اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱۵ آذر ۱٣۹۲ -  ۶ دسامبر ۲۰۱٣

   جزیره ی Robben Island ، در جنوب دماغه ی کاپ، یکی از بد آب وهواترین مناطق جهان است. استعمارگران سفید پوست، پس از اشغال جنوب آفریقا و درهم شکستن مقاومت اهالی سیاه پوست بومی، این جزیره را زندان مخالفین رژیم، یاغی ها، جنایتکاران و جزامی ها ساختند. ساختمان های این جزیره را خودِ زندانی ها از سنگ هایی که استخراج کرده و تراشیدند ساختند. اگرچه فاصله ی این جزیره تا ساحل قاره       ده کیلومتر بیشتر نیست، ولی حتی یک زندانی نتوانسته است فرار کند و جان سالم به ساحل رسد. اگر زندانی دور از چشم نکهبان ها از دو ردیف سیم های خا ردار عبور می کرد و طعمه ی سگ های شکاری که در گرداگرد این جزیره رها شده بودند نمی شد، از نهنگ ها و کوسه ماهی هایی که درامواج سهمناک برخورد    دو اقیانوس هند و اتلانتیک در پی شکار طعمه اند جان سالم به در نمی برد.
   جیمز گرگوری، این آدم تنومندِ کم حرف و معتقد به قضا و قدر که سالیانی ناخدای کشتی ماهی گیری بود و چندی پلیس راهنمایی شد، درسن بیست وچهار سالگی برای نگهبانی به این جزیره اعزام گردید. او در خاطراتش می نویسد: « تقدیر چنین بود که من برای نگهبانی این جزیره متولد شدم ».
   موقعی که گریگوری وارد این جزیره شد، ایمان راسخ داشت که مسئولیتِ مرگ و زندگی سفید پوستان و مقدراتِ آنان در آفریقا برعهده ی او واگذار شده است. نخستین بار که فرمانده‍ی زندان گرگوری را همراهی کرد به او گفت:« بیا باهم برویم و نشانت بدهم که ما این حیواناتِ وحشی را چه گونه نگهداری می کنیم.». سپس به بلوک های مختلف سرکشی کردند. و وقتی به بلوک B رسیدند فرمانده‍ی زندان گفت: «این جانوران وحشی گوشتِ سفید پوستان را دوست دارند. اگر مراقب آن ها نباشی خواهی دید که چه بلایی بر سر تو و خانواده ات می آورند. »
   در آن موقع، گرگوری حتی لحظه ای هم تردید نمی کرد که با این « تروریست های خطرناک» طور دیگری باید رفتار کرد.
   وضعیتی که زندانیان به سر می بردند به نظرش عادلانه بود. رهبران جنبش آزادی بخش می بایست جسماّ و روحاّ درهم شکسته و نابود شوند. اینان در سلول های انفرادی که بیش از چهار متر مربع گنجایش نداشتند زندانی شده بودند. روی تشک هایی که از پوشال انباشته بود می خوابیدند. به هر زندانی برای رفع حاجت یک سطل حلبی داده بودند که سر پوشش برای شست و شو بود. پوشاک آن ها اونیفرم های ژنده با شلواری کوتاه و کفش های دم پایی بود که خودشان از لاستیک چرخ های فرسوده شده ی اتومبیل ها ساخته بودند. خوراک شان آش ذرت فاسد شده بود. سایر زندانیان خوراک بهتری داشتند( نان واندکی روغن نباتی). زندانیان ازسحرگاه تا شامگاه، در گرمای طاقت فرسای تابستان و سرمای سوزان زمستان می بایست در معدن استخراج سنگ کار کنند. درطول کار حق سخن گفتن و آواز خواندن نداشتند واگر سهمیه ی تعیین شده ی کارشان را انجام نمی دادند همان مختصر جیره ی خوراکی روزانه شان قطع می شد. به منظور درهم شکستن روحیه ی زندانیان، به بهانه های واهی تنبیه می شدند: زندانی را وادار می کردند گودالی حفر کند و وارد آن شود. سپس زندانبان ها با قهقهه رویش می شاشیدند. تا آنجا که ممکن بود از تماس این مخالفین رژیم با دنیای خارج جلوگیری می شد. دریافت روزنامه و مجله و کتاب در ابتدا ممنوع بود. هر زندانی حق داشت هر شش ماه یک نامه دریافت کند و یا ارسال دارد . همسر و یا اعضای خانواده فقط سی دقیقه حق ملاقات داشتند .
