اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ٣ مهر ۱٣۹۴ -  ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۵

کمتر از چهل روز مانده به انتخابات زود هنگام مجلس ترکیه که تعیین کننده آینده آن در سالهای آتی خواهد بود، هنوز به درستی وضعیت سیاسی این کشور حساس و در عین حال تأثیر گذار در موازنه های سیاسی و استراتژیکی منطقه خاورمیانه و همچنین مدیترانه معین و قابل تخمین نیست. از سویی هنوز احزاب در رقابت برای ربودن گوی سبقت با همدیگر بوده و حزب حاکم بر ترکیه در صدد نیل به قدرت مطلق سیاسی برای ادامه پروسه های خود در سالهای آتی است.
بدین منظور است که حتی در آخرین ساعات روز شنبه هفته پیش، حزب عدالت و توسعه برای کسب توان انتخاباتی و رسیدن به تعداد مورد نظر در انتخابات ۱ نوامبر (۱۰ آبان ماه) تغییراتی را در فهرست اسامی نامزدهای نمایندگی انجام میدهد. علاوه از این در حزب حرکت ملی نیز شاهد تحرکاتی هستیم. به طوریکه دولت باغچه لی با تغییر شعار انتخاباتی حزبش برای نخستین بار تصور تغییر رویکرد تازه در این حزب را در اذهان عموم شکل داد. به طوریکه، وی شعار جدیدی را بدین مضمون که "حزب حرکت ملی خواهد آمد، آینده در حزب حرکت ملی است!"، واکنش تند آرمانگرایان حزب خود را بر انگیخت. زیرا این شعار شبیه شعار چپگرایان است که اعلام داشته اند: "جوانان خواهند آمد، آینده از آن سوسیالیسم است."
اما جای شگفتی است که معلوم شد منشاء شعار چپگرایان نیز خود باغچه لی بوده است. بر همین اساس تصور بر این است که وی به سمت و سوی چپگرایی در حزب خود می رود. این در حالی است که گنجاندن موادی از قبیل "تغییرات کلی اجتماعی و آینده ای توأم با آرامش"، "مبارزه با تروریسم و فشار اقتصادی"، "حذف قانون پرداخت حق بیمه از سوی جوانان" و وعده "حذف تمام بدهیهای بیمه ای و مالیاتی" در بیانیه انتخاباتی باعث شده است که بر شدت گمانه زنی در تغییر دیدگاه وی بیشتر شود.
لیکن با این اوصاف آنچه که آینده دولت ترکیه را مشغول خواهد ساخت، شرایط به وجود آمده در دوره قبل و بعد از انتخابات خواهد بود. شرایطی که آکنده از "اما و اگرها" بوده و انگار دولت آتی ترکیه با هجومی از چنین علت و معلولها مواجه خواهد بود. بطوری که:
اگر دولت ترکیه در شرایطی که تحلیل گران بانک مرکزی آمریکا (فد) هشدار میدهند ۱۵ کشور توسعه یافته جهان از اقتصاد شکننده ای برخوردارند، موضوع را جدی نگیرد و باور نداشته باشد که در رأس این کشورها بوده و به دنبالش کشورهای برزیل و هندوستان در فهرست قرار دارند؛ به یقین با رشد روز افزون بحران اقتصادی مواجه خواهد شد. گرچه خانم ژانت یلن، ریاست بانک مرکزی آمریکا در تهیه گزارش ماه سپتامبر خود اعلام داشت که موضوع ترکیه در فهرست موضوع روز مسایل اقتصادیش نیست، اما بیم خود را در آستانه تشکیل اجلاس سران کشورهای گروه ۲۰ نتوانست کتمان نماید.
اما... چنانچه دولت حاکم کنونی و یا هر دولت آتی بتواند با شرایطی که در فردای بعد انتخابات پیش خواهد آمد، همگرایی و همسویی منطقی را پیش گرفته و در تشکیل دولت موتلفه به آینده کشور بیش از مطامع حزبی اهمیت بدهد، یقیناً با تثبیت شرایط مثبت سیاسی، ارکان اقتصادی کشور به مرحله ای از ثبات خواهد رسید که دولت و ملت ترکیه خواستار آن هستند.
***
اگر دولت کنونی و یا آتی ترکیه بتواند خود را با مقتضیات سیاسی و شرایط اجتناب ناپذیر منطقه ای از جمله موضوع سوریه همگام و همسو شود و با شرابط لازم راهبردی موجود کشورهای درگیر منطقه و جهانی پیش برود، یقیناً راهکاری عینی و عملی در حل بحران سوریه پدید خواهد آمد. علاوه از این، با رفع چالشهای موجود میان ترکیه و ایالات متحده آمریکا و بازی گردانان منطقه ای در قبال سوریه اعم از روسیه و ایران، با پدیده پناهجویان سوری نیز بیش از این درگیر نشده و راه حل جمعی را پیش روی خود خواهد دید.
