• تنها راهی که هم اکنون برای سیاستمداران اوکراینی و بازیگران خارجی برای مدیریت مسالمت آمیز بحران وجود دارد تدوین یک نقشه راه با مشارکت تمامی جناح های درونی جامعه اوکراین بر طبق الگوی آشتی ملی خواهد بود. هر روز بحران راه را برای یک توافق "استراتژیک" بسته و حداقل سخت تر خواهد کرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۴ اسفند ۱٣۹۲ -  ۵ مارس ۲۰۱۴

تحولات شتابنده در جریان بحران اوکراین را از این پس باید در زاویه رخدادهای میدانی یا کنش – واکنش بازیگران داخلی و خارجی آن مورد تحلیل و بررسی قرار داد چرا که تصویر دومینویی روندهای سیاسی داخلی و رقابت های ژئوپلتیک خارجی این بحران از مرحله تحلیل وضعیت عمومی فراتر رفته است. بعد از سه ماه اعتراضات حامیان پیوستن به اتحادیه اروپایی علیه دولت حامی روسیه "ویکتور یانکوویچ" در میدان استقلال کی یف که منجر به سقوط این دولت و فرار رئیس جمهوری به شرق کشور و سپس ورود به شهر مرزی "روستوف" در روسیه گردید، هم اکنون نوبت بازی برگشت در زمین موافقین نزدیکی به مسکو رسیده است. کانون تحولات ژلاتینی و سیال اوکراین هم اینک به شبه جزیره "کریمه" و شهرهای شرقی این کشور از جمله "خارکف" کشیده شده است. در کنار این فعل و انفعالات مهم کنفرانس مطبوعاتی یانکوویچ رئیس جمهوری متواری شده اوکراین و تاکید وی بر اینکه هنوز رسما رئیس جمهوری کشور بوده و گروه های اپوزیسیون تسخیر کننده قدرت در کی یف غیرقانونی می باشند، درکنار درخواست رسمی نخست وزیر منطقه خودگردان کریمه برای کمک روسیه جهت حفظ ثبات این منطقه یک موقعیت حقوقی ویژه را موجب گردیده که مشروعیت قدرت در کی یف را زیر سوال برده است.
ورق در بازی پوکر اوکراینی در هفته اخیر برگشته است و این بار روس تباران و اولیگارشی متحد مسکو می باشند که یک به یک آس های برنده خود را در میز قمار رو می کنند. تنها در کمتر از ۴٨ ساعت توفانی با تحولاتی که در کریمه اتفاق افتاد و سپس ادامه آن توسط یانکوویچ در روستوف انجام شد، صحنه سیاسی اوکراین به کلی دگرگون شد. این تحولات مقدمه بازی بزرگتری بود که بازیگر اصلی در جناح شرقی را وارد بازی کرد و موافقت مجلس دوما و شورای فدراسیون روسیه با درخواست "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه از پارلمان این کشور جهت اجازه محدود نظامی در اوکراین در روز اول مارس، رویای خوش پیروزی توسط راستگرایان حامی غرب را به کابوس واقعی تبدیل کرد. اوکراین در خوشبینانه ترین وضعیت خود دچار بی ثباتی شده است اما شرایط بسیار وخیم تر از این برداشت است و در صورت عدم بازگشت به مصالحه ملی طبق توافق دولت ساقط شده یانکوویچ با مخالفان فعلا در قدرت و میانجیگران اروپایی – روسی یا توافقی تازه در همین راستا، خطر جنگ داخلی و تجزیه این کشور در طی سناریوی های مختلف از جمله دخالت نظامی روسیه به بهانه حمایت از روس تباران اوکراین تا حدودی اجتناب ناپذیر خواهد بود. به لحاظ حقوق بین الملل با توجه به عدم طی مراحل قانونی در برکناری یانکوویچ به عنوان رئیس جمهوری منتخب و درخواست های دولت های محلی از جمله کریمه از مسکو برای حمایت از آنان، دست پوتین برای اقدام به میزان زیادی باز است. از آنجا که اوکراین برای روسیه یک موقعیت ژئوپلتیک منحصر به فرد و بسیار مهم بوده و مشروعیت دولت مستقر در کی یف نیز از نظر حقوقی زیر سوال است و هم چنین نهاد قدرت فعلا در این کشور فاقد عنصر پذیرش ملی تلقی می شود، احتمال هر گزینه یی وجود خواهد داشت.
