• در یکسال گذشته و با جدیت یافتن پروسه صلح در ترکیه، ایران به اقداماتی نظیر برجسته تر کردن نقش آقای علی یونسی دستیار رئیس جمهور در امور اقوام دست زده است. یونسی نمایندگان جبهه متحد کرد را ملاقات و آنرا رسانهای کرده، موضوع تدریس به زبان کردی در دانشگاه کردستان، و ادعای مذاکره با احزاب کرد در تبعید مواردی بودند که ایران هدفمندانه و با توجه به پیشرفتهای صلح در ترکیه انجام می دهد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱ فروردين ۱٣۹۴ -  ۲۱ مارس ۲۰۱۵

بیش از ٥٠ سال است که جنبش کرد در ایران تحت تاثیر فضای سیاسی جنوب کردستان قرار داشته و در مقاطعی دنباله روی هم نموده است. وجود رادیو و تویزیون کردی عراق، تکثیر کتاب و نشریات کردی و موضوعیت مسئله کرد در عراق بطور مداوم   تاثیرات مهمی بر کردها در ایران داشته است. بسیاری بر این عقیده اند که موج تهاجم فرهنگی رژیم شاه و تلاش برای ذوب کردن فرهنگ کردی در فرهنگ ایرانی بویژه در شهرهای کرمانشاه و سنندج تنها با وجود برنامه های کردی رادیو بغداد خنثی گردید. حضور بارزانی ها در جمهوری کردستان و رشادتهای آنان در جنگ با قوای دولتی، حمایت نیروهای اتحادیه میهنی کردستان علیه نیروهای رژیم ایران در اوایل انقلاب نمونه های بارزی در همبستگی میان آن دو بخش کردستان است. البته تنها شرق کردستان متاثر از جنبش خلق کرد در عراق نبوده بلکه دیگر بخشهای کردستان نیز از جنب و جوش جنوب کردستان متاثر بوده اند، رادیو کردی بغداد و رادیوی کردی ارمنستان دو عامل مهم در تسکین کردهای ترکیه بوده اند. مبارزات ملی در کردستان عراق برای بسیاری از کردهای بخشهای دیگر کردستان پتانسیل هایی برای جذب جوانان کردستان داشته است که به صفوف مبارزات آنان پیوسته اند. و امروزه هم بگونه ای دیگر در جریان جنگ با داعش تجلی یافته است.

عدم چیره گی فرهنگ عرب بر کرد ـ و در ضمن پرهیز دولت مرکزی عراق از ریشه کن کردن فرهنگ ملی کردها ـ ، بی ثباتی در ساختار حکومت مرکزی عراق و کودتاهای مکرر، وجود کرد در آن کشور به عنوان اقلیتی نیرومند (٢٠% جمعیت عراق کرد هستند در حالیکه جمعیت کردها در ایران ١٠% است)، ثروت ملی و منابع سرشار زیرزمینی و روزمینی، تسویه حساب کشورهای همسایه با حکومت مرکزی عراق بویژه ایران از کانال تقویت کردها و موارد دیگری از جمله عوامل روحیه تسلیم ناپذیر و شورش مداوم کردهای عراق بودهاست.

برخلاف کردهای عراق، فرهنگ ملی کردها در ایران بر فرهنگ ملت حاکم در ایران چیره گی نداشته و برخلاف دولت عراق، دولتهای ایران در نابود کردن فرهنگ و زبان کردی و ادغام آن در فرهنگ سراسری تردیدی بخود راه نداده و فرهنگ ملت مرکزی را به شیوه نرم به کردها تحمیل کرده اند. ثبات سیاسی محکمتر در ایران نسبت به عراق، شدت فضای امنیتی و جو رعب و وحشت، بلحاظ جمعیتی اقلیتی کم و شکننده نسبت وجود کرد در عراق (١٠%)، بی رونقی اقتصادی و موارد دیگری همچون تعدد لهجه های مختلف و بیگانگی نقاط مختلف کردستان نسبت به همدیگر از جمله موارد بی رمقی شرق کردستان بوده است.