اما... اگر ادبیات سیاسی فعلی سیاستمداران ترکیه و بیش از همه رئیس جمهوری ترکیه تغییری نداشته باشد، نه تنها بحران سوریه حل نخواهد شد که شدت حوادث تروریستی در داخل سوریه افزایش یافته و عدم آرامش و امنیت اجتماعی – سیاسی در سوریه منجر به افزایش تعداد بیشمار آوارگان سوری شده و به یقین علاوه بر پراکندگی تسونامی پناهجویان سوری در منطقه مدیترانه، در داخل ترکیه نیز فزونی خواهد یافت که تأثیرات بسیار منفی بر ساختار سیاسی- اجتماعی و اقتصادی ترکیه خواهد گذاشت. از سوی دیگر، زمینه برای رقابتهای منفی سیاسی در منطقه را در میان کشورهای قدرتمند منطقه ای و جهانی پدید خواهد آورد.
***
اگر دولت کنونی و آتی ترکیه موضوع حل بحران کردها را جدی گرفته و بر روند مصالحه با کردها جدی حرکت نموده و بتواند زمینه ادامه مذاکرات تا رسیدن به نتیجه را فراهم بیاورد، به یقین سیمای جدیدی از انتراگسیون ملی- میهنی را در ترکیه جلوه گر ساخته و برای سایر کشورهای منطقه که دارای ساختاری چند ملیتی و به عبارتی کثرت اتنیکی هستند، نقش الگوی سازنده را بازی خواهد کرد و فرآیند چنین روش راهبردی برای سایر کشورها نیز مفید واقع خواهد شد.
اما... چنانچه هیجانات موجود ملی گرایانه خاموش نگردد، زمینه برای تنشهای قومی- مذهبی در ترکیه بیش از پیش فزونی خواهد یافت و به غیر از گروه شورشیان پ ک ک، نیروهای مقاومت جوانان میهنی کردستان موسوم به YDG-H که غالب عملیات تروریستی اخیر را بر عهده گرفته اند، فعالتر خواهند شد. به یقین در برابر حرکتهای تروریستی این گروهها، واکنشهای ملی گرایانه در ترکیه خواهد توانست زمینه برای تنشهای قومی و نژادی را فراهم بیاورد.
اکنون حزب دمکراتیک خلقها علیرغم متهم شدن به بلندگویی گروه شورشیان پ ک ک، تلاشی جدی برای حل بحران کردها در فضای ترکیه واحد دارد و از سویی یالچین آک دوغان، معاون نخست وزیر و حتی احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه در مصاحبه تلویزیونی خود در کانال خبر ترک ابراز داشته است که حزب دمکراتیک خلقها دشمن دولت نبوده و دولت نیز با آنها سر مخاصمه ندارد، بلکه دشمنی دولت با گروه شورشیان پ ک ک است. اما چنانچه دولت آینده برای حل کردها همتی مجدانه نداشته باشد، حزب دمکراتیک خلقها نیز معلوم نیست که دارای چه جبهه گیری خاصی خواهد بود.
***
اگر دولت فعلی ترکیه علیرغم نظرسنجیهای به عمل آمده در هفته های اخیر که حاکی از کاهش میزان آرای لازم می باشد و به نظر میرسد که در انتخابات ماه نوامبر میزان آرای اخذ شده در بین ٣۵-٣٨ درصد خواهد بود، بتواند با شرایط موجود خانه تکانی درون حزبی داشته و بنابه اظهارات بولنت آرینچ دیدگاه "ما بودن" را بر دیدگاه "من بودن" حاکم سازد، به یقین اندیشگاه قدیمی و مجرب در احیای حزب عدالت و توسعه بار دیگر کمر همت خواهند بست و ترکیه در انتخابات دوره بعد موفق به کسب آرای بیشتری خواهد شد.
اما... چنانچه حزب عدالت و توسعه بر محور تک تازی حرکت کرده و بمثابه اظهار نظر ولی آک بابا، معاون حزب جمهوری خلق که حزب عدالت و توسعه را به ایجاد مناقشه در فضای ترکیه کرده و سخن از نیروهای شبه نظامی عثمانی در قالب تشکلهای جوان حزب عدالت و توسعه دارد، همچنان تداوم داشته باشد، به غیر از افزایش تنشهای اجتماعی در ترکیه، تنشهای درون پارلمانی نیز افزایش یافته و ترکیه به اجبار در سال ۲۰۱۶ وارد مرحله جدیدی از انتخابات پارلمانی خواهد شد.
بنابر این، دولت کنونی و تمامی احزابی که برای آینده ترکیه و موقعیت حساس آن در منطقه و جهان احساس مسئولیت می کنند، بار سنگینی را بر دوش دارند که در مواجهه با اما و اگرها خردمندانه عمل نمایند.
   
قدیر گلکاریان
تحلیل گر سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه خاور نزدیک قبرس