• تاثیر تحولات تاریخی در این دوران در چارچوب مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک را باید با توجه به ضروریات تاریخی و فاز زمانی رخدادها مورد بررسی قرار داد. تحلیل یک رویداد تاریخی به لحاظ سیاسی – اجتماعی بدون در نظر داشت پروسه زمانی و الزامات تاریخی آن می تواند گمراه کننده باشد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۱ بهمن ۱٣۹۲ -  ۱۰ فوريه ۲۰۱۴

پایان جنگ جهانی دوم هر چند که شعله های جنگ، کشتار و ویرانی را تا حدودی خاموش کرد اما سرآغازی بود بر یک دوران جدید در محیط ژئوپلتیک جهانی که چراغی را بر دروازه مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک برافروخت. در هم پیچیدگی سیاست های بین المللی و ظهور معادلات جدید در عرصه سیاسی – اجتماعی موجب گردید که این کنش های رهایی بخش، با جنگ سرد بین دو اردوگاه رقیب کاپیتالیسم و سوسیالیسم در یک همجوشی و پیوند ارگانیکی قرار گیرد. از آنجا که سیستم استعماری و استبدادی به نوعی میراث نظم کهن تلقی می شد و اردوگاه سرمایه داری نیز میراث دار آن بود به همین دلیل مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک در آوردگاه چپ جهانی در قامت یک متحد طبیعی ظهور یافته و تحت تاثیر تفکر و اهداف ذاتی چپ دسته بندی و مورد حمایت قرار می گرفت. این وضعیت غالب بر تحولات سیاسی – اجتماعی قرن بیستم به خصوص در نیمه دوم این قرن تا قبل از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم و اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای دهه ۹۰ میلادی بود که تا حدود زیادی ماهیت و ذات تحولات را در چارچوب زمانی و الزامات تاریخی این دوره معنا می بخشد.
به همین دلیل تاثیر تحولات تاریخی در این دوران در چارچوب مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک را باید با توجه به ضروریات تاریخی و فاز زمانی رخدادها مورد بررسی قرار داد. تحلیل یک رویداد تاریخی به لحاظ سیاسی – اجتماعی بدون در نظر داشت پروسه زمانی و الزامات تاریخی جوامع و فروکاستن آن به سطح "پروژه تاریخی" در یک برآمد تاریخی "پیشینی" یا "پسینی" خارج از بستر عینی و محیط ژئوپلتیک آن و تنها در قالب درک انتزاعی موضوع می تواند گمراه کننده و به تبع منتج به دستیابی نتایج غیر واقعی شود. بدون شک مفاهیمی چون استقلال، توسعه، آزادی، عدالت اجتماعی، مدرنیزاسیون و به طور کلی روند دمکراتیک در غیاب چارچوب و موقعیت های ظهور و بروز تحولات، ناشی از یک درک سطحی و اشتباه در برداشت خواهد شد. در وهله اول می بایست یک دوران تاریخی را با تمام ابعاد و الزامات آن درک کرد تا سپس بتوان به چرایی و ضرورت تحولات خاص آن دوران پی برد. این دقیقا رابطه ارگانیکی و تاثیر ذاتی "علت – معلول" در بستر عینی رخدادهای اجتماعی است که تنها با شناخت آن می توان به پروسه های تاریخی ورود کرده و جایگاه واقعی یا قالب بندی مفهومی آن را در کنش سیاسی – اجتماعی جوامع رصد کرد.
میراث استعمار و تبعات منفی آن بر رشد و شکوفایی جوامع هدف یا "کلنی ها" که در راستای کسب منافع "متروپل ها" در طول تاریخ سده های اخیر کاملا نادیده گرفته می شد، موتور محرکه و انگیزه واقعی برای رهایی از این وضعیت "بازدارنده" توسط مبارزان و نیروهای بومی – محلی بوده است. این توجیه غلط و بسیار گمراه کننده در خصوص مفهوم استقلال در قرن بیست و یکم و مشابهت سازی آن با شرایط قبل و بعد از جنگ جهانی دوم که توسط تئوری پردازان و تحلیلگران نئولیبرال انجام می شود به نوعی نادیده گرفتن واقعیات عینی در واژگونه سازی الزامات پروسه تاریخی در دوران پیشینی خواهد بود. کنش های سیاسی – اجتماعی در قرن بیستم میلادی در یک فضای عینی اتفاق افتاده است که استعمار هم چنان ملت های زیادی را به زنجیر کشیده بود و اصولا هیچ مفهوم واقعی به عنوان حق تعیین سرنوشت و حقوق شهروندی توسط استعمارگران به رسمیت شناخته نمی شد. در چنین شرایطی جوامع بومی از حداقل حقوق انسانی خود محروم بودند و به تبع هیچ بدیل و به صورت منطقی و عقلایی هیچ گزینه یی به غیر از تغییر و آزادسازی از این وضعیت وجود نداشت. به همین دلیل هم اکنون رهبرانی چون "مهاتما گاندی، جواهر لعل نهرو، محمد مصدق، سالوادور