اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۴ خرداد ۱٣۹۴ -  ۱۴ ژوئن ۲۰۱۵

روز جمعه دوازدهم ژوئن حسن قشقاوی معاون کنسولی و امور ایرانیان وزارت خارجه در جریان سفر به کوردستان عراق با مقامات اقلیم دیدارهایی انجام داده و در دیدارش با وزیر کشور اقلیم به بررسی و توافق بر سر لغو ویزا برای اتباع دو کشور مذاکره نمودهاند. گرچه محتوای مذاکرات بر سر لفو ویزا در رسانهها منعکس نشده اما آنچه که واضح است این است که با توجه به ویژگیهای خاص کوردستان عراق و عملکرد نیمه مستقل آن اقلیم از عراق ظاهرا این موضوع خارج از تصمیمگیریهای انجام گرفته با عراق بطور جداگانه دنبال میشود. لازم بذکر است در ماه فوریه ٢٠١٥ و جریان سفر وزیر خارجه ایران به عراق موضوع لغو ویزا برای اتباع دو کشور مورد توافق قرار گرفته بود.

با توجه به جایگاه و ابهت ایران در منطقه و امنیت بیشتر نسبت به کشورهای منطقه که برخی از آنان در جنگ و ناامنی بسر میبرند میبایست ایران در پذیرش و ورود مردمان آن کشورها به دلایل امنیتی، بهداشتی و عوامل دیگر، دریافت ویزا برای شهروندان آن کشورها را سختتر میکرد، اما می بینیم عکس قضیه صادق است و همان کشورهای ضعیف، بی ثبات و جنگزده این مرزبندی را با ایران دارند. تلاشهای چندین ساله و پی در پی ایران برای لغو ویزا با کشورهای همسایه، بویژه کشورهای حوزه قفقاز جنوبی و آسیای میانه و افغانستان بی نتیجه مانده است و تنها ایران بطور یکطرفه دریافت ویزا برای اتباع برخی کشورهای همسایه را لغو نموده است. اما در آخرین سفر وزیر خارجه ایران به عراق به لغو ویزا میان طرفین توافق شده است.
اخیرا اتحادیه اروپا در اقدامی ناب و از روی اعتماد و اعتبار به امارات متحده عربی تصمیم به درخواست لغو ویزا برای شهروندان آن کشور گرفت و از این ببعد اتباع آن کشور بدون ویزا وارد حوزه شینگن میشوند. آیا لغو ویزا از طرف ایران برای اتباع کشورهای همسایه از روی اعتبار و احترام به همسایگان است و آیا تشابهی میان تصمیم آنان با تصمیم اخیر اتحادیه اروپا در مورد امارت متحده عربی وجود دارد یا عوامل دیگری در پیگیری لغو ویزا با همسایگان هست که سعی بر این است در این نوشته مختصرا مواردی روشن شود.
از بدو تاسیس کشور عراق تا به امروز مناسبات ایران و عراق آنقدر درهم تنیده نبوده است که امروزه هست و تسهیل در امر رفت و آمد میتواند هم نوعی لاپوشانی اقدامات امنیتی باشد و هم عراق را در حوزه منافع ایران نگه دارد. خارج از روابط اقتصادی و تجارت میان دو کشور زیارت اماکن مذهبی عراق دلیل اصلی زائران ایرانی به آن کشور است. تا یکسال قبل تنها در ایام سوگواری شیعیان بود که عراق در امر ویزا تسهیلاتی را به ایرانیان روا میداشت اما با توافق یادشده میان دو کشور رفت و آمد مردمان هر دو کشور بدون اخذ ویزا انجام میپذیرد. نکته قابل تامل اینکه این موضوع هیچگاه در دوران تصدی آقای هوشیار زیباری وزارت خارجه سابق عراق مطرح نشد و اما در دوره ریاست ابراهیم جعفری بر پست وزارت خارجه عراق که از افراد نزدیک به ایران است توافق انجام گرفت. عراقیها که در چند دهه گذشته زیر سایه جنگ زیستهاند و در مقاطعی از دنیای خارج بریدهاند سفر به ایران برایشان جذابیت خاصی دارد.
