کرده اند . با اعلان نظر رسمی مذاکره کنندگان و تایید بر اصالت توافق, دیگر جای شبهه ای در وجود قرارداد نمی توان داشت . اما هیچ سند امضا شده ای انتشار نیافته است . این به این معناست که عین توافقات در معرض دید همگان قرارداده نشده است . به عبارت دیگر سند ازافکار عمومی پنهان نگهداشته شده است . به این گونه معاهدات اصطلاحا قرارداد سری بین المللی می گویند . این که امضای قرارداد با بوق و کرنا به اطلاع عموم رسیده باشد خدشه ای به سریت قرارداد وارد نمی کند .
پس آنچه که به نام سند قرارداد در رسانه ها انتشار یافته است چیست ؟ رسانه های معتبر و غیر معتبر هیچیک اصل سندِ امضا شده ای را که از سوی مقامی صلاحیت دار تایید شده باشد انتشار نداده اند . در ایران خبرگزای فارس متن بی امضایی را به نام برنامه مشترک برای اقدام انتشار داد که همین متن مورد استفاده منابع دیگر فارسی زبان قرار گرفت . وب سایت فارسی صدای آمریکا نیز متن ترجمه شده ای را منتشر کرده و می نویسد : «آنچه در زیر می آید اصول آن توافق است که از سوی کاخ سفید ایالات متحده منتشر شده و درصدای آمریکا ترجمه شده است ». متن ترجمه شده صدای آمریکا با متن منتشر شده در رسانه های رسمی ایران تفاوت های بیانی ,واژه ای و ساختاری دارد . با این وجود مضامین هر دو متن از لحاظ مفهومی بسیار بهم نزدیک اند .علاوه بر این دفتر مطبوعاتی کاخ سفید متنی را مننتشر کرده است که در آن موضوعات مورد توافق بین دولت های ۱+۵ و ایران را بیان کرده است .همین متن با حذف مقدمه آن در صدای آمریکا به فارسی ترجمه شده است . در سایت انگلیسی خبرگزاری فارس متنی انگلیسی از توافق نامه آمده است که پانوشت هایی دارد که در متن فارسی آن نیامده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران در توجیه ابهامات و تناقضات در شیوه اطلاع رسانی در این امر مهم چنین می گوید:«متن چهارصفحه ای برنامه اقدام مشترک , نتیجه توافقات انجام شده در مذاکرات ژنو بوده و تمامی جملات و کلمات این متن با توجه به ملاحظات همه طرف ها تنظیم گردیده و یکی از دلایل طولانی شدن مذاکرات, دقت در انتخاب و درج واژه ها در متن برنامه اقدام مشترک به ویژه از سوی هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران بوده است. با این توضیحات روشن می شود که متن منتشر شده تحت عنوان« برنامه اقدام مشترک », در ماهیت امر بیانیه مشترکی است که عاقدین قرارداد سری, با تفاهم یکدیگر و با توجه به «ملاحظات همه طرف ها» تنظیم کرده اند تا افکار عمومی به ویژه در ایران علیه آن بر انگیخته نشود.

۲-آیا متن تفاهم نامه «برنامه اقدام مشترک» ارزش حقوقی- سیاسی دارد؟
درفرایند تدوین یک معاهده بین المللی به سبب تعدد اسناد و طولانی بودن صورت جلسات و بویژه در معاهداتی که تدوین آن زمان بر بوده است, در جلسه پایانی مذاکرات متنی تهیه و به امضای روسای هیئت های مذاکره کننده می رسد. در این سند مشخص می شود که کدام یک از متن هایی که طی مدت مذاکرات مورد بررسی قرار گفته اعتبار قراردادی دارد و تعهدآور است. خود این سندِ پاراف شده حق و تکلیف برای طرفین ایجاد نمی کند. بنا به کنوانسیون وین (مواد ۱۰و پس از آن) در باره معاهدات بین المللی چنین متنی دلیل و تاییدیه ای است بر وجود معاهده و نه خودِ معاهده. بدین ترتیب در وجود یک متن معاهده امضا شده و سری جای تردید نیست. بویژه که همه دولت های ذیربط در انعقاد قرارداد تاکید موکد داشته اند. تفاوت در متن های متفاوت پایان مذاکرات گرچه با عرف قراردادهای بین المللی خوانایی ندارد, اما این حسن را برای طرفین دارد که بنا به مقتضیات افکار عمومی کشورهای خود آزادی عمل بیشتری داشته باشند. تفاوت لحن و گاه حتی تفاوت متن در گزارش های بی بی سی, صدای آمریکا و ایران می تواند با این توجیهات پذیرفته شود. بدین ترتیب محتوای این اسناد را باید شمه ای از روس توافق شده در معاهده اصلی تلقی کرد.

