• امروزه توسعه گردشگری در سطح ملی و منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه جدی برنامه‌ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار گرفته است. در کشورهایی مثل ایران درآمدهای نفتی ایران یک رانت تلقی می‌شود و فاقد اثر بالا بردن سطح تولید ملی در اقتصاد است اما صنعت گردشگری به صورت زنجیره وار با بعضی از فعالیتهای اقتصادی وابستگی دوجانبه دارد و در رونق و افزایش درآمدها در اقتصاد کشور تأثیر بسزایی دارد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۱ ارديبهشت ۱٣۹۴ -  ۱۱ می ۲۰۱۵

در مباحث پیشین در تعریف بورژوازی ملی ایران در عصر جهانی شدن چند ویژگی در دوران کنونی برای آن برشمردیم. اول اینکه این بورژوازی وجود دارد اما زیر ضربه است بخش هایی از بین رفته آن قابل احیاء است و بخش‌های زیر فشار آن قابلیت تقویت کمی و کیفی است. دوم اینکه این بورژوازی تولیدی و کارآفرینی است.
سوم این که رانتی از دولت نمی‌گیرد بلکه متکی بر تولید کالا و خدماتی است که ارزش اضافی به وجود می‌آورد. چهارم درک از این بورژوازی بعنوان نیرویی که می‌خواهد جایگزین واردات شود تلقی غلطی است بلکه مزیت بشدت صادراتی و ارز آور دارد. پنجمم اینکه این بورژوازی ارز و درآمد خود را به خارج انتقال نمی‌دهد بلکه در بازتولید صنایع خود مجدد به کار می‌گیرد چرا که میزان کسب درآمد در عرصه‌هایی که این بورژوازی در ایران فعالیت می‌کند به‌مراتب از خارج از کشور سودآورتر است.
ششم اینکه این بورژوازی در مرحله تاریخی ایران متحد طبیعی و استراتژیک طبقه کارگرا ست و به شدت به دنبال قانون‌گرایی و ایجاد حوزه عمومی مستقل از دولت است و با این نگاه به دنبال تقویت نهادهای مدنی کارفرمایی، کارگری، اتحادیه های تخصصی و غیره است. این بورژوازی جایگاه خود را در روابط اجتماعی و تکامل و مسئولیت اجتماعی و خود را به عنوان یک طبقه در کنار طبقه کارگر و سایر اقشار و طبقات به دنبال توسعه پایدار جامعه است می‌داند مرحله کنونی ایران مرحله سوسیالیسم نیست بلکه ایران به یک پروسه توسعه متوازن و پایدار نیاز دارد و این پروسه از ابتدا تا انتها مرحله مرحله، آجر آجر، گام به گام به یک تحول سوسیال دمکراتیک ملی بعنوان یک پروسه قابل تحقق می‌تواند گذر نماید.
در این پژوهش می‌خواهیم به فراکسیون دیگری از بورژوازی ملی ایران یعنی بورژوازی ملی گردشگری ایران بپردازیم.
صنعت گردشگری امروزه پس از صنعت نفت و اتومبیل‌سازی سازی سومین صنعت جهان است و به عنوان یک صنعت پاک و اشتغال‌زا و ارزآور اهمیت درخوری دارد. در این بخش نیازی به صرف هزینه‌های کلان نیست و ایران جزء ارزان‌ترین مقاصد سفر در جهان مطرح می‌باشد. کشور ما با نرخ بیکاری بالا با حمایت از این صنعت با قدرت و سرعت دو یا سه ساله‌ای می‌تواند جمعیت چند میلیونی را در این بخش به کار گیرد و تا حد قابل توجهی بر این معضل فائق بیاید. این صنعت می‌تواند کشور را از یوغ تک‌محصولی بودن خارج کند و رقیب خام فروشی نفت و گاز گردد.
چرا که برای استخراج نفت و فروش آن باید هزینه‌های گسترده‌ای متحمل شد تا به ارقامی از ارز دست یافت. اما در صنعت گردشگری با برنامه‌ریزی کوتاه مدت و هزینه بسیار کمتر می‌توان از این صنعت بعنوان منبعی عظیم ارزی دست یافت. ماهاتیرمحمد نخست وزیر اسبق مالزی در یکی از سفرهایش به ایران و سخنرانی در اصفهان اعلام کرد اگر مدیریت جاذبه‌های توریستی استان اصفهان در اختیار مالزی قرار گیرد سالانه برابر با ارز آوری نفت برای ایران سودآور خواهد بود.
ایران براساس آمارهای سازمان جهانی گردشگری و یونسکو می‌تواند جزء 10 کشور اول دنیا به لحاظ ورود گردشگر باشد. درآمد خاورمیانه از صنعت توریسم در سال 2014 حدود 700 میلیارد دلار برآورد شده است و براساس همین گزارش کشورهای عربی و به خصوص امارات به عنوان چهارمین قطب گردشگری جهان شناخته شده اما ایران کمتر از یک دهم در صد این گردش مالی را به خود اختصاص داده است.
گردشگری مدرن در ایران در سال 1314 برای اولین بار اداره‌ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات در وزارت کشور تشکیل و در سال 1319 نخستین آژانس جهانگردی ایران به وجود آمد و در نهایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تأسیس شد. این اشاره عنایت به این دارد که ایران و تشکیل نهاد مدرن سازمان جهانگردی دارای چه قدمتی نسبت به کشوری مثل امارات است اما در مقایسه و اختلاف درآمد از این صنعت چه میزان عقب هستیم.

