• هرگونه امیدی به موقعیت بسته کنونی برای تداوم مخاصمه هسته یی و احتمال اینکه با ادامه وضعیت فعلی شاید در آینده نیروهای مترقی و چپ امکان تاثیرگذاری اساسی بر فضای سیاسی – اقتصادی ایران را داشته باشند به صورت اساسی یک "آرمانگرایی فضایی" است که جایی در "زمین سیاست" کشور ندارد... چپگرایان پراگماتیست بیش از هر زمان دیگری می بایست جبهه مبارزه خود را از میادین جنگ دشمنان تاریخی، طبقاتی و ژئوپلتیک خود جدا کنند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۴ فروردين ۱٣۹۴ -  ۲۴ مارس ۲۰۱۵

مذاکرات هسته یی ایران و گروه ۱+۵ به روزهای حساس خود نزدیک می شود و تصمیم گیری نهایی برای تمامی بازیگران این عرصه و به خصوص واشینگتن – تهران اجتناب ناپذیر شده است. این مذاکرات بسیار فراتر از یک مذاکره تاکتیکی در مورد یک موضوع خاص و بیشتر در چارچوب تغییر در مناسبات قدرت در حوزه ژئوپلتیک خاورمیانه، روابط دوجانبه ایران – آمریکا و حتی تغییرات اساسی در بین جرایانات سیاسی – اقتصادی در فضای داخلی دو کشور قابل تعریف خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران هم اکنون وارد یک مسیر تاریخی در تونل تاریک زمان شده است که هر چند افق خاکستری آن از دور نمایان است ولی به نظر می رسد تا سال های درازی سرنوشت ایران و منطقه در گرو خروج ایران از این مسیر پرگردنه باشد. از یک سو مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵ وارد مرحله حساسی شده که ممکن است ایران و آمریکا را پس از ٣۵ سال دشمنی که در برهه هایی تا رویارویی نظامی نیز پیش رفته و دست کم در ایران اساس سیاست خارجی جمهوری اسلامی بر آن بنا شده و بسیاری از موضع گیری های سیاسی و فرهنگی و نظامی که به نوعی در رابطه با این رویارویی تعریف شده است، را دستخوش تغییر کند. از سوی دیگر جنگ های داخلی، تروریسم بنیادگرا و منازعات فرقه یی در منطقه خاورمیانه از عراق تا سوریه، لبنان، یمن و تا حدودی صلح خاورمیانه که به نوعی سمت و سو و مرزبندی های خاورمیانه آینده را تعیین می کند در همسویی اجتناب ناپذیر دولت دمکرات آمریکا و "دولت روحانی - سپاه پاسداران ایران" قرار گرفته است. چنانچه در چارچوب دیپلماتیک این انطباق منافع در اهداف دولت حسن روحانی با دولت دمکرات "باراک اوباما" برای کاهش تنش های تاریخی چند دهه اخیر و نقش آفرینی بیشتر تهران در عرصه بین المللی مشاهده می شود و در چارچوب نظامی – امنیتی به خصوص پس از ظهور دولت اسلامی "داعش" این دشمن مشترک، نظامیان آمریکایی را در میادین جنگ همدوش پاسداران و مستشاران نظامی ایران قرار داده است. این همسویی دوسویه که اسراییل را به وحشت انداخته و موجب واکنش های غضب آلود ترکیه و عربستان، بازیگران بزرگ منطقه در قبال این تحولات گردیده و صف بندی های نوینی را در کشورهای منطقه پدید آورده یا آبستن یک تغییرات اساسی در موازنه قدرت منطقه یی است.