آلنده و نلسون ماندلا" با توجه به تاثیری که در دوران گذار جوامع خود از یوغ بردگی به سوی رشد و شکوفایی گذاشتند، هنوز به صورت قهرمان و الگوی ترقیخواهانه مطرح می باشند. هم چنین در وضعیتی که نظام های استبدادی و خونتاهای نظامی تمامی جوامع آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین را زیر یوغ و چکمه نظام های قرون وسطایی خود قرار داده بودند هیچ امکانی به غیر از پاره کردن این زنجیر بازدارنده و نظام ضددمکراتیک وجود نداشت. در اینجاست که واقعیت عینی مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک خود را تعریف می کند و در جای جای جهان تحولات عدالت خواهانه یی که برای "تغییر وضع موجود" انجام گردید وضعیت ترقیخواهانه خود را نشان می دهد. به عکس تصور عمومی و اشتباهی که تئوری پردازان نئولیبرال از چرایی و یا شکست تحولات استقلال خواهانه و مبارزات ملی – دمکراتیک هم اکنون آن را پردازش می کنند، به کار بردن واژه شکست برای این تحولات ناشی از یک فرافکنی آگاهانه برای خلط مبحث و دور زدن واقعیات عینی خواهد بود. البته اگر واژه شکست را در مفهوم انتزاعی بتوان به کار برد شاید این توجیهات تا حدودی بتواند کسانی را قانع کند اما زمانی که تحولات و رخدادهای سیاسی – اجتماعی را به صورت دیالکتیکی و ارگانیک بتوان دنبال کرد آن موقع است که می توان به تاثیر واقعی بسیاری از کنش های سیاسی – اجتماعی حول مباحث ضداستعماری و مبارزه ملی –دمکراتیک آگاهی یافت. چین، هند، اندونزی، برزیل، کوبا، آرژانتین، شیلی و ده ها مورد دیگر در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین که امروزه در زمره قدرت های نوظهور یا کشورهای در حال توسعه قرار دارند حاصل همین مبارزات و تاثیر آن در شکل گیری موقعیت کنونی این جوامع است. زمانی که چین فئودالی و در هم فروپاشیده در فردای جنگ جهانی دوم، هم اینک تبدیل به دومین اقتصاد جهانی شده و به تنهایی از تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپایی سبقت می گیرد نه یک عطیه آسمانی یا بخشش بیرونی جهان سرمایه داری که به واقع ماحصل همین کنش مستقل و مبارزه انقلابی با تمام فراز و نشیب های گذار تاریخی آن در ابعاد درونی همین جامعه است. برای درک بهتر موضوع می توان به وضعیت هند دوران استعمار بریتانیا با هند امروز که با مبارزات ضداستعماری این یوغ بردگی را به دور افکند و خود را در مسیر رشد و توسعه قرار داد، نیز یک نگاه عینی و مستند کرد.
در طول چند سال اخیر و به خصوص بعد از خیزش های عربی در سال ۲۰۱۱ بسیاری از نظریه پردازان نئولیبرال با انگشت اشاره یی که به طرف جمهوری های عربی چون تونس، مصر، لیبی، الجزایر، عراق و سوریه می گیرند، سرنوشت کنونی این کشورها را گواهی بر شکست الگوی "سوسیالیسم عربی" و تمامی تحولات ضدسلطنتی در منطقه عربی معرفی می کنند. این نظریه با تمسک به فرجام جمهوری های عربی که در طول حیات خود با دوری از آرمان های اولیه به دیکتاتوری های موروثی تبدیل شده بودند، نتیجه می گیرد که تغییر در این جوامع از همان ابتدا کار بیهوده و عبثی بوده است. این تحلیلگران در توجیه این نظر نیز با معرفی چند کشور ثروتمند (البته نه به واسطه رشد اقتصاد تولیدی و دستیابی به تکنولوژی که به دلیل خواب خوش شیوخ بر چاه های نفت) حاشیه خلیج فارس که به صورت پادشاهی و امارتی اداره می شوند و مقایسه آن با دیگر جوامع عربی، حکم نهایی خود را صادر می کنند. این درست مثل این حکایت تاریخی است که تاثیر انقلاب کبیر فرانسه را بر تحولات اروپا صرفا به واسطه شکست میدانی آن و زایش پدیده "گیوتین" توسط سلاخی چون "روبسپیر" که سر بسیاری از انقلابیون را قطع کرد به یکباره نادیده گرفت. اتفاقا شکست جمهوری های سوسیالیستی عربی زمانی اتفاق افتاد که بعد از فروپاشی شوروی این نظام ها با الگوبرداری از اقتصاد بازار و توصیه های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی گام در کوره راه نظم نئولیبرالیستی گذاشتند. هر آنچه امروز از نظام رفاه اقتصادی و اجتماعی در کشورهایی چون لیبی، تونس، سوریه و الجزایر به میراث مانده است دقیقا حاصل همان تغییر نظم کهن و جنبش های ترقیخواهانه یی بود که هنوز به یادگار مانده است.