نقش گردشگری در اقتصاد ایران
این صنعت به لحاظ تنوع فعالیت‌ها با اکثر بخش اقتصادی در ارتباط است و رونق و توسعه آن موجب رونق سایر بخش‌ها را به دنبال دارد. اغلب تأمین‌کنندگان این بخش شامل خدمات مسافرتی، رستوران‌ها، اقامتگاه‌ها، صنایع دستی و غیره را بخش خصوصی تشکیل می‌دهد و فراکسیونی از بورژوازی ملی ایران است. این صنعت در بخش کسب درآمد ارزی، افزایش درآمد ملی، افزایش اشتغال نیروی کار، توسعه تولید و گردش اقتصادی صنایع دستی و از همه مهم‌تر تغییر دید و نگرشی که می‌تواند بر گردشگران در مورد کشور به وجود بیاورد نشان از اهمیت بالای این صنعت ملی است. ولی به دلیل سیاست‌های دولت در ایران و عدم پیگیری یک سیاست خارجی تعاملی با جهان بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری و بر اساس آمار منتشره در سال 2013 از مجموع 150 میلیون سفر خارجی در جهان سوم سهم ایران فقط 4 میلیون نفر بوده است و بنا به گفته مسعود سلطانی فر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی در همین سال از کل درآمد توریسم درجهان که 5/6 تریلیون دلار بود سهم ایران از محل جذب گردشگر فقط پنج میلیارد دلار بوده است. درآمد ایران از محل صادرات نفت خام به میعانات گازی در سال 92، 41 میلیارد و 610 میلیون دلار بوده است و این رقم معادل با درآمد صنعت گردشگری ایتالیا در همین سال است.




و در همین سال حدود هفت میلیون نفر ایرانی با صرف معادل 10 میلیارد دلار به خارج از کشور سفر کرده‌اند و این نشان از ضعف صنعت گردشگری ایران که می‌تواند میزبان 20 میلیون گردشگر باشد و عدم توازن بین ورودی‌ها و خروجی‌های صنعت گردشگری ایران است.
ترکیه در همین سال 25 میلیارد دلاردرآمد از گردشگری داشت و از نظر جاذبه‌های گردشگری با ایران قابل مقایسه نیست و ترکیه در رده بندی تعداد اماکن تاریخی 17 پله پایین‌تر از ایران قرار دارد.
با توجه به مزیت های ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی و موقعیت ممتاز و بی‌دلیل ایران از نظر جاذبه‌های اکوتوریستی، تنوع اقلیمی و زیست محیطی و با حمایت از این صنعت و اتخاذ تدابیر لازمه هر یک از بخش‌ها و مناطق گردشگری ایران حکم میدان‌ها و چاه‌های نفتی و گازی را دارند که نه تنها تمام نمی‌شوند که با استحصال بیشتر رونق بیشتری هم می‌گیرند. در صنعت گردشگری به ازای ورود هر گردشگری به کشور دست‌کم پنج شغل ایجاد می‌شود و میزان بخش گردشگری نیز 2/11 برابر سریع‌تر از سایر بخش‌ها است. «سایت سازمان گردشگری و میراث فرهنگی ایران»
کمک مستقیم سفر و گردشگری به اشتغال
در بخش کمک به اشتغال در سال 2012 میلادی، از لحاظ تعداد شغل‌های مستقیم حاصل از سفر و گردشگری، ایران با 2. 414 هزار نیروی شاغل در این بخش، رتبه 34 را در بین 184 کشور جهان به خود اختصاص داده است. این درحالی است که ترکیه با جمعیتی نزدیک به 74 میلیون نفر (ایران 76 میلیون نفر)، از لحاظ تعداد شغل‌های مستقیم حاصل از سفر و گردشگری، با 4. 516 هزار نفر شاغل، در بین 184 کشور دنیا رتبه29 را به خود اختصاص داده است. در این رابطه در جدول شماره دو آمارهای مربوط به کشورهای مصر، عربستان سعودی، پاکستان، لبنان، عمان، سوریه و اردن نیز درج شده است.



کمک مستقیم و غیرمستقیم سفر و گردشگری به اشتغال
در بخش کمک به اشتغال در سال 2012 میلادی، از لحاظ تعداد شغل‌های مستقیم حاصل از سفر و گردشگری، ایران با یک میلیون و 161 هزار نیروی شاغل در این بخش، رتبه 33 را در بین 184 کشور جهان به خود اختصاص داده است. این درحالی است که ترکیه با جمعیتی نزدیک به 74 میلیون نفر (ایران 76 میلیون نفر)، از لحاظ تعداد شغل‌های مستقیم حاصل از سفر و گردشگری، با 2 میلیون و 53 هزار نفر شاغل، در بین 184 کشور دنیا رتبه20را به خود اختصاص داده است. در این رابطه در جدول شماره سه آمارهای مربوط به کشورهای مصر، عربستان سعودی، پاکستان، لبنان، عمان، سوریه و اردن نیز درج شده است.



بسترها و زمینه‌های رشد گردشگری در ایران
رشد گردشگری در ایران سهل الوصول تر از بسیاری از کشورهاست چون همه نوع آثار باستانی و طبیعی در کشور وجود دارد و به دلیل چهار فصل بودن کشور استفاده از این مکان‌ها امکان پذیر است. صنعت گردشگری در ایران صنعتی برای تمام فصول است و اگر زیرساخت‌های گردشگری شامل راه، اقامتگاه ها، هتل و مراکز پذیرایی استانداردسازی شود امکان گسترده ای برای رشد درآمد و اشتغال فراهم می‌شود.
در ادامه نگاهی اجمالی به مزیت‌های طبیعی ایران برای رشد و ارتقای صنعت گردشگری می‌اندازیم.