این مذاکرات بسیار فراتر از روابط خارجی دو کشور، در توازن قدرت بین جناح های موجود در تهران – واشینگتن نیز تاثیرات بنیادین و حداقل در کوتاه مدت دگردیسی های تاکتیکی خود را خواهد گذاشت. در این میان به نظر می رسد که آینده جناح بندی‌های و تا حدودی تفکرات سیاسی درون نظام به شدت به روابط آینده ایران و آمریکا پیوند خورده است. اصلاح طلبان و میانه روهای درون و برون نظام در پشت سر روحانی قرار گرفته و با همه انتقادهایی که به عملکرد یک ساله وی دارند با شکیبایی تلاش می کنند روابط ایران با امریکا و به طور کلی غرب را در کانال دیپلماتیک قرار دهند. برای آنان به نتیجه رساندن مذاکرات تازه آغاز راه است تا بتوانند از کانال ارتباطات جهانی و بازیگری متفاوت تر در عرصه هایی چون مبارزه باخشونت، تروریسم و فرقه گرایی کنونی، به همگرایی منطقه‌ای و تقویت سازمان ها و ارگان های جهانی یاری رسانده و در داخل با تقویت قدرت سازمان های کارفرمایی خصوصی و جامعه مدنی بار دیگر خود را در قدرت ببینند. آنان از تقویت نقش آتی خود در جهت تثبیت مدل لیبرال حکومتداری در چارچوب حاکمیت اسلامی نظام استفاده می کنند و به جد خواهان ادغام سیاسی – اقتصادی ایران در نظم نوین بین الملل و سیستم نئولیبرال اقتصادی خواهند بود. در جناح اصولگرا و نومحافظه کار مرتبط با نظامیان نیز به خلاف شعارهای مرسوم رویکرد واقعی بیش از آنچه حول تقابل عینی با واشینگتن دور بزند بحث اصلی چگونگی مدیریت روابط و در دست داشتن هژمونی داخلی و منطقه یی در خصوص شکل بخشی به موازنه های جدید خواهد بود. هم اکنون تقریبا برای هر دو جناح سیاسی کشور از تکنوکرات های اصلاح طلب تا تندروهای اصولگرا دوران دشمنی با شیطان بزرگ تقریبا به تاریخ پیوسته است و هر کدام از این طیف ها از مسیر موردنظر خود در پی تغییر در موقعیت گذشته می باشند. روحانی نیز که همه تخم مرغ هایش را در سبد مذاکره و توافق با آمریکا چیده در صورت عدم موفقیت در مذاکرات با قدرت های جهانی با دشواری های ناشی از تحریم های گسترده غرب و دشواری های اقتصادی دولت او به زنجیره ای از چالش های جدی کشیده خواهد شد که ممکن است بقای دولت او را برای دو سال آینده نیز به اما و اگر بکشاند. زیرا توده های مردمی که به روحانی برای مخالفت با سیاست های افراط گرایانه و فاجعه آمیز هشت ساله دولت احمدی نژاد و اصول گرایان تندرو و هم چنین برای برون رفت از اوضاع بد اقتصادی به وی رای داده اند، نه تنها گشایشی در عرصه مدنی در این مدت ندیده‌اند بلکه در صورت ادامه تحریم ها به قول هاشمی رفسنجانی پدر معنوی اعتدالگرایان، ملت و دولت روحانی اوضاع سختی در سال آینده در پیش خواهند داشت و دولت در اثر اوضاع بد اقتصادی در تنگنای مضاعفی گرفتار خواهد شد. تندروهای داخلی در این مدت با تنگ تر کردن حلقه محاصره به دور رئیس جمهور از جمله در بحث آزادی های مدنی نه تنها اجازه ندادند که حصر موسوی و کروبی برداشته شود، بلکه خاتمی که هم اکنون بزرگ‌ترین تکیه گاه و محور اصلاح طلبان و یکی از حامیان اصلی دولت روحانی است در محاصره قرار داده اند و در زمینه آزدی های مدنی عملا اجازه پیش روی به روحانی نداده و در یک همنوایی آشکار با دشمنان خارجی او را به گوشه رینگ رانده‌اند. در این صورت آینده و صف بندی نیروهای داخلی و خارجی تا حدود زیادی آشکار خواهد شد. چنانچه روحانی در مذاکرات با آمریکا شکست بخورد، سپاه و نیروهای امنیتی دست بالا را می یابند و در آتش جنگی که این بار و از قضا (!) خیلی آشکارتر از گذشته گره خوردگی منافع غرب با سپاه را به وضوح در کنار هم نشان می دهد، این نظامیان و نیروهای تندرو هستند که نه تنها در عرصه سیاست داخلی ایران بلکه در سیاست‌های منطقه‌ یی خود را بالا می کشند. از سوی دیگر جناح های تندرو غرب آشکارا این سینگال را دریافت می کنند که طرف آن ها در روابط با ایران نه سیاستمداران از هر دسته از جمله اصلاح طلبان ومعتدل ها و حتی لاریجانی‌ها و احمدی نژادی ها بلکه نیروهای نظامی و امنیتی هستند که بر مقدرات ایران و ایرانی ها حاکم هستند. این به نوعی تکرار سناریویی است که از دهه ها قبل در پاکستان اجرا شده و همچنان اجرا می شود. در شرایطی که سپاه آشکارا از قدرت اقتصادی خود در کشور سخن می گوید شکست دولت در مذاکرات، در برابر برد سپاه در میدان های جنگ در سوریه و عراق و منازعات ضد تروریستی علیه دولت اسلامی (داعش) کار را به سود سپاه یک سره خواهد کرد.