در چند سال گذشته دستگاه دیپلماسی ایران اقدامات ناموفقی برای لغو ویزا با کشورهای آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، ترکمنستان، تاجیکستان و افغانستان انجام داد که هیچکدام از آن کشورها ـ بغیر از گرجستان حاضر در مقطع کوتاهی ـ حاضر به لغو ویزا برای تردد اتباع ایرانی به آن کشورها نبودهاند اما ایران بطور یکطرفه تردد اتباع آن کشورها به ایران بدون ویزا را فراهم نموده است.
گرجستان: در سال ٢٠٠٨ کشور گرجستان قرارداد لغو ویزا با ایران را امضا نمود اما در سال ٢٠١١ از قرارداد مذکور خارج شد و دلیل خود از فسخ آنرا تحریمهای سازمان ملل علیه ایران عنوان نمود اما در واقع خروج آن کشور از قرارداد مذکور نگرانی از تلاشهای امنیتی ایران زیر لوای شرکتهای تجاری بود که آن کشور را مجبور به فسخ قرارد لغو ویزا نمود. ناگفته نماند در سال ٢٠١٢ ماشین سفارت اسرائیل در گرجستان هدف عملیات تروریستی قرار گرفت و مقامات اسرائیل ایران را مسئول آن حادثه ترور دانستند.
آذربایجان: کشور آذربایجان از بدو استقلال خود از نفوذ ایران و ترویج شیعه گری و مواد مخدر در آن کشور نگران بوده است. در چند سال اخیر تنشهای میان آن دو کشور واردات و صادرات میان آن دو کشور را تنزل داده و هم در مقطعی و در جریان قتل رافیق تقی مقامات آذربایجان ایران را برای شهروندان خود کشور ناامن و از آنان خواست از سفر به ایران خودداری کنند با این وجود ایران در مذاکرات خود با آن کشور از لغو ویزا میان دو طرف تاکید داشته است. سال ٢٠١٣ مقامات امنیتی کشور آذربایجان اعلام نمودند که ٨٥% مواد مخدر ارسالی به آن کشور از طریق ایران و با هماهنگی سپاه پاسداران انجام میگیرد. در مورد کوردستان عراق نیز وضع همینگونه است. یعنی کوردستان عراق بلحاظ مصرف مواد مخدر یکی از پاکترین کشورهای منطقه بود اما امروزه کم نیستند کسانیکه در دام مواد مخدر افتادهاند. حکومت خودمختار نخجوان نیز که بیش از ١٦٥ کیلومتر مرزمشترک با ایران دارد و تنها ١٢ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه دارد حاضر به لغو ویزا برای ایرانیان نبوده است اما دریافت ویزا میان اتباع آن کشور با ترکیه لغو شده که در آن ایام این موضوع نوعی تحقیر ایران و موجب ناخرسندی ایران و حتی تهدیداتی از طرف ایران انجام گرفت.
افغانستان: کشور افغانستان در عدم تمایل به لغو ویزا با ایران حضور پررنگ نیروهای خارجی و حفظ امنیت آنان را با مقامات ایران دلیل آوردهاند. رژیم ایران بارها درخواست لغو ویزا نموده و اخیرا نیز با راه اندازی مسیر ترانسپورت چاهبهار به افغانستان و از آنجا به آسیای میانه و تسهیل در امر ترانسپورت مقامات ایران یکبار دیگر درخواست لغو ویزا نموده که مقامات افغان آنرا رد نموده اند. با توجه به دلایل افغانستان در مورد لغو ویزا احتمال میرود مقامات اقلیم کوردستان نیز دلیل مشابهای داشته باشند و احتمال میرود موضوع لغو ویزا با ایران باید با تائید مقامات غربی صورت پذیرد. دولت ایران که حاضر به دادن شناسنامه به بچههایی که پدرشان افغانی و با زن ایرانی ازدواج کرده نیستند، گشاده دستی در لغو ویزا با اتباع آن کشور چه معنی میدهد؟   