طبیعت گردی در ایران
ایران به لحاظ غنی بودن منابع مهم طبیعی، جغرافیای اقلیمی و تنوع زیستی در کنار آثار تاریخی و فرهنگی دارای بهترین زمینه برای جذب اکوتوریست‌ها در سطوح ملی و بین‌المللی است. همچنین به‌دلیل وجود ملاحظات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در کشور می‌توان اذعان کرد که اکوتوریسم مناسب‌ترین نوع گردشگری بوده که می‌تواند در تمام مناطق ایران توسعه یابد. اصول اکوتوریسم با بسیاری از بخش‌های برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نیز سیاست‌های تعیین شده در حوزه محیط زیست توسط دولت تدبیر و امید منطبق است. برخی از این سیاست‌های زیست محیطی شامل موارد زیر است: ارتقای کارآمدی در حفاظت منابع طبیعی و تنوع زیستی، تقویت و حمایت سازمان‌های مردم نهاد زیست محیطی، آموزش و ترویج سواد، اخلاق، رفتار و عمومی‌سازی فرهنگ محیط زیست و اجرای ابزارهای انگیزشی«بازار مبنا» برای پیشبرد اهداف زیست محیطی و توسعه اشتغال سبز».

گردشگری جنگلی
مساحت جنگل‌های ایران ۱۲ میلیون هکتار است که ۴/۷ درصد کل مساحت کشور را در بر می‌گیرد. جنگل‌های انبوه و سرسبز هیرکانی به‌صورت نوار باریکی در حاشیه جنوبی دریای خزر کشیده شده که قدمت آن به دوران سوم زمین شناسی بر می‌گردد و در زمره قدیمی‌ترین جنگل‌های جهان محسوب می‌شود، این جنگل از ارزشمند‌ترین جنگل‌های ایران و جهان است که می‌تواند در توسعه گردشگری نقش بسزایی ایفا کند. در این میان پارک‌های جنگلی طبیعی مانند سی سنگان، گیسوم، قرق و دلند را که از عمده‌ترین کانون‌های جلب گردشگران هستند می‌توان نام برد.
همچنین در اینجا می‌توان از معروف‌ترین و بکرترین گردشگاه جنگلی کشور یعنی «جنگل ابر شاهرود» نام برد. در حال حاضر برداشت بی‌رویه از این جنگل‌ها به منظور تهیه چوب، تغییر کاربری به زمین‌های کشاورزی و تبدیل آنها به شهرک‌های ویلایی موجب تخریب جبران ناپذیر آنها شده است. از سایر جنگل‌های کشور که از ارزش اکوتوریستی بالایی برخوردارند، از جنگل‌های بلوط غرب در منطقه زاگرس می‌توان نام برد.

گردشگری کوهستانی
کوه‌ها حدود ۵۵ درصد سطح کشور را فراگرفته‌اند. کوه‌های ایران به چهار رشته کوه شمالی (تالش، البرز و خراسان)، زاگرس، مرکزی و شرقی تقسیم می‌شوند. امروزه کوه‌ها یکی از پر تقاضاترین کانون‌های گذران اوقات فراغت محسوب می‌شوند. در ایران حدود ۸۰ قله با ارتفاع بیش از ۴هزار متر وجود دارد که قله آتشفشان دماوند با ارتفاع ۵ هزار و ۶۷۱ متر به عنوان مرتفع‌ترین قله ایران است. قلل سبلان با وجود دریاچه‌ای زیبا بر فراز قله و علم کوه با دارا بودن دیواره‌ای ۴۵۰ متری از معروفیت جهانی برخوردارند.
علاوه بر قلل رفیع، غارهایی چون غار قوری قلعه با ۳ هزارو ۱۴۰ متر طول به عنوان طویل‌ترین غار و بزرگ‌ترین غار آبی آسیا، آبشار‌هایی مثل آبشار لوه در گلستان، شوی در لرستان، مارگون در فارس، شاهاندشت در مازندران، از دیگر جاذبه‌های مناطق کوهستانی به شمار می‌آیند. گردشگری کوهستان به ساختار زمین‌شناسی و توپوگرافی یک سرزمین وابسته است و خود زمینه ساز شاخه‌ای از گردشگری به نام ژئوتوریسم است. در ایران تنها ژئوپارک ثبت شده، ژئوپارک قشم است. البته محدوده‌های قله‌های سهند و سبلان، غار کتله خور زنجان از جمله پیشنهادات ایران به یونسکو برای ثبت در شبکه جهانی ژئوپارک است.
گردشگری بیابانی
بیش از یک سوم وسعت کشور در سلطه بیابان‌هاست. بیابان‌های ایران بخشی از کمربند بیابانی کره زمین محسوب می‌شود. بیابان‌های ایران به دو بخش عمده دشت کویر و کویر لوت تقسیم شده‌اند.
بیابان گردی، بویژه برای بسیاری از ساکنان کشورهای اروپایی که از نعمت آن بی‌بهره‌اند، یکی از زمینه‌های گردشگری پر جاذبه محسوب می‌شود. امروزه برخی از کشورها مانند تونس تنها از راه گردشگری در بیابان‌های خود سالانه حدود ۳ میلیارد دلار درآمد کسب می‌کنند. این در حالی است که گذشته از وسعت کم نظیر بیابان‌های ایران که سبب شده این گستره‌های طبیعی کشور در شمار چهار بیابان نخست جهان قرار گیرد، عوامل جغرافیایی متعددی موجب شده است بیابان‌های ایران به عنوان جاذبه‌های گردشگری از موقعیت ویژه‌ای نسبت به همتاهای طبیعی خود در جهان برخوردار شوند. تپه‌های شنی، رمل‌ها، کلوت‌ها، استپ‌ها و دریاچه‌های نمک از جمله مهم‌ترین پدیده‌های شگفت انگیز در مناطق بیابانی ایران هستند. همچنین تنها منطقه عاری از حیات و گرم‌ترین نقطه کره زمین (گندم بریان) در کویر لوت عنوان شده‌است. در صورتی که در منطقه دشت کویر مانند پارک ملی کویر و پارک ملی خارتوران پوشش گیاهی و حیات جانوری منحصر به‌فردی وجود دارد. علاوه بر موارد فوق جاذبه‌های دیگری مانند رصد ستارگان و اجرام سماوی، کاروانسرا‌ها و ابنیه‌هایی با معماری خاص و شیوه زیست سنتی مردم مناطق بیابانی می‌تواند جزو جاذبه‌های این مناطق محسوب شود.