٣- قرارداد ۵+۱ چگونه قراردادی است؟
قرارداد آنگونه که در برنامه اقدام به صراحت از آن نام می برد بین شش دولت در یک سو و دولت جمهوری اسلامی در سوی دیگر بسته شده است. این قرارداد از حیث ماهیت یک معاهده بین المللی است. معاهده بین المللی عبارت از قراردادی است تعهدآور که بین عناصر موضوع حقوق بین المللی ذیصلاح منعقد گردد. این عناصر صلاحیت دار در درجه اول دولت ها و سازمان های بین المللی هستند. قراردادهای موضوع حقوق بین المللی که از حیث حجم موضوعات مطروحه گسترده باشند معاهده (کنوانسیون) نامیده میشوند. اگر قرارداد بین دو دولت باشد اشکالی ندارد که به نام های دیگری نیز نامیده شوند مانند پیمان, چارتر, کُونانت و یا خیلی ساده قرارداد.
آنگونه که طرفین قرارداد در مصاحبه ها بیان کرده اند و برنامه مشترک برای اقدام هم حکایت از آن دارد موضوع توافقنامه, معاهده ای وسیع است که تیتر موضوع آن بیش از سه صفحه را اشغال کرده است.

۴- طرفین قرارداد   
ما اساس تحلیل خود را بر داده ها و دلایل قطعی می گذاریم. لذا فعلا تنها متن های منتشر شده توسط مقامات صلاحیت دار را ملاک بررسی های خویش قرار می دهیم.
طرفین قرارداد در این معاهده متشکل از ۷ دولت است. دولت ج.ا.ا در یک طرف و ۶ کشور دیگر در طرف مقابل. این کشورها عبارت اند از آمریکا, انگلیس, فرانسه, روسیه و چین که اعضای دایم شورای امنیت هستند و آلمان که غول صنعتی و موتور محرکه اقتصاد اروپا است. رهبری مذاکرات با خانم اشتون هماهنگ کننده سیاست خارجی اروپا که در حکم وزیر خارجه بازار مشترک است می باشد, این به آن معناست که مصالح بازار مشترک نیز در حاشیه لحاظ شده است. یک طرف معاهده قدرت مندترین دولت های جهان قرار دارند و در سوی دیگر دولتی ضعیف. در شکلِ بیانِ ۷ دولتِ طرف های مقابل قرار داد, بین متن فارسی منتشره از سوی ایران و متن صدای آمریکا تفاوت هایی وجود دارد. این در حالی است که هر دوی این متن ها با متن انگلیسی سندی که طرف ایرانی منتشر کرده است نیز تفاوت به چشم می خورد. این متن انگلیسی نیز فاقد امضا است و صرفِ انگلیسی بودن زبان اعتباری بیش از متون منتشره دیگر به آن نمی دهد و به ابهامات بیشتر دامن می زند.   
متن فارسی ایران, طرف های مقابل را به این صورت نوشته است: گروه ۱+۵ (٣+٣)
متن انگلیسی دفتر مطبوعاتی کاخ سفید و ترجمه آن در صدای آمریکا همه جا سخن از (۵+۱) می گوید. متن انگلیسی منتشر شده در ایران که به گزارش خبرگزاری فارس توسط وزارت خارجه در دسترس قرار گرفته است طرف قرارداد را به این صورت می نویسد: (٣+٣). این نوع اختلاف ها قطعا از اعمال سلیقه در ترجمه سرچشمه نگرفته است. موضوع حساس در این است که هریک از این نوع نگارش ها مفهوم حقوقی خاصی دارد و دارای عواقب مهمی در تکالیف و تعهدات ناشی از قرارداد دارد. مثلا فرمول (٣+٣) می تواند به این معنا باشد که ۶ دولت طرف مقابل در دو گروه بندی سه تایی وارد مذاکره و تفاهم شده اند. در چنین حالتی موقعیت طرف ایرانی متفاوت از زمانی خواهد بود که فرمول ۵+۱ بکار گرفته شده باشد. لذا متن های حاضر در معرفی گروه بندی های دولت های طرف قرار داد با ایران گمراه کننده اند. این تفاوت ها در عین حال دلیلی بر کشمکش قدرت های بزرگ مذاکره کنند با یکدیگر در تقسیم منافع و توزیع تکالیف نیز می تواند باشد, و شاید یکی از دلایل طولانی شدن مدت مذاکرات همین اختلاف نظر در چگونگی کنار هم قرار گرفتن بلوک های قدرت در درون جبهه مشترک ۶ دولت طرف مذاکره بوده باشد.
آژانس بین المللی انرژی که سازمانی بین المللی است در این معاهده نقش مهمی را در نظارت بر تاسیسات و فعالیت های اتمی ایران بعهده خواهد گرفت بدون آن که طرفی از قرارداد محسوب شود .