بدنبال فروپاشی بلوک شرق و تغییرات جدی در روابط بین المللی رژیم صدام که یارای بازی در نظام نوین جهانی را نداشت با حمله به کویت منطقه را دستخوش تحولاتی مهم نمود که تبعات آن هنوز بر خاورمیانه سنگینی می کند. یکی از برآمدهای جنگ خلیج تاسیس منطقه خودمختار کردستان عراق بود. رژیم های حاکم بر بخشهای دیگر کردستان برای خنثی سازی تاثیرات منطقه آزاد شده کردستان روشهای خاص امنیتی، فرهنگی و همه جانبه خود را بکار بردند تا جائیکه بطور ماهیانه جلسات امنیتی برقرار میکردند. آنان با استفاده از روش خاص خود همچون وابسته کردن اقتصاد، فرهنگ و سیستم مدیریتی کردستان بخود، به عمق دستگاه حکومت تازه تاسیس کردستان عراق نفوذ کردند و فرهنگ جامعه کردستان را هدف قرار دادند و روحیه ملی و تاثیرات آن بر دیگر بخشهای کردستان را خنثی کردند. در نتیجه ناکامی و ناامیدی کردهای ایران از تجربه کردستان عراق بر کسی پوشیده نیست و تنها اراده ملی و ویژه گیهای خاص کردهاست که مانع گسست کامل شده است. امروزه دیگر کردستان عراق الگویی برای کردها در ایران و یا ترکیه نیست. در ضمن آنان خود نیز بخوبی به اصل قضیه واقفند و توان مقابله در مقابل دشمنانشان را نداشته اند و تسلیم گردیده تا بلکه تحولات منطقهای آنان را از زیر بار کشورهای همجوار رها سازد. نفوذ سیاسی ایران و ترکیه خارج از وابسته کردن دو حزب اصلی اقلیم کردستان یعنی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان، دو حزب اسلامی "یه ک گرتوی ئیسلامی" و "کۆمه ڵی ئیسلامی" که اولی ١٠ نماینده از مجموع ١١٥ کرسی پارلمان و دیگری ٥ کرسی پارلمان را دارا میباشد به ترتیب خواستار سیستم حکمرانی همچون نظام ترکیه و ایران هستند.

در مقابل این یاس و سرخوردگی کردهای ایران، شمال کردستان جاذبه ها و الگویی برای کردها در ایران دارد که نگاه مردم ما را بدانجا معطوف نموده است. کردستان ترکیه که خود از صفر شروع نموده و زبان آنان بشدت از بین رفته است در سی سال گذشته مراحل مهمی را پشت سر گذاشته که امروزه می توان گفت ایده هایی نه تنها برای شرق کردستان بلکه برای منطقه نیز دارد. اهمیت کردستان ترکیه از جهات گوناگون بر کسی پوشیده نیست و در گذشته نیز شادروان قاسملو گفته که راه رهایی کرد از کردستان ترکیه میگذرد. باید بخاطر آورد که چندی پیش آقای احسان هوشمند از منتقدان مسئله ملی در ایران در مصاحبه با مجله گفتگو اعلام کرده بود که امروزه دیاربکر قبله آمال کردها و باکو قبله آمال آذری ها شده است.

تا ٢٥ سال قبل هنگامیکه در شرق کردستان از نوروز نام برده میشد، اذهان مردم به شعله های آتش برفراز قله کوه های شهر یا روستاها میرسید، اما چند سالیست با نزدیک شدن ایام نوروز اذهان همه به دیاربکر معطوف میشود. در چند سال گذشته در شهرهایی چون مریوان، ربط و برخی شهرها کاملا با الگوبرداری از شمال کردستان مراسم نوروز برپا میشود. از جهت دیگر سازماندهی هسته هایی تحت نام مادران صلح در شهرهایی نظیر کامیاران و سنندج، اعتصاب زندانیان سیاسی نمونه های دیگری از الگوبرداری از مبارزات شمال کردستان است که در شرق کردستان پذیرفته شده است. ناگفته نماند تلویزیون های کردی پ.ک.ک نقش مهمی در بهم نزدیک ساختن و آشنایی دو بخش شرق و شمال کردستان داشته اند.

پروسه صلح ترکیه: بازگشت اعتماد میان کردها با بقایای دولت عثمانی می تواند منطقه را کاملا دگرگون نماید. از این منظر نگاه ترکیه به حل مسئله کرد استراتژیک و درازمدت است. دولتمردان ترک صرفا بخاطر مسئله کرد به صلح روی نیاروده اند. بلکه نگاه ترکیه برای دستیابی به منابع انرژی و اقتصادی منطقه بویژه کردستان عراق و تامین امنیت برای انتقال آن و در ضمن نگاهی دینی در مقابل هلال شیعی است که ایران آنرا رهبری می کند. دولت ترکیه برای پیشبرد اهداف خود روند یک گام به پیش دوگام به پس را در پروسه صلح دنبال میکند، به عبارتی دیگر دموکراسی را به شیوه میلیمتری نهادینه می کند. فراموش نشود که در چند سال گذشته رونق اقتصادی در کردستان ترکیه بخوبی مشاهده میشود و جو پلیسی و رعب و وحشت از میان رفته است.