گردشگری آبی
اکوسیستم‌های آبی که خود متشکل از اکوسیستم‌های دریایی، ساحلی- دریایی، دریاچه ای، تالابی و رودخانه‌ای است از مهم‌ترین اکوسیستم‌ها در جهان به حساب می‌آیند. ایران با وجود اینکه در زمره کشور‌های کم آب جهان قرار دارد، دارای اشکال متفاوتی از این اکوسیستم هاست. به‌طوری که دریای مازندران (بزرگ‌ترین دریاچه جهان) با حدود ۷۰۰ کیلومتر خط ساحلی در شمال کشور و خلیج فارس و دریای عمان با بیش از ۲هزار کیلومتر خط ساحلی در جنوب کشور گواه این مدعاست. وجود ۲۲ تالاب بین‌المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر(این کنوانسیون به پیشنهاد ایران شکل گرفت و در شهر رامسر به امضا رسید) نشان دهنده این است که ایران دارای چه اکوسیستم‌های ارزشمندی است.پهنه‌های آبی مانند دریا‌ها و دریاچه‌ها از پرتقاضاترین زمینه‌های بازار گردشگری محسوب می‌شوند. به طوری که یکی از شاخه‌های اصلی گردشگری توریسم ساحلی است که محور‌های مشترک زیادی با طبیعت گردی دارد. امروزه به تازگی شاخه‌ای از گردشگری به نام گردشگری دریایی نیز تعریف شده است. سواحل هم به عنوان پس کرانه فعالیت‌های گردشگری دریایی و هم خود به سبب ظرفیت‌های گردشگری مستقل به یکی از کانون‌های توسعه فعالیت‌های تفرجی در تمام کشورهایی که به پهنه‌های آبی وسیع مرتبط هستند تبدیل شده است.
خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران دارای پتانسیل‌های بالفعلی در زمینه گردشگری ساحلی- دریایی هستند. به‌علاوه تمام جزایر ایرانی خلیج فارس را می‌توان در ردیف گردشگاه‌های بالقوه ساحلی و دریایی کشور برشمرد. وجود جنگل‌های دریایی حرا از خلیج گواتر تا نایبند بوشهر (قسمت اعظم این جنگل‌ها در جزیره قشم) و آب سنگ‌های مرجانی در منطقه خلیج فارس (قشم، کیش، لارک، هندورابی) از جاذبه‌های طبیعی اکوتوریستی بسیار ارزشمند محسوب می‌شوند.

تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری
طبیعت و اقلیم‌های متنوع ایران در خود گیاهان و جانوران فراوانی را جای داده است که هم از نظر تعداد و هم از نظر تنوع در مقایسه با سایر نقاط جهان شگفت انگیز است. گیاهان ایران به دلیل وسعت کشور و حاکم بودن شرایط اقلیمی و اکولوژیکی متفاوت در آن بسیار متنوع اند. وجود بیش از ۸هزار گونه گیاهی که در بین آنها حدود یک هزار و۷۰۰ گونه‌اندمیک ایران هستند، نشان می‌دهد با اینکه ایران دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است اما از غنای گیاهی بالایی برخوردار است. در میان این گونه‌ها برخی برای جلب گردشگران از اهمیت بیشتری برخوردارند مانند گل سوسن چلچراغ (گونه‌ای اندمیک و منحصربه‌فرد در داماش گیلان)، لاله واژگون (در منطقه زاگرس)، دشت شقایق لار، درخت‌های کهنسال سرو (سرو ۳هزار ساله هرزویل در ماسوله و سرو۴ هزار و۵۰۰ ساله ابرکوه در یزد) و گونه‌های بیابانی گز و تاغ.شاید گونه‌های جانوری نسبت به گونه‌های گیاهی از جذابیت بیشتری نزد گردشگران برخوردار است. به طوری که دسته‌بندی‌های متفاوتی را در فعالیت‌های اکوتوریسم (طبیعت گردی) به خود اختصاص داده است. فعالیت‌هایی همچون پرنده نگری، تماشای آبزیان (دلفین‌ها، نهنگ‌ها، کوسه ها)، تورهای سافاری و…
ایران با داشتن حدود ۵۲۱ گونه پرنده به دلیل قرارگرفتن در سه مسیر مهاجرت پرندگان دارای گونه‌هایی از اروپا، آفریقا و آسیا ست و به عنوان بهشت پرندگان برای پرنده نگر‌ها در جهان به حساب می‌آید. زاغ بور به عنوان تنها پرنده‌اندمیک ایران که در کویر‌های ایران (پارک ملی کویر) زیست می‌کند، در این بین شاخص است.
از سایر جاذبه‌های حیات وحش ایران که می‌تواند به عنوان هدف طبیعت گردان قرار گیرد می‌توان به گورخر ایرانی، گوزن زرد ایرانی، یوزپلنگ آسیایی (به‌ندرت دیده می‌شود)، سنجاب ایرانی، دلفین بینی بطری، دلفین گوژپشت، پورپویز، لاکپشت‌های دریایی، کروکودیل پوزه کوتاه (گاندو) اشاره کرد. همچنین ۹۳ درصد ذخیره ماهیان خاویاری جهان در دریای خزر قرار دارد که می‌تواند برای گردشگران خارجی بسیار جالب باشد.
مزیت دیگر صنعت گردشگری صنایع دستی است در بخش جدول‌های مندرج پیش به طور کلی به بحث ایجاد کمک مثبت و غیرمستقیم به اشتغال آوردیم. که از مزیت‌های این صنعت با صنایع دستی و هنرهای سنتی مکمل می‌شوند و در رشد یکدیگر تأثیرگذار هستند. تنوع صنایع دستی در ایران بسیار زیاد است. 356 صنایع دستی فعال در ایران وجود دارد. این صنایع در نقاط مختلف کشور پراکنده و هنرمندان زیادی در این رشته مشغول فعالیت هستند. زمانی پیش دو میلیون نفر در ایران در رشته‌های مختلف صنایع دستی فعال بودند و حالا هم می‌توان با برنامه‌ریزی کوتاه مدت و میان مدت به بیش از دو برابر این رقم دست یافت.
در شرایط کنونی انگیزه بسیاری‌از گردشگران خارجی به ایران تهیه این صنایع شده است براساس پیش‌بینی سازمان تجارت جهانی تا سال 2020 میلادی تعداد جهانگردان به رقمی بالغ بر 6/1 میلیارد خواهد رسید و و بیش از 50% معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از این طریق قابل رفع خواهد بود.
پیش‌تر اشاره شد که سرمایه‌گذاری در بخش صنعت گردشگری بسیار پایین است ولی در عین حال گاهی انکشاف و نبوغ‌هایی جرقه می‌زند که این صنعت را گامی بزرگ به جلو می‌آورد. در اینجا به یک تجربه اتفاقی یک روستایی را می‌پردازیم که عین مطلب بامأخذ آن را در اینجا بازگو می‌کنیم.