   گرگوری، چون به دو زبان اهالی بومی که بیش از سایر زبان ها رایج بودند آشنایی داشت، به عنوان سانسورچی مکاتبات و گفت و گوهای زندانی ها با خانواده شان در ساعت های ملاقات به کار گماشته می شد. او این دو زبان را در کودکی به هنگام بازی با سایر کودکان محله فرا گرفته بود. سپس، وقتی وارد دبستان شد، با تبلیغات نژاد پرستان سفید پوست آشنا شد. متون کتاب های درسی را فرا می گرفت ونژاد پرستی شد مانند اغلب سفیدپوستان. در این کتاب های درسی نوشته شده بود که قرن ها پیش، یکی از سرکردگان قبیله ی Zulu سرزمین های خشک و بایر بخش جنوبی آفریقا را به اجداد پدری آنها هدیه کرده است تا آباد کنند. حال یاغیان وحشی سیاهپوست به کمک کمونیست ها می خواهند تمامی آن چه را که ساخته وکشت و کار کرده اند تصرف کنند و سفید پوستان را به دریا بریزند. در همان موقع در قلب آفریقا جنگ های خونینی بین اهالی بومی( مائومائو) و ارتش استعماری بریتانیا در جریان بود. خبرنگاران ـ که وینتستون چرچیل هم یکی از آن ها بود و به گفته ی خودش« از این راه نان خودش را در می آورد» ـ اخبار جعلی مشمئز کننده ای از وحشیگری های سیاهپوستان گزارش می دادند که در روزنامه ها منتشر می شدند و آموزگاران با آب و تاب در کلاس های درس به خوردِ نوجوانان می دادند.
   روزی از روزها، هنگام سرکشی ازسلول ها، سیاهپوستی نظر گرگوری را جلب می کند که:« بزرگتر و قوی تر از دیگران بود و هاله ای ازاعتماد به نفس و شهامت او را فرا گرفته بود . نام او نلسون ماندلا و زندانی شماره‍ی 466ـ64 در بلوک B بود. »
   گرگوری که تصورمی کرد با یک مشت آدم وحشی و جنایت کار سر و کار دارد، ناگهان با گروهی آدم مبارز سیاسی و کاملاّ مصمم روبرو می شود. اینان، کار روزانه شان را سازمان داده بودند. هر کس کار خودش را می کرد و بهانه ای به رندانبان ها نمی داد. « زندانیان این بند بسیار مغرور بودند و به هیچ وجه مایل نبودند زندانبان ها بر آنان تحکم کنند. »
   برعکس، زندانی ها با درخواست های پی درپی زندانبان ها را کلافه می کردند. مثلا وقتی یک پتوی اضافی درخواست می کردند و یا می خواستند خودشان آش خودشان را بپزند و درخواست شان طبق معمول رد می شد آن قدر پی گیری می کردند تا ناگزیر پذیرفته می شد.
   گریگوری می نویسد:« به گمانم ماندلا تصور می کرد که سرانجام در زندان خواهد مرد، ولی او اعتقاد راسخ داشت که اقامت او در این زندان بی حاصل نخواهد بود. او خودش را فدای آزادی می کرد و یقین داشت که پس از مرگش نسل جوان برای به دست آوردن آزادی به مبارزه ادامه خواهد داد .»
   این اعتماد به نفس و ایمان راسخ، سبب می شود دیوار بین زندانبان و زندانی به تدریج فرو ریزد. در واقع زندانبان ها احساس می کردند خودشان نیز دراین جزیره زندانی شده اند. آن ها اوقات فراغت را در میکده به می-گساری وعربده کشی می گذراندند. ولی گریگوری بر خلاف آنان به فکر فرومی رفت. او از ماندلا که از همان ابتدای ورودش به جزیره و دیدارش با او تحت تاثیرش قرار گرفته بود، پرسش هایی در مورد جنبش سیاه-پوستان می کند و پاسخ های واضحی می شنود که با تبلیغات رژیم آپارتاید اختلاف فاحشی داشتند. زندانبان کنجکاو به این فکر می افتد که به اسناد و مدارک مراجعه کند. او کتاب هایی را که در اوج سلطه ی رژیم آپارتاید ممنوع بودند و به ندرت یافت می شدند، به عنوان دانشجویی که در رشته ی تاریخ تحصیل می کند به هنگام مرخصی از کتابخانه ی دانشگاه به عاریت می گیرد و می خواند. درآن موقع، اوچ اقتدار رژیم آپارتاید بود و نام بردن از « کنگره ی ملی آفریقا ANC » و دیگر سازمان ها و جنبش های ضد رژیم اکیدا ممنوع شده بود.