کردها نیز نگاهی استراتژیک به صلح دارند و زمینه سازی فکری برای آن دارند. از تاسیس کشور مستقل دست برداشته و از مقوله ملت دموکراتیک و آنچه تحت نام کنفدرالیزم دموکراتیک و سیستم خودمدیریتی که از ایده های آقای اوجالان است پیروی می کنند. اخیرا آقای جمیل باییک رهبر پ.ک.ک در پیامی به اتحادیه اروپا اعلام کرده بود که پ.ک.ک نقش مهمی در امنیت انرژی اروپا داشته است که منظور ایشان عدم ناامنی در تکمیل پروژه های گازی (نابوکو) و نفتی است که میان ترکیه و اروپا منعقد شده و مرکز تامین آن نیز کردستان عراق میباشد.

تاثیرات آن بر کردهای ایران:
بر عکس کردهای عراق که بلحاظ فرهنگی شیفته فرهنگ ایرانی هستند و به لحاظ اقتصادی و واردات مواد خوراکی وابسته به ایران هستند و ایران نیز از نیازمندیهای آنان استفاده سیاسی امنیتی می کند، کردهای ترکیه با فرهنگ ایران کاملا بیگانه اند و علاقه ای به ارتباط با آن و یا سفر به تهران و اصفهان ندارند. استانبول با جمعیت ٣ میلیونی کرد جاذبه بیشتری برای آنان دارد. تازه این ایرانی ها هستند که شیفته سفر به استانبول و آنتالیا هستند. بلحاظ اقتصادی و محصولات کشاورزی مستقل و کمترین وابستگی به ایران ندارند. حزب قانونی آنان نیز نگاهی انتقادی به ایران دارد و باید بخاطر آورد که چند سال قبل بدنبال اعدام فرزاد کمانگر آقای اکین بیردال نماینده حزب ب.د.پ و عضو گروه دوستی پارلمانی میان ترکیه و ایران در اعتراض به اعدام یادشده از گروه دوستی استعفا داد و همان زمان در شهر دیاربکر مدرسه ای بنام دبستان فرزاد کمانگر تاسیس گردید. هرازچند گاهی در اعتراض به موج اعدام ها در ایران کردهای ترکیه دروازه های مرزی ایران با ترکیه را سنگباران می کنند. لازم بذکر است تنها حزب چریکی آنان یعنی پ.ک.ک کمترین وابستگی به ایران دارد و ایران اعتمادی به آن حزب ندارد. در روند صلح ترکیه و در صورت سلاح زمین گذاشتن نیروهای پ.ک.ک بخش مهمی از این نیروها ممکن است در قالب پژاک علیه ایران سازماندهی شوند و این یکی از نگرانیهای ایران است. بدینوسیله هم مردم شرق کردستان و هم دولت ایران نیز بدقت اوضاع و نتایج پروسه صلح را زیر نظر دارند.

در یکسال گذشته و با جدیت یافتن پروسه صلح در ترکیه، ایران به اقداماتی نظیر برجسته تر کردن نقش آقای علی یونسی دستیار رئیس جمهور در امور اقوام دست زده و اخیرا سایت انترنتی تحت نام سایت انسجام ملی را دایر کرده است. آقای علی یونسی نمایندگان جبهه متحد کرد را ملاقات و آنرا رسانه ای کرد، موضوع تدریس به زبان کردی در دانشگاه کردستان، و ادعای مذاکره با احزاب کرد در تبعید مواردی بودند که ایران هدفمندانه و با توجه به پیشرفتهای صلح در ترکیه انجام می دهد. از جهت دیگر نقش بیشتر جبهه متحد کرد در مباحث سیاسی و مصاحبه افراد آنان با تلویزیون های برون مرزی و ضدانقلاب که در ایران جرم محسوب میشود را نمی توان بدون هماهنگی با نهادهای سیاسی امنیتی ایران دانست. با اینهمه اگر رژیم ایران با مهارت کامل و به آسانی توانسته بود نسیم ملی گرایی جنوب کردستان بطرف شرق را خنثی نماید بعید بنظر میرسد که بتواند از نسیم شمال جلوگیری کند. بویژه اینکه نسیم شمال تنها متوجه کردها نیست بلکه متوجه آذریها نیز میشود.