درآمد میلیاردی مرد روستایی از هتل بی‌ستاره
درآمد معادل فروش نفت از اجاره سیاه چادر به توریست‌ها؛ تمام سیاه چادر‌های عباس برزگر تا‌ سال ٩٥ رزرو است
کد خبر: ۴۲۶۹۳۹
تاریخ انتشار:۲۸ مرداد ۱۳۹۳ - ۰۸:۰۳-19 August 2014
کارآفرین‌میلیارد دلاری ایران کارش را از دستفروشی و درآمد روزانه ٣‌هزار تومان شروع کرده است. او تنها ٣٨‌سال دارد و درآمدزایی چشمگیرش با یک اتفاق معجزه‌آسا استارت خورده است. «عباس برزگر»، زاده و ساکن یک روستای بسیار کوچک به نام «بزم» شهرستان بوانات در استان فارس است. روستایی که نه‌چندان حاصلخیز است و نه جاذبه خاصی دارد اما با موقعیت‌شناسی درست این جوان روستایی توانسته در کتاب راهنمای گردشگری یونسکو، عنوان شگفت‌انگیزترین تجربه گردشگری ایران را از آن خود کند.
به گزارش شهروند، برزگر در یک شب بارانی ٢ گردشگر آلمانی را به خانه فقیرانه خود میهمان و از آنها با دمپختک و ترشی لیته پذیرایی می‌کند. میهمانان خارجی برزگر با پذیرایی صمیمانه و بی‌ریای او ٢ روز تمام به سبک روستاییان ایرانی زندگی می‌کنند و گویا این تجربه منحصربه‌فرد آن‌قدر برایشان جذاب بوده است که به سرعت موضوع را رسانه‌ای می‌کنند و برزگر را با انبوهی میهمان ناخوانده از آن سوی مرزها مواجه می‌کنند.
هوشمندی او برای بهره‌برداری از این اتفاق، به سرعت برزگر را شهره عام و خاص می‌کند و شبکه‌های تلویزیونی از سراسر جهان کارآفرین روستایی ایران را روی آنتن خود می‌برند. برزگر حالا علاوه بر دهکده توریستی‌اش در تدارک یک تور عشایری با ١٥‌هزار سیاه چادر است. تور عشایری او تا‌ سال ٩٥ رزرو شده است و کارشناسان می‌گویند این تور می‌تواند درآمدزایی برزگر را به اندازه تمام صادرات نفت کشور برساند.

تا ٥‌سال آینده به اندازه چاه‌های نفت کشور درآمد خواهد داشت
عباس برزگر درحال حاضر مشغول آماده سازی ١٥‌هزار سیاه چادر عشایری است. او با بزرگان طایفه‌های قشقایی و بختیاری به توافق رسیده است تا میهمانان خارجی را در سیاه چادرهایشان بپذیرند و هر خانواده عشایری در ازای پذیرایی از میهمانان‌درصدی از هزینه اقامت مسافران را دریافت کند. حالا شهرت عباس برزگر به اندازه‌ای رسیده است که تمام ظرفیت هتل منحصر به فردش در ٣٦٥ روز ‌سال اشغال می‌شود. می‌گویند درآمدش تا ٥‌سال آینده به اندازه تمام صادرات نفت ایران خواهد رسید. یونسکو در کتاب راهنمای گردشگری خود، تور عشایری او را به‌عنوان شگفت‌انگیزترین تجربه گردشگری در ایران معرفی کرده است و مسافران خارجی تا آخر ‌سال ٩٥ تمام سیاه چادرهایش را رزرو کرده‌اند.
درحال حاضر هزینه هر شب اقامت در دهکده گردشگری او چیزی حدود ٣‌میلیون تومان است. کارشناسان صنعت گردشگری می‌گویند اگر او بتواند استانداردهای هتل خاص و منحصر به فردش را ارتقا دهد به راحتی می‌تواند درآمدش را به‌عنوان یکی از گرانقیمت‌ترین هتل‌های خاورمیانه و جهان افزایش دهد.
درحال حاضر هتل برج‌العرب دوبی گرانقیمت‌ترین هتل خاورمیانه به شمار می‌آید، هزینه اقامت در این هتل شبی ١٩‌هزار دلار است و تنها برای ورود به آن حدود ٢٠ دلار دریافت می‌شود. گران‌ترین هتل جهان هتل رویال ژنو است که برای هر شب اقامت ٥٣‌هزار دلار دریافت می‌کند. در توکیو نیز هتلی با عنوان سوئیت ریاست‌جمهوری که یک هتل خاص محسوب می‌شود شبی ٢٥‌هزار دلار قیمت دارد. زهرا استادی، کارشناس گردشگری می‌گوید اگر هزینه اقامت در دهکده عباس برزگر نصف قیمت گرانترین هتل خاورمیانه و حتی کمتر باشد می‌تواند معادل کل صادرات نفت کشور درآمد داشته‌باشد. با این حساب اگر برزگر به ازای هر شب اقامت در ١٥‌هزار سیاه چادر حدود ١٠‌هزار دلار دریافت کند تنها در یک روز‌ سال حدود ١٥٠‌میلیون دلار درآمد خواهد داشت. این درآمد در یک‌سال به حدود ٥٤‌میلیارد دلار می‌رسد که معادل درآمد نفتی ایران است.
گردشگران خارجی زندگی عشایر ایران را تجربه می‌کننداو این روزها مشغول آموزش خانواده‌های عشایری برای پذیرایی از میهمانان خارجی است. می‌گوید ١٠٠ نفر از جوانان خانواده‌های عشایر زبان انگلیسی آموخته‌اند تا بتوانند به راحتی با میهمانان ارتباط برقرار کنند. آنها قرار است میهمانان خود را به تماشا و تجربه تمام روزمر‌گی‌های زندگی ایل قشقایی و بختیاری ببرند. میهمانان از دامنه‌های کوه بالا می‌روند و همراه با دختران جوان گیاهان دارویی می‌چینند. با چوپانان به صحرا می‌روند و در کنار آنها غذا می‌خورند. به سوگواری‌ها و جشن‌های عشایری دعوت می‌شوند. شبانه و در سکوت کوهستان به پیرمردهای نی انبان و سرنا نواز گوش می‌دهند و کنار دارهای زمینی گلیم و گبه می‌نشینند و بر تارهای آن گره می‌زنند. قصه‌های جن و پری کهنسالان ایل و تجربه‌های شگفت انگیزشان از مواجهه با طبیعت را می‌شنوند و باورهایشان درباره تولد یک نوزاد جدید و رسوماتشان را تماشا می‌کنند. برزگر می‌گوید، تور عشایری در مراحل نهایی راه‌اندازی است و تا آخر‌سال ٩٥ مسافران خارجی تمام سیاه چادرها را رزرو کرده‌اند. بیشتر مسافرانش از اسپانیا، پرتغال و لهستان می‌آیند و او درحال حاضر همان ٧٠٠ یورو برای هر شب اقامت در مجموعه‌اش را دریافت می‌کند. او می‌گوید: تا ٥‌سال آینده کیفیت‌ها را با نظر کارشناسان بین‌المللی بالا خواهم برد و قیمت‌ها افزایشی نخواهد داشت.