از سوی دیگر جناح نومحافظه کاران آمریکا که در کنگره دست بالا را یافته اند از این چرخش جمهوری اسلامی استقبال خواهند کرد. زیرا آن چه که در فضای دو قطبی نظامی در منطقه خاورمیانه هم چون سم عمل خواهد کرد نقض تنش‌زدایی و هم‌زیستی مسالمت آمیز خلق ها و ملت های خاورمیانه است. تندروهای اسراییلی و آمریکایی در فضای خشونت و دشمنی خواهند توانست تا سال های نامعلوم در منطقه جولان دهند و پول و اسلحه و مزدور به منطقه سرازیر کنند و هرگونه رشد جامعه مدنی و عقلانیت سیاسی را در منطقه و خلق های ساکن آن تا اطلاع ثانوی در محاق فرقه گرایی و جنگ های خانمان برانداز قرار داده و چه بسا با تغییر مرزهای جغرافیایی بر جا مانده از سیاست های استعماری غرب (سایکس – پیکو) شاهک ها و مستبدهای کوچک را بر سر منابع زیر زمینی مورد نیاز غرب گماشته و تا مدت های مدید به جریان امن انرژی و منابع زیرزمینی منطقه مطمئن باشند. در چنین سناریویی و با فروپاشی دولت های ملی در منطقه خاورمیانه و تحمیل آنارشی و جنگ های داخلی – فرقه یی به جای آن، همچون شرایطی که هم اکنون در عراق، سوریه و لیبی می گذرد اسراییل را نیز در اجرای سیاست های ضدفلسطینی و نژادپرستانه خود فارغ بال سازد! به همین دلیل بحث مذاکرات هسته یی و تغییر در موازنه قدرت منطقه یی زیانبران و ذی نفعان متعددی در عرصه ملی، منطقه یی و بین المللی دارد که در حوزه تحلیل شرایط باید سود و زیان این معادلات به درستی مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
تفاهم حول پرونده هسته یی ایران در کنار تنش زدایی از سیاست خارجی کشور و ایجاد یک موازنه مثبت در عرصه منطقه یی و همچنین تغییر در حوزه سیاست داخلی، هم زمان حامل یک تصویر سیاه و سفید خواهد بود. به همین دلیل حامیان جنبش چپ و عدالت اجتماعی با توجه به حلقه اقتصاددانان نئولیبرال اطراف دولت روحانی و اشتیاق آنان برای تبدیل رسیدن به تفاهم هسته یی به یک فرصت جهت تحمیل بیشتر سیستم اقتصاد بازار، ضمن استقبال از تنش زدایی از عرصه سیاست خارجی نگران آینده اقتصاد و نظام سیاسی در چارچوب سیاست های خصوصی سازی و تشدید فساد می باشند. در کنار این نگرانی به حق، بعضی از دوستان چپ با رجوع انتزاعی به تاریخ و مشابهت سازی تجریدی با پروسه های شوک سیاسی – اقتصادی در دهه های پایانی قرن بیستم در اندونزی، شیلی، آرژانتین، برزیل، اروگوئه و السالوادور که اقتصاددانان مکتب شیکاکو در همکاری با کودتاهای نظامی یک نئولیبرالیسم افسارگسیخته را جایگزین دولت های رفاهی و مدل توسعه مستقل کردند، نسبت به تبعات جانبی تفاهم نهایی هسته یی به شدت بدبین هستند. این در حالی است که اصولا در ایران هم اکنون اقتصاد کشور هیچ عنصری از مدل مترقی توسعه و رفاه اجتماعی را درون خود نداشته و تقریبا می توان مبارزه را در هرم قدرت سیاسی – اقتصادی بیشتر بین الیگارشی به شدت فاسد، رانت خوار و قاچاقچی با تکنوکرات های سیاسی و بخش خصوصی خواهان همگرایی با اقتصاد نئولیبرال جهانی دانست که "نه" در نظم گذشته و "نه" در نظم