   گرگوری در خاطراتش می نویسد:« من به کشفِ نکاتِ شگرفی نایل شدم. با خواندن این کتاب های تاریخی دریافتم تمام آن چه را که ماندلا گفته درست و مطابق با واقعیت است». به تدریج گفت و شنود بین گریگوری و ماندلا بیشتر و در نتیجه اعتماد و علاقه اش به « این آدم انقلابی ولی متین » افزون تر می شود. سرانجام روزی از روزها خود را نسبت به ماندلا نزدیک تر از همکارانش می یابد.
   گرگوری به هنگام کنترل گفت و شنودهای رندانیان با اعضای خانواده هایشان و نیز در حین سانسور   نامه-های آنان چیزها می شنود ومی خواند: وضعیتِ نابسامان وازهم پاشیدگی خانواده های زندانیان او را سخت تحتِ تاثیر قرار می دهد .
   طولی نمی کشد که زندانبانان به تغییر روحیه ی گرگوری پی می برند و او را Koffer boutie می نامند: اصطلاحی که بین سفید پوستان زننده و رکیک تلقی می شد. البته سازمان اطلاعات و امنیت رژیم نیز از این رابطه ی شگرف بین گرگوری و ماندلا مطلع شده بود .
   تحتِ تاثیر تشدید مبازرات «کنگره ی ملی آفریقا» و با یکوت عمومی رژیم آپارتاید، بین سران رژیم این نظریه تقویت می شود که دیر یا زود بایستی با رهبری این جنبش کنار آمد تا از یک جنگ تمام عیار خونین داخلی جلوگیری کرد. گرگوری واسطه ی مناسبی بود. ازاین پس، مذاکرات رژیم با جنبش به وسیله ی گرگوری وماندلا و از طریق ماندلا با رهبری جنبش آغاز می شود. وضعیت زندانیان به تدریج مناسب تر و مذاکرات بیشتر می شود . گرگوری در می یابد که « او ضاع دگرگون شده است » .
   رژیم آپارتاید، بنا بر برنامه ای که در پیش گرفته بود می بایست با ماندلا از نزدیک و بیشتر رابطه برقرار کند. ازاین رو، پس ازهجده سال، درژانویه ی ۱۹۸۲ او را از این جزیره ی دورافتاده به زندان مرکزی در قاره منتقل کردند. ماندلا در جنبش و در کنگره ی ملی آفریقا از اتوریته ی منحصر به فردی برخوردار بود و      می-توانست آفریقای جنوبی را از جنگِ خونین داخلی نجات دهد.
   ازاین پس، گرگوری زیر فرمان مستقیم وزارت دادگستری قرار می گیرد و رئیس نگهبانان ماندلا می شود. او شخصا نگهبانانی انتخاب می کند که می بایست مدام مراقبِ ماندلا شوند. دراین زندان تعداد زیادی جنایت کار حرفه ای سفید و سیاه پوست زندانی شده بودند که از رفتار محترمانه ی نگهبانان با ماندلا خشمگین         می-شدند . هنگامی که ماندلا به تنهایی در محوطه ی زندان گردش می کرد، آنان با پرتاب کثافت به سوی او خشم و نفرتشان را نسبت به رهبر شصت و پنج ساله ی کنگره ی ملی ابراز می کردند. گرگوری پیوسته نگران بود که ممکن است سفید پوستان یا سیاه پوستان افراطی به او آسیب رسانند.
   چهار سال بعد، ماندلا به زندان دیگری منتقل شد. در این زندان، ویلای رئیس زندان در اختیار او و گرگوری قرارگرفت. گرگوری برای محافظتِ جان زندانی اش دستور می دهد اطراف ویلا سیم های خاردار بکشند و برج-های نگهبانی تعبیه کنند تا زندانی اش از گزند محفوظ بماند.
   این منطقه، محل سکونت اعضای نژادپرستِ سفید پوستان بود که در« جنبش مقاومت آفریقا» متشکل شده بودند وهر روز پیام ها و نامه های تهدید به مرگ می فرستادند. گرگوری در این ویلا دفترش را تاسیس       می کند. او می نویسد: « حال ، من بیشتر منشی و خدمتکار ماندلا شده بودم تا نگهبان و زندانبان او».