اشتغالزایی برای بیشتر از ٢٥‌هزار نفر
برزگر پیش از این برای ٩‌هزار نفر از ساکنان روستای بزم شهرستان بوانات استان فارس اشتغال ایجاد کرده است و حالا ١٥‌هزار خانواده دیگر در درآمد و کسب و کار او شریک می‌شوند. عباس به «شهروند» می‌گوید: تمام درآمدها به‌طور عادلانه بین مجموعه‌ام تقسیم می‌شود. از تمام صاحبان مشاغل و کالاها به‌طور مساوی خرید می‌کنم و آنها به این شیوه من احترام می‌گذارند و باکیفیت‌ترین کالاها را برای پذیرایی از میهمانانم آماده می‌کنند. مجموعه بزرگ او قدرشناس حسن نیت عباس برزگر هستند. روستاییان فقیر دهکده نه چندان حاصلخیز بزم حالا با کارآفرینی نمونه عباس و خانواده‌اش چند برابر گذشته درآمد دارند و مجموعه موفقی تشکیل داده‌اند.

همه‌چیز از یک اتفاق ساده شروع شد
مرد جوان روستایی که با نبوغ و خوش‌شانسی توانسته سرانجام صنعت توریسم ایران را به ایده‌آل‌های ارز‌آوری‌اش نزدیک کند کارش را با دستفروشی آغاز کرده است. عباس برزگر ٣٨ ساله به «شهروند» می‌گوید: دستفروشی برایم تنها روزی ٣‌هزار تومان درآمد داشت که این مبلغ هرگز جوابگوی مخارج زندگی من و خانواده‌ام نبود. مسیر کسب و کار و زندگی عباس در یک شب بارانی به‌طور معجزه آسایی تغییر کرد. او می‌گوید: با موتورسیکلتم از کوچه پس کوچه‌های روستایمان عبور می‌کردم که ناگهان به دو گردشگر خارجی و مترجمشان رسیدم. باران، تاریکی و گم شدن در راه برگشت حسابی خسته و کلافه‌شان کرده بود. آنها را به خانه خود دعوت کردم تا شب را در آن‌جا بگذرانند.
میهمانان آلمانی سرزده آمده بودند و در سفره فقیرانه عباس برزگر به جز دمپختک گوجه‌فرنگی، ماست محلی و ترشی لیته چیز دیگری پیدا نمی‌شد. آنها شب را هم درکنار خانواده برزگر و در رختخواب‌ها و ملحفه‌های دست‌دوز همسرش گذراندند. یکی از میهمان‌ها که پسر جوان ٢٠ ساله‌ای بود بی‌نهایت غمگین و پکر به نظر می‌رسید. مترجم در جواب کنجکاوی عباس می‌گوید که فردا روز تولد اوست و او از این‌که نتوانسته است به کشورش برگردد و تولدش را در کنار خانواده، دوستان و در زادگاهش جشن بگیرد ناراحت است. علی و زهرا فرزندان خردسال عباس برزگر موضوع را می‌شنوند. میز کوچک چرخ خیاطی مادر، چند بادکنک و کیک خانگی تنها بضاعت آنها برای خوشحال کردن میهمان آلمانی است. میهمان جوان از دیدن جشن تولد روستایی‌اش هیجان‌زده می‌شود و از صحنه‌ها فیلمبرداری می‌کند. خانواده برزگر بعدتر می‌فهمند که مادر روزنامه‌نگار آن میهمان آلمانی جشن تولد در ایران را رسانه‌ای کرده است. استقبال مخاطبان خانواده برزگر را به سرعت محبوب می‌کند از سازمان میراث فرهنگی به عباس برزگر خبر می‌دهند که میهمانان جدیدش در راهند. این سرآغاز توسعه هتل روستایی عباس برزگر می‌شود. حالا سیاه چادرهای عشایری هم به مجموعه هتل روستایی او اضافه می‌شوند. در همان محل اسکان واقعی عشایر...