در اوکراین کنونی بازی کنش و واکنش متقابل بین حامیان غرب و روسیه در حوزه داخلی و خارجی رقم خورده است که این موضوع پای بازیگران و هژمون های بزرگ بین المللی را به میان کشیده است. بی ثباتی سیاسی، زیر سوال رفتن مشروعیت حقوقی دو طرف منازعه داخلی، افزایش فرایند مخرب قوم گرایی شرقی و ناسیونالیسم غربی در دو جغرافیای متفاوت این کشور با توجه به ورشکستگی اقتصادی اوکراین، مشروعیت هرگونه اقدام یکجانبه از سوی هر یک از طرفین منازعه را در آینده نزدیک سلب می کند. گسترش بی ثباتی از شبه جزیره کریمه به دیگر نقاط شرق اوکراین به خصوص در خارکف، دونتسک و کناره های رود دنیپر بر پیچیدگی شرایط افزوده و معادلات جدید و سلبی تری را وارد بازی خواهد کرد. حضور راستگرایان افراطی در ساختار سیاسی حاکم بر کی یف در کنار موج واگرایی در شرق این کشور دست بازیگران خارجی پشت پرده تحولات را برای مختومه کردن این پرونده به میل خود و به صورت یک طرفه بسته است. برگ های برنده مسکو در این بازی تنها محدود به حوزه نظامی نمی شود و شاید مهم تر از آن تاثیر انکارناپذیر کنش اقتصادی مسکو در طی روزهای آینده است که می تواند فشار بر دولت موقت مستقر در کی یف را افزایش داده و آنان را در چنبره مشکلات اقتصادی حتی در تقابل با حامیان خود قرار دهد. اینکه تحولات اوکراین را در حوزه انقلاب یا اصلاحات برای تنظیم و تعیین ساختار جدید قیاس کرد از اساس اشتباه خواهد بود چرا که ریشه این بحران در جنگ بین باندهای الیگارشی داخلی برای قبضه قدرت و رقابت ژئوپلتیک بین غرب و روسیه قرار دارد.
در اوکراین امروز همه برآشفته اند از بازیگران داخلی گرفته تا بازیگران خارجی که همین وضعیت آنارشیک اجازه کنش مستقل، ملی و مشروع را به هیچ کدام از طرفین منازعه نمی دهد. راه برون رفت از این بن بست نیز بدون یک مصالحه ملی هرگز قابل تصور نبوده و از آنجا که هر دو طرف منازعه تا به امروز هیچ پالس مثبتی را در این راستا از خود بروز نداده و هم چنان بر طبل جنگ می کوبند، فعلا باید در انتظار هرج و مرج و بی ثباتی بیشتر بود. تهدیدات عینی روسیه و عکس العمل متقابل اتحادیه اروپایی و آمریکا در هشدار به مسکو در کنار فرمان آماده باش رزمی و فراخوان نیروهای ذخیره ارتش اوکراین به خدمت توسط "الکساندر تورچینف" رئیس جمهوری موقت این کشور، هر چند که خبر از روزهای فاجعه می دهد اما درگیری مستقیم بین ارتش روسیه و ارتش های غربی با توجه به پیامدهای اقدام، بسیار بعید به نظر می رسد. در چنین شرایطی بازنده اصلی اوکراین خواهد بود که تاوان خواهد داد به خصوص آنجا که "ویتالی کلیچکو" از رهبران حامی غرب ضمن درخواست دخالت مستقیم نظامی غرب هشدار می دهد که ارتش اوکراین به واسطه بحران کنونی وجود خارجی ندارد. انتظار کی یف از شورای امنیت سازمان ملل متحد همانگونه که در طی دو نشست اخیر در خصوص بحران این کشور نشان داد هیچ نتیجه ملموسی ندارد چرا که روسیه خود در این میز ۱۵ نفره یکی از دارندگان حق وتو می باشد. تنها راهی که هم اکنون برای سیاستمداران اوکراینی و بازیگران خارجی برای مدیریت مسالمت آمیز بحران وجود دارد تدوین یک نقشه راه با مشارکت تمامی جناح های درونی جامعه اوکراین بر طبق الگوی آشتی ملی خواهد بود. هر روز که بحران در جهت کنش های تاکتیکی حول تهدید و تضعیف کانون های قدرت درونی و بیرونی به حیات خود ادامه دهد راه برای یک توافق "استراتژیک" بسته و حداقل سخت تر خواهد شد. وضعیت فعلی هم چنان سطح منازعه را بالا برده و هزینه های زیادی را بر تمامیت ارضی اوکراین و نظام بین المللی تحمیل می کند که این به مفهوم "حبس قهری" در یک موقعیت باخت – باخت برای هر دو طرف خواهد بود.