• برنامه "گاز در برابر طلا" به ایرانی ها اجازه داد تا به مبادلات خارجی خود که به شدت از تحریم بانک های جهانی لطمه دیده ادامه دهند. این متحیر کننده است که ترکیه به ایران اجازه چنین کاری را داده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱۴ دی ۱٣۹۲ -  ۴ ژانويه ۲۰۱۴

دولت اسلامی ترکیه با بزرگ ترین رسوایی فساد از زمان به قدرت رسیدنش تا به امروز به لرزه درآمد. به طور تقریبی بیش از بیست نفر شامل غول های تجاری با ارتباطات گسترده و پسران وزیران با جرم فساد مالی روبرو هستند. بحران به حداکثر خود رسید وقتی که در بیست و پنجم دسامبر سه وزیر بخاطر این رسوایی استعفا دادند و یکی شان از اردوغان، نخست وزیر ترکیه هم خواست که از قدرت کناره بگیرد. اردوغان که خسته به نظر می رسید همان شب در تلویزیون ظاهر شد تا اعلام کند کابینه اش با ده وزیر تازه ترمیم می شود.

این داستان بیشتر دو نفر را تحت توجه قرار داده: پلیس یک جعبه کفش در خانه سلیمان اصلان، رئیس بانک دولتی خلق پیدا کرد که چهار و نیم میلیون دلار در آن بود، همین طور پلیس رضا ضراب تاجر ایرانی که عمدتاً در زمینه طلا تجارت می کرد را دستگیر کرد که به تنهایی حدود ده میلیارد دلار در سال گذشته تجارت کرده است.

مبادله طلا در مرکز مبادلات اقتصادی جنجالی بانک خلق با ایران بوده است. تحقیقات نشان می دهد که یک "گریز طلایی" برای فرار از تحریم هایی که به رهبری آمریکا علیه ایران اعمال شده، صورت گرفته است. به این شکل: ترک ها حدود سیزده میلیارد دلار طلا به طور مستقیم یا از طریق امارات متحده عربی بین ماه مارس ۲۰۱۲ تا ژوئیه ۲۰۱٣ به ایران صادر کرده اند. در مقابل آنها نفت و گاز طبیعی ایران را دریافت کرده اند. تحریم ها ایران را از دریافت دلار و یورو محروم می کند و ترک ها هم به تهران اجازه دادند که در قبال طلا، لیره ترکیه پرداخت کنند و آن طلاها به خزانه های ایران برگشت.

برنامه"گاز در برابر طلا" به ایرانی ها اجازه داد تا به مبادلات خارجی خود که به شدت از تحریم بانک های جهانی لطمه دیده ادامه دهند. این متحیر کننده است که ترکیه به ایران اجازه چنین کاری را داده است: ترک هایی که متحد ناتو هستند و به واشنگتن می گویند که مخالف برنامه هسته ای نظامی ایران هستند، حتی پس از تنگ تر شدن تحریم اوباما در ژوئیه سال ۲۰۱۲ برای عدم مبادله فلزات بهادار با ایران، اجازه داده اند که این مقدار طلا با ایران مبادله شود.

اما ترکیه راه گریزی را به کار گرفت که بر اثر آن عملاً به بهانه "شخصی" بودن، میلیاردها دلار طلا به تهران فرستاده شد. علیرضا بیگدلی سفیر ایران در ترکیه به تازگی از بانک خلق بخاطر "تصمیم های مدیریتی با ذکاوت در چند سال اخیر که نقشی مهم در روابط ایران و ترکیه داشته است" تقدیر کرد.

بانک خلق اصرار دارد که این نقل و انتقالات کاملاً قانونی بوده است. کنگره آمریکا و اوباما این راه " گریز طلایی" را در ژانویه ۲۰۱٣ بست. در آن زمان کارگزاران اوباما می توانستند علیه بانک دولتی خلق که موجب این نقل و انتقالات شده، عکس العمل نشان دهند و از تحریمی که وجود داشت استفاده کنند تا دست این بانک را از سیستم مالی آمریکا کوتاه کنند. بجای آن کارگزاران اوباما لابی کردند تا مطئمن شوند که این راه گریز بسته شده، تا شش ماه موثر واقع نشود. در نتیجه به طور موثری تضمین کرد که انتقال طلا تا یکم ژوئیه ادامه یابد. این کمک کرد تا ایران با دور زدن تحریم ها میلیاردها دلار طلای دیگر به دست بیاورد.