۵- مدت معاهده
    معاهدات بین المللی نیز مانند قراردهای حقوق خصوصی باید زمان قرارداد یعنی تاریخ شروع تعهدات و زمان پایان آن روشن باشد. در سند منتشره سیاق بیان در اسناد آمریکایی و ایرانی متفاوت است. سند آمریکایی می نویسد: «طی فاز اولیه شش ماهه, ۱+۵ به مذاکره برای راه حل جامع را ادامه می دهد... طی شش ماه آینده تعیین می کنیم که آیا راه حلی وجود دارد که در باره صلح آمیز بودن برنامه, ایران به ما اطمینان کافی دهد. اگر ایران به نگرانی های ما پاسخ ندهد, ما آماده افزایش تحریم ها و فشارها هستیم».
متن ایرانی در این مورد می نویسد: این توافق دارای زمان محدود با یک دوره شش ماهه است که با رضایت طرفین قابل تمدید است...
مدت معاهده در این دو متن هم از حیث مدلول و نیز مفهوم تفاوت دارند. متن آمریکایی اشاره غیرمستقیم به یک راه حل جامع فاز بندی شده دارد که فاز نخست آن شش ماهه است و این معاهده در برگیرنده تعهدات طرفین در شش ماه نخست است. اما متن ایرانی می گوید: «این توافق دارای زمان محدود با یک زمان شش ماهه است که با رضایت طرفین قابل تمدید است ...
از نظر متن آمریکایی این شش ماه اولیه مقدمه و فاز نخست از یک طرح جامع است که ایران باید تعهداتی را که به عهده گرفنه است انجام دهد در غیر این صورت تحریم ها و فشارها ادامه خواهد یافت. مفهوم حاکم بر این بند آنست که ایران باید ظرف این شش ماه اولیه همه تعهداتش را انجام دهد و پس از تایید تعهدات توسط طرف های قرارداد فاز دوم بلافاصله انجام شود. اما متن ایرانی می خواهد این معاهده را به یک دوره شش ماهه محدود کند که در صورت توافق قابل تمدید است. متن ایرانی خواسته است یک مکانیسم پیوسته چند مرحله ای را به یک مرحله شش ماهه محدود کند. بدین ترتیب حل جامع مستلزم چندین قرارداد مستقل خواهد بود. از این حیث متن آمریکایی با روح مجموع معاهده خوانایی منطقی تری دارد تا متن ایرانی.