احتمالی آتی نسبت به از دست دادن دستاوردهای مثبت قبلی جای چندانی برای نگرانی (نسبت به از دست دادن امتیازهای رفاهی گذشته) ترقیخواهان و چپگرایان وجود ندارد. حاملان اندیشه چپ به جای ترس از آینده اقتصاد کشور در فردای تفاهم هسته یی می بایست بیشتر بر وضعیت فلاکتبار اقتصاد کنونی تمرکز کنند که از یک طرف به جهت تشدید تحریم های اقتصادی ده ها میلیارد دلار سرمایه ملی هر ساله به هدر می رود، هیولای یک جنگ احتمالی همیشه بر فضای کشور حاکم است، به بهانه مبارزه با استکبار هرگونه فضای حرکتی از احزاب مترقی و نهادهای مدنی سلب می شود، در شرایط انزوای کنونی قطب بندی های منطقه یی موجب تنزل جایگاه ژئوپلتیک کشور می شود و مهم تر از همه با نظامی گری جدیدی که در منطقه راه افتاده است شانس صلح به همان اندازه کاهش می یابد که هر روزه باید شاهد همای شانس بر سرکلاهخود گروهبندی های نظامی داخلی و نئوکان های خارجی بود.
در شرایط کنونی فاجعه اقتصادی ایران تحت تاثیر تحریم های اقتصادی و انزوای سیاسی فعلی جدا از وضعیت نامطلوبی که ایجاد کرده است به نوعی موجب عدم مسئولیت پذیری دولتمداران حاکم و گسترش فساد در بروکراسی کشور شده است. این آنارشی و از هم گسیختگی در نظام سیاسی – اقتصادی حاکم نه تنها موجب تقویت اقتصاد ملی و تداوم حیات مدل توسعه اقتصادی (که هرگز در دهه های اخیر در ایران وجود خارجی نداشته است) نمی شود که روز به روز بر عمق فاجعه می افزاید. مسئولیت پذیری جناح های داخلی مترقی و به خصوص جنبش چپ در این شرایط در وهله اول می بایست حول خروج از این سیکل معیوب و چارچوب فاجعه آمیز کنونی ترسیم شود که تفاهم هسته یی با حفط منافع ملی اصلی ترین قطعه این پازل سیاسی – اقتصادی خواهد بود. استقبال از یک تفاهم جامع هسته یی هرگز نافی ادامه مبارزه برای حقوق و مطالبات طبقات زیرین اجتماعی و به خصوص طبقه کارگر به شدت لاغر شده کنونی ایران نخواهد بود. هرگونه امیدی به موقعیت بسته کنونی برای تداوم مخاصمه هسته یی و احتمال اینکه با ادامه وضعیت فعلی شاید در آینده نیروهای مترقی و چپ امکان تاثیرگذاری اساسی بر فضای سیاسی – اقتصادی ایران را داشته باشند به صورت اساسی یک "آرمانگرایی فضایی" است که جایی در "زمین سیاست" کشور ندارد. در شرایطی که منافع جناح های تندرو و افراطی در ایران و آمریکا همسو با منافع دولت راستگرای "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل و محور محافظه کار عربی – ترکی در منطقه به شدت برای به شکست کشاندن مذاکرات هسته یی بین تهران و گروه ۱+۵ به تکاپو افتاده است، چپگرایان پراگماتیست بیش از هر زمان دیگری می بایست جبهه مبارزه خود را از میادین جنگ دشمنان تاریخی، طبقاتی و ژئوپلتیک خود جدا کنند. استقبال از سیاست تنش زدایی و توافق احتمالی حول پرونده هسته یی کشور نه تنها هیچ منافاتی با مبارزه در چارچوب منافع طبقاتی کارگران و اقشار متوسط جامعه ندارد که حتی می تواند موجب بسترسازی بهتر جهت تعمیق و تشدید این مبارزه در یک فضای نرمال سیاسی – اجتماعی شود.