ترکیه: ترکیه برخلاف ایران و بجای اصرار بر لغو ویزا، سیستم دریافت ویزا را بطور آنلاین و تنها با صرف ٣ دقیقه در اختیار دنیا ( البته با تفاوتهایی میان کشورها ) قرار داده است. در دوره رضاشاه، ایران قراردادی صد ساله مبنی بر رفت و آمد اتباع طرفین با ترکیه منعقد نموده که اینک در دهه پایانی خود است و معلوم نیست با موج مهاجرت ایرانیان به آن کشور در چارچوب سفرهای توریستی و یا اقامت دائم در آن کشور قرارداد مزبور تمدید گردد یا نه؟ در سال ٢٠١٥ قوانین سختتری برای اتباع ایرانی در سفر به آن کشور انجام گرفته که برای نمونه باید پاسپورت آنان بیش از شش ماه اعتبار داشته باشد در غیر اینصورت جریمه و اگر چنانچه پاسپورت آنان دو ماه اعتبار داشته باشد متحمل جریمه و دیپورت خواهند شد. ناگفته نماند در چند سال اخیر و بویژه بدنبال تحریمهای سازمان ملل، اقامت و سرمایهگذاری ایرانیان در امارات متحده عربی به مشکل برخورده و اینک ترکیه جای امارات را برای ایرانیان پر کرده است. بر طبق آماری سالانه ٢ ملیون ایرانی به ترکیه سفر و بطور میانگین هر نفر ١٧٠٠ دلار به اقتصاد آن کشور تزریق میکنند، این خارج از حجم انبوهی از ایرانیان که در مناطق توریستی آن کشور (آنتالیا و آلانیا و استانبول) اقدام بخرید خانه و ویلا نموده و اقامت دائم گرفتهاند. خالی از ارزش نیست به آماری از دکتر محمود سریع القلم اشاره شود که میزان پروازهای خارجی به استانبول را در شبانه روز ٢٠٠٠ هزار پرواز و پروازهای خارجی تهران را کمتر از ٥٠ پرواز در شبانه روز گزارش داده بود!! منظور از ارائه این مقایسه این است که حاکمان ایران با کدام پتانسیل توریستی و اقتصادی روی لغو ویزا متمرکز نمودهاند؟

موضوع دیگری که ایران در مذاکرات خود با کشورهای همسایه دنبال می نماید انتقال ایرانیان زندانی شده در زندانهای آن کشورهاست که اغلب اتهاماتشان مواد مخدر و جاسوسی و خرابکاریست. برخی از مذاکرات انجام گرفته میان مقامات ایران با کشورهای ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان و اخیرا اقلیم کوردستان ( در جریان سفر قشقاوی )   انتقال زندانیان ایرانی به ایران و سپری کردن دوره محکومیتشان در ایران هست. بنا به آمارهای دقیقی ٨٥% از زندانیان زندانهای اقلیم کوردستان را ایرانیان تشکیل میدهند. لازم به یادآوریست که ٦٠٠ ایرانی در زندانهای مالزی بسر میبرند. در حالیکه اتباع آن کشورها در ایران زندانی نیستند یا بسیاری محدود. برای نمونه در جریان توافق اخیر میان آذربایجان و ایران در سال جاری توافق شده که ٣٠ زندانی ایرانی به ایران مسترد و ٢ زندانی آذربایجانی به آن کشور برگردانده شوند.
به اصل قضیه که برگردیم خواهیم دید که درخواست مکرر لغو روادید از طرف ایران نه مثل آنچه که اخیرا اتحادیه اروپا و از روی اعتبار برای اتباع امارات متحده عربی در نظر گرفت بلکه ایران بیشتر بخاطر اعمال نفوذ بیشتر در آن کشورها و پیشبرد اهداف امنیتی خود بنا به اقتضای زمان و همسو با پیشرفت تکنولوژی و نیروهای متخصص بویژه در زمینه جنگ نرم و به از جهتی دیگر صدور انقلاب اسلامی ( بنابه آخرین سخنرانی محسن رضایی در دانشگاه پیام نور تهران ) میباشد. رژیم ایران از اتباع کشورهای همجوار هیچگونه نگرانی امنیتی ندارد و نیک میداند که برای ایران ایجاد نمی کنند، اما آن کشورها شدیدا نگران رفتار اتباع ایرانی هستند بویژه که در مقابل ترفندهای ایران آسیب پذیر هستند.