هم اینک در دهه دوم قرن بیست و یکم نظریه پردازان نئولیبرال برای توجیه اندیشه مشروعیت وابستگی و نکبت استقلال جوامع بیش از هر چیزی به نمونه های ژاپن و کره جنوبی تاکید می کنند. این در حالی است که فروکاستن شمای کلی وضعیت بین المللی در قرن بیستم به این دو نمونه خاص از اساس مغایر با درک علمی از روند شکل گیری و تاثیرگذاری پروسه های تاریخی است. از یک طرف مورد ژاپن در این مشابهت سازی تمثیل گونه از بنیان یک خطای فاحش است چرا که این کشور قبل از شکست در جنگ جهانی دوم و تسلیم در برابر متفقین که تا به امروز موجب حضور پایگاه های نظامی آمریکا در آن شده است، خود یک قدرت امپریالیستی با زیرساخت های قدرتمند اقتصادی – تکنولوژیک بوده است و بازسازی صنعتی آن ربط چندانی به محیط بیرونی ندارد. از طرف دیگر مورد کره جنوبی نیز یک نمونه خاص تلقی می شود که بیش از آنچه تصویرگر دیگر جوامع وابسته باشد مبتنی بر یک میدان منازعه در جنگ سرد بود که برای سد کردن راه جوامع شرق آسیا از الگوی توسعه مستقل، در شرایطی که بخش شمالی مواجه با انواع تحریمات سخت و تحمل وضعیت جنگی توسط غرب بود بخش جنوبی تحت یک حمایت ویژه و خاص قرار می گرفت تا افکارعمومی با مقایسه وضعیت شمالی - جنوبی شبه جزیره کره رای به مشروعیت دنبالگی ژئوپلتیک بدهد. ظاهرا برای این نظریه پردازان هرگز این سوال قابل طرح نیست که چرا این توسعه سریع در دیگر کشورهای تحت الحمایه آمریکا و به طورکلی غرب اتفاق نیافتاده است. این متد تحت الحمایگی اتفاقا بیش از هر چیزی مدیون تاثیر راه رشد مستقل و مبتنی بر آرمان های عدالت اجتماعی در جوامع رقیب بوده است. همان گونه که در خود اروپا برای کاستن از تاثیر امتیازات جامعه سوسیالیستی، سیاستمداران و اقتصاددانان لیبرال به اجبار تن به رفرم در نظام سرمایه داری تحت عنوان "دولت رفاه کینزی" داده و به اجبار امتیازات زیادی را به طبقات فرودست جامعه واگذار کردند که هم اکنون بعد از فروپاشی اردوگاه رقیب، با در پیش گرفتن برنامه "ریاضت اقتصادی" در حال بازپسگیری همان امتیازات رفاه اجتماعی می باشند.
آنچه هم اینک در آمریکای لاتین به یک واقعیت عینی تبدیل شده و در این منطقه قطب های اقتصادی و سیاسی مستقل و شکوفایی را موجب گردیده است بیش از آنچه میراث خونتاهای نظامی تحت الحمایه واشینگتن باشد متاثر از چند دهه مبارزه رهایی بخش و پاره کردن زنجیر وابستگی به ارباب شمالی بوده است. مشروعیت تحولات آزادی بخش در آمریکای لاتین را به بهترین وجه ممکن هم اکنون می توان در انتخاب مردم شیلی در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری که خانم "میشله باچلت" فرزند ژنرال حامی آلنده با رقیب خود خانم "اولین ماتئی" دختر ژنرال حامی "آگوستینو پینوشه" دید که باچلت موفق به کسب ۶۲ درصد آراء در مقابل رقیب شد. نظریه پردازان نئولیبرال در تثبیت یک جهل تاریخی فراموش می کنند که هم اینک کشورهای اروپای شرقی که بعد از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم با هزار وعده غرب راه نظام سرمایه داری را در پیش گرفتند حالا به گداخانه های بزرگی تبدیل شده اند که مردم آن برای فرار از گرسنگی مهاجرت را یگانه راه نجات خود می پندارند. بدون شک مبارزات ضداستعماری و انقلابات ملی – دمکراتیک یک پروسه تاریخی در زمان خاص خود بود که در مسیر دوران گذار خود با فراز و نشیب های زیادی روبه رو گردیدند. ناکامی و شکست در حوزه مصداقی این جوامع بیش از آنچه به اهداف اولیه و آرامان های تعریف شده این کنش ها بستگی داشته باشد ناشی از انحراف در اهدافی بود که ارتباط تنگاتنگی با عدول و عقب نشینی از اهداف در قالب همجوشی با نظام مسلط سرمایه داری حاکم بر جهان معاصر داشته است. در شرایطی که افکارعمومی در کشورهای پیشرفته غربی امروز بیش از هر زمانی نارضایتی خود را از نظام حاکم و سیستم سرمایه داری ابراز می کنند غش کردن بعضی تحلیلگران شرقی برای توجیه نئولیبرالیسم کنونی بیشتر به یک طنز تاریخی شبیه است که فقر دانش سیاسی این طیف را نشان می دهد.

منبع: مجله ی مهرگان