۶- آیا طرفین قرارداد صلاحیت انعقاد قرارداد دارند؟
از لحاظ مقررات شکلی (ماده ۷ کنوانسیون وین) قرارداد بوسیله مقامات صلاحیت دار امضا شده است و از این جهت معتبر است. اما اعتبار قراردادهای بین المللی مانند قراردادهای خصوصی منوط به اراده آزاد و نبود قهر و زور بر روی امضا کنندگان است. طرف ایرانی تاکید کرده است که اقداماتی که در این شش ماه انجام می دهد داوطلبانه است. در هر حال عواملی مانند اعمال متقلبانه و گمراه کننده و اِعمال زور (مواد ۴٨ ,۴۹ و۵۱ و ۵۲ کنوانسیون وین) از اسباب بی اعتباری معاهده و الغاء آن خواهد بود. در این مورد هر دو طرف قرارداد مشکل دارند. کمتر کسی است که در متقلب بودن رژیم اسلامی دچار تردید باشد. ازسوی دیگر آیا شش ابر قدرت جهان در اعمال خواسته هایشان از عنصر زور استفاده نکرده اند؟ محاصره اقتصادی مرگبار و تهدید مداوم به جنگ آیا عوامل زورمندی نیستند که این رژیم زبون و یاغی را در اوج ضعف اش به پای میز مذاکره و پذیرش تعهدات واداشته است؟ بویژه سری بودن جزئیات قرارداد از افکار عمومی ایران و عدم توازن قدرت سیاسی و نظامی بین دو طرف قرارداد, این ظن را ایجاد نمی کند که افکار عمومی این قرارداد را زد و بندی محرمانه بین یک دولت ضعیف و بی لیاقت از یک طرف با قدرت مندترین دولت های جهان از طرف دیگرتعبیر کند؟ زور یک طرف وزبونی و تقلب طرف دیگر را دلیلی بر بی اعتباری قرارداد به حساب آورند؟

۷-موضوع قرارداد و تعهدات طرفین
موضوع این قرارداد سر تا پا سیاسی- امنیتی- نظامی- مالی - نفتی است. امنیتی – نظامی آن جلوگیری از ساخت و پرداخت سلاح اتمی در ایران است. بخش عمده قرارداد به توضیح ریز تعهدات ایران در تغییر مسیر کارکرد تاسیسات متعدد هسته ای و توقف غنی سازی اورانیوم با درصدهای اندک و رساندن سطح فعالیت تا سیسات هسته ای در حد کارگاه های آزمایشگاهی با کاربرد اروانیومی با غنای اندک. آژانس بین المللی انرژی بدون مانع و رادع وظیفه نظارتی را بعهده خواهد داشت. قدرت های بزرگ علاوه براین خود نیز از طریق ایجاد یک کمیسیون مشترک همه اینگونه فعالیت ها را زیر ذره بین مستقیم خود خواهند گرفت. ایران وظیفه دارد ظرف شش ماه کلیه این امور را به انجام رساند و به اصطلاح اعتماد سازی کند. پذیرش چنین تعهدی اذعانی است بر این که تا به حال در پی تولید سلاح هسته ای بوده است .
بخش نفتی قرارداد حکایت از کنترل کامل شش کشور طرف قرارداد بر میزان تولید و صادرات و فروش نفت ایران دارد. این کنترل از طریق مکانیسم تحریم های جمعی کارایی خود را نشان داده است. از این حیث قرارداد کاملا استعماری است و امضای چنین قرادادی قرار گرفتن نفت تحت سیطره کامل قدرت های بزرگ را وجهه قانونی و داوطلبانه داده است.
در بخش مالی ۶ دولت طرف قرارداد, ایران را از دسترسی ۱۰۰ میلیارد دلار دارایی خارجی خود فعلا محروم کرده اند. در توافقات علنی شده از سرنوشت این مبلغ عظیم در آینده سخنی گفته نشده است. تحریم ها در مراودات بانکی مانند سابق پابرجاست.
به ایران اجازه داده شده است یک میلیون بشکه نفت در روز بفروشد و پول حاصل از آن به صورتی که طرف قوی قرار داد دیکته کرده است مصرف شود.
در قرارداد اصل بر بقا و تداوم تحریم هاست. تحریم ها بر ۶۰۰ فرد و موسسه, ۲۴ بانک و موسسه مالی و بانک مرکزی, کشتی سازی و... باقی می ماند, و بعضا در زمینه های کاملا غیرنظامی گشایش هایی محدود به موارد مشخص در تحریم ها اجازه داده شده است. از جمله در مورد ایمنی هواپیماها و نیازهای صنایع اتومبیل و فلزات گران بها و بخشی از محصولات پتروشیمی.
ورود رزق و روزی مردم یعنی مواد خوراکی, کشاورزی وپزشکی زیر نظر طرف های قدرت مند قرار می گیرد. این واردات از کانالی تحت عنوان نقل و انتقالات بشر دوستانه انجام خواهد شد و مستثنی از تحریم کنگره می باشد.