راز موفقیت: میهمانانم را فریب نمی‌دهم
عباس می‌گوید:کار خاصی انجام ندادم تنها گردشگران خارجی را مانند اقوام و فامیل خودم در خانه پذیرایی کرده‌ام، با غذاهای محلی خودمان، چای آتشی، ماست و پنیر گوسفندی. البته میهمانان هم توقع زیادی نداشتند تنها می‌خواستند چند روز زندگی روستایی در ایران را تجربه کنند. عباس برزگر میهمانانش را به تماشای علف‌چینی و میوه‌چینی روستاییان می‌برد، در عروسی‌ها و حنابندان‌های روستایی میهمان می‌کند و به شب‌نشینی‌های هم ولایتی‌هایش کنار آتش دعوت می‌کند. با آنها سیب زمینی کباب شده و چای آتشی می‌خورد. گاهی هم میهمانانش با او شیر می‌دوشند و کشک درست می‌کنند اما این تمام کاری نیست که خانواده برزگر انجام می‌دهند.
عباس به «شهروند» می‌گوید: من با میهمانانم صادق هستم و هیچ‌وقت نخواستم آنها را فریب بدهم یا چند برابر قیمت واقعی چیزی را به آنها بفروشم. صنایع دستی و تمام سوغات روستایی که در فروشگاهم گذاشته‌ام برای مشتریان ایرانی و خارجی یک قیمت دارد. من از ناآگاهی آنها نسبت به بازار ایران و قیمت‌هایش سوءاستفاده نکرده‌ام. او می‌گوید: برای غذای میهمانانش سنگ‌تمام می‌گذارد. تمام غذاها از باکیفیت‌ترین و مرغوب‌ترین مواد اولیه محلی و روستایی تهیه می‌شوند. ١٠ دقیقه پیش از غذا از مزرعه برای میهمانانش سبزیجات تازه می‌چیند و صبح‌ها قبل از طلوع آفتاب عسل تازه از کندو خارج می‌کند و سرمیز صبحانه می‌برد. میهمانانش در دفتر یادگاری هتلش نوشته‌اند «احساس می‌کنند در کنار خانواده خود زندگی می‌کنند.» و این تفاوت اساسی کسب و کار عباس برزگر با دیگرانی است که اعتماد مشتریان خود را خدشه‌دار می‌کنند.

نتیجه‌گیری
امروزه توسعه گردشگری در سطح ملی و منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه جدی برنامه‌ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار گرفته است. در کشورهایی مثل ایران درآمدهای نفتی ایران یک رانت تلقی می‌شود و فاقد اثر بالا بردن سطح تولید ملی در اقتصاد است اما صنعت گردشگری به صورت زنجیره وار با بعضی از فعالیتهای اقتصادی وابستگی دوجانبه دارد و در رونق و افزایش درآمدها در اقتصاد کشور تأثیر بسزایی دارد ازاین‌رو می‌بایستی برای رسیدن به هدف مذکور (تولید ملی و اشتغال) باید شرایط را برای ورود گردشگران فراهم کرد.
لذا اقتصاددان‌های ملی و مستقل و مدافع منافع ملی کشور می‌باید با تحلیل وضع موجود و شناخت ضعف و قوت، صنعت گردشگری بعنوان فراکسیونی از بورژوازی ملی ایران و حتی بخش دولتی این صنعت که می‌تواند در ید یک دولت با حداقل‌های خصلت‌های ملی آن باشد برنامه‌های اثباتی و اجرایی خودشان را ارائه نمایند و برای این منظور جدول زیر می‌تواند. نقطه عزیمتی برای بررسی نقاط ضعف و قوت این صنعت باشد.

نقاط ضعف
1. استفاده محدود روش‌های توسعه و مدیریت پایدار در زمینه اطلاع‌رسانی درباره ارزش‌های فرهنگی و طبیعی جاذبه‌های در مکان‌های مهم گردشگری فرهنگی و طبیعی که نتیجه آن کاهش ارزش دارایی‌های ارزنده‌ای طبیعی و فرهنگی بوده است.
2. تأسیسات، تجهیزات و وسایل مورد استفاده از جمله وسایل حمل و نقل، هتلها، تفرجگاه‌ها و نظیر آن به طور کلی فرسوده شده‌اند و بسیاری از آن‌ها باید از رده خارج شوند یا به طور اساسی مرمت شوند. بعضی از واحدهای اقامتی نیز باید از نو ساخته شوند.
3. استاندارد خدمات ارائه شده توسط نیروی انسانی به طور کلی پایین است. و بیانگر توجه نکردن به ارزش و اهمیت مشتری، سیاست‌های ضعیف استخدامی و همچنین آموزش ضعیف، محدود و نامناسب نیروی انسانی است.
4. ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی، جهانگردانی که ایران می‌تواند جذب کند محدود ساخته است.
5. سیاست‌ها و مقررات جاری از جمله در مورد هواپیمایی کشوری، قانون کار، قانون اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی، قانون سرمایه گذاری، موفق نبودن در خصوصی‌سازی صحیح خدمات گردشگری، همراه با فضایی که عموماً نسبت به فعالیت‌های بخش خصوصی با دیده تردید و سوءظن می‌نگرد و این تصور که بخش دولتی همه چیز را بهتر تشخیص می‌دهد، مانع توسعه صنعت جهانگردی شده است.
6. عدم آشنایی با چگونگی بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود در جاذبه‌های موجود در کشور.
7. عدم اختصاص اعتبارات جهشی در راستای اجرای طرح حکم گردشگری کشور.

