اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲٨ دی ۱٣۹۴ -  ۱٨ ژانويه ۲۰۱۶

شاید سقوط بازار سهام در عربستان، بزرگترین بازار بورس در بین کشورهای عربی، آنهم بیش از ۶% و نیز بازارهای قطر و دبی از سویی و رشد شاخص سهام تهران با بیش از ۱٣۰۰ واحد طی یک روز، حتی یک روز قبل از اعلام شروع رسمی توافقنامه برجام، بهترین دماسنج برای نشان دادن نرسیدن عربستان به خواسته هایش باشد.
درست است که متعاقب اعدام شیخ نمر، مخالف شیعه حاکمیت سعودی، محافلی در تهران و مشهد، ابزاری را به سعودی در جهت بازگشایی پروژه ایران هراسی تقدیم کردند، و سعودی نیز بعنوان دستاورد حداقلی، سعی در استفاده تمام عیار از موقعیت پیش آمده کرده و میکند، ولی به هدف اصلی خود که عبارت است از ایجاد زمینه هایی برای برانگیختن محافل جنگ طلب در تهران به گونه ای که بتوانند آنها در سیاستهای خارجی دو و نیم ساله اخیر ایران، مسیری متفاوت بوجود آورده و کاملا دست بالا را گرفته و شرایط را برای یک رویارویی تمام عیار آماده و باعث ایجاد خدشه در راه یابی دیپلماتیک در زمان حاضر در مسائل سوریه، عراق و یمن که هم اکنون عزم نسبی جهانی برای هم پیوندی در مبارزه ای فراگیر با داعش بوجود آمده، نتوانست برسد و عربستان، اکنون که پرونده هسته ای ایران به مرحله اجرا ی برجام رسیده، ناامیدتر از همیشه باید با این واقعیت کنار آید. عرصه هایی که در بالا آمد همان عرصه هایی است که عربستان، در این لحظه، دست پایین را دارد و انتظارش این بود که شرایط مناقشه ای را ایجاد نماید که دست کم در این لحظه که گفتمان دیپلماتیک برای حل مسائل فوق، عربستان را وادار به دادن امتیازات زیادی خواهد کرد، را به بازه زمانی نامعلومی در آینده منتقل نماید، بگونه ای که شاید با خرید زمان بتواند در زمین و عرصه عملیاتی ضمن ایجاد تغییراتی مثبت به نفع خود و متحدانش، از موضع بالاتر به تصمیم گیری در اوضاع بشدت مهم برای عربستان، برسد. هر چند زود است که از پایان کم خسارت (در مقایسه با اهداف جدی تری که عربستان به دنبال آن بود) ماجرا صحبت شود و همچنان در ایران بستر و زمینه های تشدید نزاع، بخصوص در نزد محافل تندرو و بشدت قدرتمند، و وضعیت مناسبی در تبدیل تنش به نزاع و تبدیل قوه به فعل وجود دارد، اما دولت ایران هم نشان داده که برای پرهیز از تعارضاتی که خط مشی حل مسائل را از مسیر ترسیمی دور کند، عزم و جدیت لازم را دارد. بعنوان نمونه، حل و فصل و بازگردانی سریع دستگیری ۱۰ ملوان امریکایی که گویا به جهت مشکل فنی به آبهای سرزمینی ایران وارد شده بودند و متقابلا دستور امکان فروش هواپیمای مسافربری توسط اوباما به جان کری و یا واکنش بلافاصله ایران در قبول و اجرای تبادل زندانیان در خاک دو طرف، اندکی قبل از اجرای توافقنامه برجام، نشان از توافق در رده های بالای حکومتی برای اولویت به اجرای برجام و حل دیگر مسائل مورد تنازع در منطقه در چارچوب همین تناسب قدرت موجود در منطقه را دارد. گویا راه گم کردگی قایق های آمریکایی، تصادفا به عامل دقیقه ۹۰ برای سنجش اهمیت موضوع برجام و سایر مسائل منطقه ای ایران و اثبات این حد از عزم و جدیت ایران بعنوان طرف توافق امریکا عمل کرده است، بعبارتی تعمدا موردی را برای میزان تعهد طرفین برانگیخته باشند و متعاقب آن هر دو طرف توانسته باشند درستی گامهای برداشته شده را به مردمان و یا حتی رقبا اثبات نمایند. امری که قبل از این میتوانست خود به بحرانی طولانی مدت تبدیل شود. همچنین کسانی که سپاه پاسداران را خارج از دایره تفاهم با رهبری در ارتباط با دولت – وزارت خارجه، تلقی میکردند و حتی آن را در صدر رهبری (نه در تعامل و همراهی متوازن با هم) قرار میدادند، مجبور به اصلاح دیدگاه خود کرده است. بعبارتی این احتمال قریب به یقین است که سپاه به درخواست رهبری واکنش سریع نشان داده است، که عقل سلیم نیز همین را تجویز میکرد. ایران در حالی که مراحل اجرای روز توافق را تا خارج کردن قلب راکتور آب سنگین اراک و تزریق بتون در آن به اجرا درآورده بود و کاری دیگر نمانده بود که انجام دهد، چگونه ممکن بود، این دعاها که برای آمین بود، را حاجت ناگرفته به دور خسارت باری زمانبر بیندازد.