   گرگوری دراین ویلا، مثل یک منشی، نامه ها و پیام ها و تلفن هایی را که ازسراسر جهان برای ماندلا ارسال می شد تنظیم می کند. ماندلا درساعات فراعت در باغچه ی ویــلا، به گُل کاری وکشت سبزیجات مشغول می شود و با گرگوری که دراین سالیان بین آنها رابطه ی دوستی شگرفی برقرار شده بود، زیر درختی نشسته و از هر دری سخن می گویند. هر دو پسرشان را در تصادف اتومبیل از دست داده بودند و......
   اما در خارج زندان وضع به گونه ی دیگری بود. اعتصابات و اعتراضات و آکسیون های حشونت آمیز شدت می گرفتند و از دربِ جنبی ویــلا، گروه های مختلف برای مذاکرات رفت و آمد می کردند . اطراف ویلا و خیابان های منتهی به آن، پُر از پلیس مخفی بود. ملاکین سفید پوست مجاور ویلا، که با نفرت ناظر این رفت و آمد ها بودند، با فریادهای کمونیست های کثیف و سیاهان آدمخوار.... خشم و نفرت خود را ابراز می کردند.
   گرگوری می نویسد:« به گمانم ماندلا خودش زمان آزادشدن از زندان را به تاخیر می انداخت . شاید به خاطر این بود که تصور می کرد کنگره‍ی ملی آفریقا هنوز آمادگی لازم را ندارد و یا این که هنوز رژیم آپارتاید مایل به مذاکرات جدی با رهبران کنگره ی ملی آفریقا نیست». درهرحال شایعه ی آزادشدن ماندلا هر روز قوت بیشتری می گرفت.
   روز یک شنبه، یازدهم فوریه ۱۹۹۰، تعداد زیادی ازسران« جنبش برای حقوق شهروندی» در اقامتگاه‍ی ماندلا گِردهم می آیند. همسر ماندلا، وینی ماندلا، نیز با جت نیروی هوایی آفریقای جنوبی وارد می شود.
رئیس اداره ی اطلاعات و امنیت آفریقای جنوبی با تلفن به گرگوری اطلاع می دهد که مامورین مخفی بریتانیا خبرداده اند توطئه ای علیه‍ی جان ماندلا درکار است و او به تنهایی مسئول عواقب آن خواهد بود. گرگوری فورا دستور می دهد تمام نگهبان هایی که مخافظ ماندلا بودند خلع سلاح شوند .
   سرانجام، روز آزادی « قدیمی ترین زندانی سیاسی جهان » فرا می رسد. هنگامی که ماندلا از زندان خارج می شود، یاد داشتی به خط خودش به زندانبانش می دهد که درآن نوشته شده بود:
« میستر گرگوری، دقایق بس مطبوع دو دهه ای که با هم به سر بردیم امروز به پایان می رسد. اما شما همواره در خاطره ام باقی خواهید ماند. »
   تا آن موقع، گرگوری زندانی اش را نلسون و زندانی زندانبان اش را میستر گرگوری خطاب می کردند. پس از دریافت این یادداشت، زندانبان زندانی اش را Sir Mandela خطاب می کند و مشت بسته ی دست چپش را بلند می کند که سمبل پیروزی کنگره ی ملی آفریقا و مورد نفرت سفید پوستان رژیم آپاتاید بود.
   ماندلا در کتاب خاطراتش می نویسد: « انسان هایی چون گرگوری اعتماد مرا به انسان و انسانیت ـ حتی به آنهایی که مرا سالها در زندان نکه داشتند ـ تقویت کرد ند. »
   و ماندلا زندانبانش را از یاد نبرد. چهار سال بعد، گرگوری به دعوت رئیس جمهور آفریقای جنوبی، در تریبون افتخاری پارلمان، کنار شخصیت های مهم که از سراسر جهان برای شرکت در مراسم ادای سوگند نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی نوین گرد آمده بودند، نشسته بود. چهره های اغلب وزرای کابینه، استانداران و نمایندگان پارلمان که سالها در بلوگ B بسر برده بودند برایش آشنا بودند.
    نخستین سخنران گشایش پارلمان، همان زندانی شماره 64ـ466 در بلوک B بود: نلسون ماندلا ، رئیس جمهور آفریقای جنوبی نوین.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
J.Riedel: SD Magazin,Nr.46.1996 ـ ترجمه ی محمد ربوبی