نقاط قوت
1. توسعه مشاغل در بخش خدمات و گردشگری و ایجاد منبع درآمدی برای مردمی کشور.
2. وجود مکان‌ها و فضاهای دارای پتانسیل برای سرمایه‌گذاری.
3. شبکه حمل و نقل و خدمات گردشگری نسبت مناسب.
4. در دسترس بودن خدمات همگانی.
5. سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش اقامت و پذیرایی در پاسخ‌گویی به تقاضای گردشگران.
6. رشد هزینه تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی در سبد مصرفی خانوارها.

و نیز با تحلیل شرایط بیرونی (فرصت‌ها و تهدیدات) از جمله عدم سهم و اعتبار کافی برای صنعت گردشگری ایران و عدم معرفی کافی پتانسیل‌های کلیدی و اساسی در حوزه گردشگری ازجمله عدم سهم و اعتبار کافی برای این صنعت بخصوص بخش خصوصی و عدم معرفی کافی پتانسیل‌های گردشگری و فقدان یک گردشگری الکترونیکی در کشور اشاره کرد و راهکارهای مفیدی برای رفع مشکلات بیان کرد. جدول زیر نیز با دسته بندی موضوعی موارد باز می‌تواند نقطه شروعی برای بررسی این فرصت‌ها و تهدیدات باشد.

نقاط ضعف
1. کمک به تقویت روابط ایران با سایر کشورها، به‌عنوان بخشی از استراتژی اقتصادی در راستای ارتباط «تولید ملی».
2. به‌کارگیری اطلاع‌رسانی الکترونیک و استفاده از روش‌های نوین تجارت الکترونیک برای بازاریابی و معرفی محصولات مشتریان.
3. بهره‌گیری از تأسیسات، خدمات و سیستم‌های مدیریتی کارآمدتر و کم‌هزینه تر.
4. توسعه فرودگاه‌های بین‌المللی تهران و کلان‌شهرها و سامان‌دهی خطوط هواپیمایی کشور.
5. ایجاد فرصت اقتصادی در مناطق روستایی کشور.
6. بهره‌گیری از قدرت سنتی ایران بعنوان یک کشور تجاری به منظور ایجاد یک بخش خصوصی نیرومند و پر تحرک در زمینه گردشگری.
7. ترکیب سند ملی توسعه کشور بر توسعه و تجهیز شبکه‌های زیربنایی متناسب با اولویت‌ها.
8. تأکید برنامه ملی توسعه گردشگری کشور بر برگزاری فعالیت‌های گردشگری طبیعی.
9. تأکید برنامه ملی توسعه گردشگری کشور بر مطالعه منابع انتخابی از طرف یونسکو.
10. تأکید برنامه ملی توسعه گردشگری کشور و ارتقاء محتوا و کیفیت جاذبه‌ها و توسعه مناسبات بازرگانی گردشگری.

نقاط قوت
1. موفق نبودن در اصلاح موثر نقاط ضعف یادشده در بالا.
2. ناتوانی در اجرا، پیگیری و حفظ اصول و روش‌های توسعه پایدار در ارتباط با اثرات گردشگری در محیط طبیعی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی.
3. اثرات ناشی از بلایای طبیعی مانند زمین لرزه، سیل و خشک‌سالی که مستقیماً تولید ملی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
4. بروز ناآرامی و اختلافات سیاسی در داخل و یا بین ایران و کشورهای همسایه.
5. ادامه شرایطی که موجب دلسردی و روی‌گردانی بخش خصوصی از مشارکت در صنعت گردشگری می‌شود.
6. اختلافات و درگیری‌های منطقه‌ای.
7. افزایش نرخ تورم و کاهش قدرت خرید گردشگران داخلی.

نکته دیگر وجود یک برنامه راهبردی گردشگری در راستای تولید ملی و اشتغال و ایجاد منبع درآمدی برای مردم که رشد اقتصاد ملی را برای کشور به ارمغان می‌آورد که این اهداف با توسعه حمل و نقل که در کشورهای جهان معمولاً دولت‌ها وارد این گونه سرمایه‌گذاری می‌شوند و بخش خصوصی به ندرت ورود پیدا می‌کند و نیز توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات و گسترش پول الکترونیک، توسعه اماکن اقامتی، رستوران‌ها و هتل‌ها و توسعه بهداشت عمومی و نیز پرداخت تسهیلات تفریحی و امور رفاهی موجب توسعه صنعت گردشگری می‌شود.



در پایان باید گفت که صنعت گردشگری ایران بار اصلی و پیش‌برنده کنونی آن بر دوش بخش خصوصی است که به عنوان فراکسیونی از بورژوازی ملی ایران است و این صنعت بدون حمایت دولت تاکنون در حد، آمار و ارقام موجود خود را حفظ و به حیات خود ادامه داده است. برای میزان حضور بورژوازی ملی صنعت گردشگری که بتوان به آمار و ارقام واقعی دست یافت می‌بایستی به سامانه‌های سازمان گردشگری کشور در گزارش سازمان برنامه و بودجه کشور مراجعه نمود که دستیابی خواننده به این سامانه ها امکان‌پذیر است و برای جلوگیری از اطاله مطلب آن را به عهده خوانندگان محترم واگذار می‌نمائیم.
 
منابع و مآخذ
1) پژوش عارف بهروز دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد
2) منبع سایت ایرنا
3) فصلنامه دانش و مدیریت، دکتر سعید تسلیمی
4) پهلوانیان، توریسم و درآمدهای ارزی - انتشارات بهداد
5) لیء جان: گردشگری و توسعه در جهان سوم
6) ماهنامه سیاسی - اقتصادی (اطلاعات) 1379شماره 157 و 158
7) نوبخت، محمدباقر توسعه صنعت گردشگری - معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی
8) سایت سازمان گردشگری و میراث فرهنگی
9) سایت سازمان محیط زیست کشور