۷- اهداف قرار داد
اساس قرارداد ها بده و بستان است. حال ببینیم در این قرارداد رژیم اسلامی و البته با بصیرت چه داده و چه گرفته است. ایران مطابق این قرارداد لیست بلند بالایی از تعهدات را به عهده گرفته است که بخش علنی شده آن ۴ صفحه را اشغال کرده است. تعهد یعنی کارهایی که متعهد باید انجام دهد یا ممنوع از انجام آن است. حالا در مقابل این بار عظیم تعهدات که دولت ایران به گردن گرفته و در واقع به ملت تحمیل خواهد شد و امتیازات عریض و طویلی که به قدرت های بزرگ داده چه گرفته است؟ بقاء رژیم برای مدتی دیگر. رژیم منابع و استقلال کشور را با بقاء خویش تاخت زده است و نام آنرا یک معامله برد – برد گذاشته است. زهی بیشرمی.
اما ۶ دولت طرف قرارداد چه داده اند؟ هیچ. آنها هم دولت ایران را به دهها تعهد متعهد کرده اند, هم نفت و منابع مالی و بازرگانی کشور را در تحت نظارت خویش گرفته اند. آیا این قرارداد با وزن سیاسی نظامی که ۶ کشور عاقد قرارداد دارند در عمل یک دولت زبون در حال زوال را تحت قیمومت درنیاورده است؟

٨- آیا قراردادهای بین المللی نیازمند تصویب مجلس است
مطابق همین قانون اساسی جمهوری اسلامی که نگارنده بسیاری از بدبختی های مردم ایران را از وجه حقوقی منشاء گرفته از آن می داند, باید عهد نامه ها, مقاوله نامه ها, قراردادها و موافقت نامه های بین المللی به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد (اصل های ۷۷,۱۲۵,۱٣۹,۱۵٣).

۹- سابقه برخی از قراردادهای استعماری
عهدنامه گلستان ۱۲۲٨قمری در عهد فتحعلیشاه قاجار شکست از روسیه و جدا شدن مناطقی از ایران
عهدنامه ترکمن چای ۱۲۴٣ در عهد پادشاه مذکور و جدا کردن بخش های شمالی ارس و به رسمیت شناختن اعمال نظر روسیه در حمایت از ولیعهد
امتیاز بانک شاهی به انگلیس با حق انحصاری چاپ اسکناس و غیره در زمان ناصرالدین شاه قاجار
امتیاز بانک استقراضی به روسها که بعدها بانک استقراضی نام گرفت ۱٣۰٨
امتیاز ایجاد قزاق خانه به روس ها ۱۲۹۵ در عصر قاجار
تقسیم ایران به مناطق نفوذ روس و انگلیس ۱۹۰۷
معاهده سری روس و انگلیس در دومین سال جنگ اول جهانی که در صورت پیروزی ایران به نحوی بین آنان تقسیم گردد ۱۹۱۵
به این لیست می توان قراردادهای اسارت بار دیگر هم افزود .

۱۰- اظهار نظرهایی که در تایید قراداد معروف به ژنو ٣ شده است
رفسنجانی ضمن تشکر از دکتر روحانی و تیم مذاکره کننده خاطر نشان کرد: موفقیت امروز ما را از مخمصه بزرگی نجات داد.
رفسنجانی در مصاحبه با فاینشنال تایمز: سوال: چرا این موافقت نامه که امروز بدست آمده قبلا بدست نیامده؟ جواب: یک مقدار به مسایل داخلی ما مربوط می شد و یک مقدار هم طرف های ما تمایل به انحصار دارند.
رفسنجانی در همان مصاحبه: رهبری هم تایید کردند, مخالفین دیگر پناهی ندارند که مخالفت کنند .
- صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی: اگر رهبری مذاکرات را تایید نمی کردند قطعا مذاکرات انجام نمی شد (سایت انتخاب)
- مذاکرات ژنو بهترین خبر برای «رنو» و«سیتروئن» (انتخاب)
-روحانی: خوشحالیم در نود و نهمین روز آغاز به کار دولت چنین توافقی پس از ده سال انجام شد.
- وزیر خارجه انگلیس: هشدار به اسراییل: نباید در جهت خدشه دار کردن توافق با تهران عمل کنید. اسراییل پاسخ دهد به جای این توافق چه چیزی برای جایگزینی دارند؟