• میلتون فریدمن اقتصاددان، برندهء جایزه نوبل و از نظریه‌پردازان کاپیتالیسم مدرن روز پنجشنبه در ۹۴ سالگی به سبب ایست قلبی در خانه‌اش در گذشت... وی تا زمان مرگ به شکل‌دهی کاپیتالیسم نو کمک کرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۲۶ آبان ۱٣٨۵ -  ۱۷ نوامبر ۲۰۰۶

سرمایه : میلتون فریدمن اقتصاددان، برندهء جایزه نوبل و از نظریه‌پردازان کاپیتالیسم مدرن روز پنجشنبه در ۹۴ سالگی به سبب ایست قلبی در خانه‌اش در گذشت. وی در ٣۱ ژوییهء سال ۱۹۱۲ در ناحیهء بروکلین نیویورک متولد شد و در دوران کودکی و نوجوانی طعم بحران مالی خانواده را چشید. پدر او اغلب در شغل‌های مختلفی که داشت با شکست مواجه می‌شد و عمدتاً مادر نان‌آور خانه بود. اما جو خانواده گرم و صمیمی بود و به میلتون که چهارمین و آخرین فرزند و تنها پسر خانواده بود، توجه لازم می‌شد. فریدمن در ۱۶‌سالگی دبیرستان را به پایان رساند و در همان سال پدرش از دنیا رفت. در سال ۱۹٣۲ میلتون در رشتهء ریاضی   از دانشگاه «روت‌گرز» فارغ‌التحصیل شد. بین سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴٣ یعنی در دوران جنگ جهانی دوم او در وزارت دارایی به شغل تحقیقات مالیات مشغول بود. نیم قرن پیش طرفداری از بازار آزاد در مقابل دخالت دولت و نیز توصیه او به مبارزهء بانک‌های مرکزی با تورم مفهوم‌هایی عجیب در بین اقتصاددان‌ها بود. وی تا زمان مرگ به شکل‌دهی کاپیتالیسم نو کمک کرد. فریدمن که در امور علمی فردی مبارزه‌جو محسوب می‌شد، مبانی علمی و اندیشه‌ای مبارزه با تورم، کاهش مالیات و سیاست‌های ضددخالت دولت رونالد ریگان و مارگارت تاچر را فراهم کرد. وی همچنین نخستین مبانی دیدگاه‌های اقتصاد نو دربارهء دوران رکود بزرگ بیکاری، تورم و نرخ‌های مبادلهء ارز را ارایه کرد. بسیاری از این دیدگاه‌ها هنوز هم مورد اختلاف نظر است. برای مثال روسای بانک‌های مرکزی با غیرعملی محسوب کردن نظرات او، به توصیه‌هایش در زمینهء سیاست پولی عمل نمی‌کنند. اما عدهء کمی از اقتصاددانان‌ دیدگاه‌های فریدمن را دربارهء نقش صحیح دولت در اقتصاد ملی مورد چالش قرارداده‌اند. تاثیر دیدگاه‌های او در این حوزه بسیار فراگیر و جهانی بوده و اکنون نتایج آن را در کشورهای مختلف از جمله روسیه، شیلی، هنگ‌کنگ و شرق اروپا مشاهده می‌کنیم. اندیشمندان معتقدند; حرکت اقتصادها به سوی بازار آزاد و خصوصی‌سازی ریشه در اندیشه‌های میلتون فریدمن دارد. وی همچنین در درک بهتر فواید بازارهای رقابتی و آزاد نقش بزرگ داشته است. در حقیقت کارهای علمی او در حوزهء اقتصاد در سدهء بیستم از جمله نگارش کتاب «کاپیتالیسم و آزادی» در سال ۱۹۶۲ بر بسیاری از تصمیمات سیاستمداران غرب از جمله تاچر، نخست‌وزیر پیشین   و رونالد ریگان تاثیرگذار بوده است.
فریدمن در سال ۱۹۷۶ جایزهء نوبل اقتصادی را برای تحقیق روی نقش عرضهء پول در اقتصاد و افت و خیزهای نرخ تورم دریافت کرد. وی به شکل نظری توضیح داد که بانک‌های مرکزی با مدیریت میزان پولی که وارد نظام مالی می‌کنند، می‌توانند بدون اشتباهات پرهزینه تورم را کنترل کنند. بسیاری از اقتصاددان‌ها معتقدند; عوامل گوناگونی می‌تواند بر تورم تاثیر گذارد. در دههء ۱۹۷۰ وی با سیاست‌های پولی وزارت دارایی آمریکا بسیار مخالف بود. زیرا در آن دوران تورم و بیکاری روندی صعودی را می‌پیمودند. فریدمن در دههء ۱۹۶۰ همچنین این نظریه را تدوین کرد که نمی‌توانند بدون کاهش تورم بیکاری را   کم کنند. اکنون این دیدگاه در بین بسیاری از روسای بانک‌های مرکزی در جهان طرفدار پیدا کرده است. از دید فریدمن بهترین تحقیقاتش به نحوهء تصمیم‌گیری مردم در زمینهء پول خرج کردن مربوط می‌شود. بر مبنای نظریهء او، در این زمینه که در عبارت «درآمد دایمی» خلاصه می‌شود، مردم بر مبنای دیدگاهی که نسبت به درآمد خود در بلندمدت دارند دربارهء پول خرج کردن تصمیم می‌گیرند، به این معنا که حوادث و رخدادهای ناگهانی نظیر رشد یا کاهش مالیات و درآمد ناگهانی نمی‌تواند تاثیر بزرگی بر رفتار افراد در حوزهء هزینه و مصرف داشته باشد.
 
گاهشمار زندگی اقتصادی فریدمن
۱۹٣۲: فارغ‌التحصیلی از دانشگاه «روت گرز»
۱۹۴۱ - ۴٣: کار در وزارت دارایی آمریکا در زمینهء سیاست‌های مالیاتی
۱۹۴۶ - ۷۶: تدریس نظریه‌های اقتصادی در دانشگاه شیکاگو
۱۹۵۰: کار در پاریس به عنوان مشاور برنامهء مارشال
۱۹۵٣ - ۵۴: تدریس در دانشگاه کمبریج
۱۹۵۷: انتشار کتاب «نظریه‌ای در زمینهء کارکرد مصرف»
۱۹۶۲: انتشار کتاب «کاپیتالیسم و آزادی»
۱۹۶۴: انتشار کتاب «تاریخ پولی ایالات متحده ۱٨۶۷ - ۱۹۶۰» با همکاری آناشوارتز
۱۹۶٨: مشاور اقتصادی ریچارد‌نیکسون در انتخابات ریاست جمهوری
۱۹۷۶: دریافت جایزهء نوبل در رشتهء اقتصاد
۱۹٨٨: دریافت مدال آزادی از رییس‌جمهور و مدال ملی علم
وی از این سال به بعد کار درخشانی انجام نداد.