در دفاع از این تصمیم، کارگزاران اوباما اصرار کردند که ترکیه تنها به مبادله طلا با شهروندان ایرانی به طور شخصی مبادرت کرده است و این تخلف آشکاری از فرمان های اجرایی نیست.

امکان دارد که کارگزاران اوباما به اندازه کافی مدرک درباره نقش دولت ایران در مبادلات طلا نداشته اند. در عین حال ممکن است که اوباما در پی حفظ روابط با آنکارا بوده و نخواسته باشد که مشکل دیپلماتیک با اردوغان که اوباما او را متحد کلیدی آمریکا می نامد، ایجاد کند.

اگر کارگزاران حس می کردند که تحریم ها در آن زمان برای متوقف کردن بانک خلق کافی نبوده، باید گفت که این تحریم ها به راحتی می توانستند جلوی این بانک را بگیرند. اما در آن زمان ترکیه نقش مهمی هم در سیاست آمریکا در سوریه در حمایت از نیروهای معتدل مخالفی که علیه رژیم بشار اسد می جنگند، ایفا می کرد.

این هم ممکن است که تصمیم کارگزاران اوباما کمتر مربوط به ترکیه و بیشتر برای نوازش کردن ایران برای ترغیب شدن در امضای توافق هسته ای بوده است.

در دوره یک ساله، از ژوئیه ۲۰۱۲ که فرمان اجرایی صادر شد تا ژوئیه ۲۰۱٣ که "گریز طلایی" بسته شد، عدم عکس العمل کارگزاران اوباما در اجرای تحریم هایی که خودشان وضع کرده اند، به ایران اجازه داد تا طلایی به ارزش شش میلیارد دلار برای خودش دست و پا کند. این ممکن است نسیمی از مهربانی آمریکایی باشد برای ایران- از طریق ترکیه- تا رهبران ایران را ترغیب کند تا مذاکرات پشت پرده را که گزارش شده از اوایل ژوئیه ۲۰۱۲ آغاز شده، ادامه دهند. می تواند یک شیرینی تاثیرگذار برای توافق موقتی باشد که در ژنو به تازگی به ثمر رسید و هفت میلیارد دلار دیگر از دارایی های ایران را آزاد می کند.

به راستی چه دلیل دیگری می تواند وجود داشته باشد که کارگزاران اوباما اجازه دادند که تجارت طلای ترکیه شش ماه دیگر با ایران ادامه پیدا کند در حالی که کنگره به روشنی عزم اش را برای بستن این راه به نمایش گذاشت؟

این ما را به ماجرای فساد جاری در ترکیه بازمی گرداند. دادگستری و حزب توسعه ادعا دارند که آنها قربانی یک تئوری توطئه بزرگ هستند و برای آن، همه از واشنگتن تا اسرائیل و روحانی ساکن آمریکا، فتح الله گولن را مقصر می دانند. برخی رسانه های ترکیه انگشت اشاره شان را به دیوید کوهن، معاون تحقیقات مالی و تروریسم خزانه داری آمریکا گرفته اند که زمان انتشار خبر در ترکیه بود. اردوغان حتی مساله بیرون انداختن فرانسیس ریکاردونه سفیر آمریکا در آنکارا را پیش کشید. اما اگر چهره های شناخته شده بانفوذ محکوم شده اند، حزب توسعه تنها باید خودش را ملامت کند. در حالی که برنامه گاز در برابر طلا که می تواند پیش از بستن این راه توسط کنگره در ماه ژوئیه، عملاً قانونی بوده باشد، چهره های برجسته سیاسی ترکیه را در برابر جهان زیرزمینی ایرانی ها بی پناه گذاشته است.

بنا به گزارش "زمان امروز"، تبادل مورد سوء ظنی که بین ایران و ترکیه صورت گرفته می تواند ۱۱۹ میلیارد دلار باشد یعنی نه برابر کل مبلغی که به عنوان گاز در برابر طلا گزارش شده است.

حتی اگر این مبادله طلا بین ایران و ترکیه بخش کوچکی از مشکل بزرگ فساد باشد، تحقیقات در حال انجام می تواند به بسیاری از پرسش های تکرار شده درباره روابط آنکارا و تهران پاسخ دهد. شاید ما بالاخره بفهمیم که چرا دولت ترکیه اجازه داد تا ایران در حالی که برنامه هسته ای اش را پی می گرفت به طلا دست یابد و این که آیا کارگزاران اوباما در آن زمان می توانستند کار بیشتری انجام دهند تا آن را متوقف کنند.

به نقل از مرکز دموکراسی ایران
جاناتان شانزر، مارک دوبوویتز
منبع: فارین پالیسی