مولفه هایی که میتواند حاکی از ناخشنودی عربستان و متحدانش، در لحظه، تعبیر گردد بشرح ذیل است
-          در عراق) تثبیت بیشتر دولت مستقر شیعی حیدر عبادی (هر چند معتدلتر از نوری المالکی برای عربستان بوده ) و در پی آن دست بالا یافتن در عرصه نظامی مثل باز پس گیری رمادی و در عرصه دیپلماتیک، کنش قاطعانه و مبین وجود دولت مستقر در عراق، مثل اعتراض و در نهایت عقب نشینی نیروهای نظامی ترکیه از منطقه تحت کنترل دولت اقلیم کردستان و نیز زمین گیر شدن داعش در عراق و وجود حداقلی برنامه های جهانی برای برخورد نظامی با داعش از جمله در عراق.
-          در سوریه) تصویب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در ۱٨ دسامبر ۲۰۱۵ (۲۷ آذر ۹۴) که در پی موافقت های بدست آمده در کنفرانس وین از جمله با حضور ایران که به راه حل سیاسی به جای نظامی پافشاری میکند و در آن پیش شرط برکناری اسد به کناری نهاده شده است. قطعنامه دارای زمانبندی بوده و دوره گذار مبتنی بر سه اصل الف) آتش بس، ب) تشکیل دولت انتقالی، ج) برگزاری انتخابات، زیر نظارت سازمان ملل متحد اشاره شده است. هم توانمند شدن قوای اسد متعاقب حمایت روسیه از آن و هم قطعنامه شورای امنیت با ملاحظات بالا با اهداف تعیین شده عربستان و بعضی متحدانش مغایرت داشته و در شرایط ضعف و استیصال عربستان به منصه ظهور رسیده است.
-          در یمن) حضور ۱۰ ماهه نظامی عربستان در یمن، اهداف تعریف شده عربستان را برآورده نکرده و بجز دستاورد جزئی و تغییر در خط تملکهای دو طرف جنگ به نفع منصور ربه هادی متحدش حاصلی نداشته و آن بسیار کمتر از بمیدان آوردن وجهه و آبروی آورده به چنین میدانی است. (به میزانی که از طرف جامعه جهانی مورد نکوهش قرار گرفت، موفقیتی کسب نکرده است). جهان به همین منظور در یمن نیز بدنبال راه حل سیاسی میگردد و این در حالی است که عربستان نتوانسته شرایط را بطور عینی به نفع متحدش در مقابل حوثی ها تغییر دهد. (ایندیپندنت اخیرا نوشت <عربستان خود را در جنگ وحشی در یمن که بنظر پایانی بر آن نمیرسد غرق کرده است>، <یک پژوهشگر امریکایی جنگ در یمن را بسیار هزینه آور دانسته و احتمال داده که مدت طولانی بدون هیچ دستاوردی ادامه یابد >، اشپیگل نوشته <عملیات نظامی سعودیها در یمن در رسیدن به اهدافش ناکام بوده است>، جای دیگر باز ایندیپندنت مینویسد <سعودیها میلیاردها برای جنگ سوریه و یمن هزینه کرده اند>، موسسه کاپیتال اکونومیکز مینویسد <حمله نظامی عربستان از مارس ۲۰۱۵ تاکنون نزدیک به ٨ میلیارد دلار هزینه برای این کشور در پی داشته است و این در حالی است که عربستان هنوز در یمن زمین گیر است>).
-          پرونده هسته ای ایران) در این خصوص هم عربستان بمانند اسرائیل علیرغم تلاش برای عدم توافق ۵+۱ با ایران و دست کم عدم اجرای برجام، ناموفق بوده و اکنون این پرونده به پایان تاکنونی اش رسیده است (هر چند در خصوص برجام، با پایان تحریم ها، تازه بازرسیهای خارج از قاعده شروع میشود و نیزبه دلیل یکپارچگی دیگر نمودهای تنش بین ایران و امریکا از جمله موضوع موشکی ایران با تحریم های مرتبط با آن، به نظر نمیرسد تندروهای دو طرف جاده را باز و بکناری بنشینند).

پایان) درست است که عربستان در رسیدن به اهداف حداکثری خود ناکام مانده ولی امیدش را به رسیدن به اهداف کمتر از دست نداده و همچنان در آن جهت تلاش میورزد. روزها و هفته های آینده از جمله چگونگی برخورد با نشست بین مخالفان و دولت سوریه در ژنو در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۶ (۵ بهمن ۹۴) نشان دهنده سمت و سوی سیاست روز سعودی خواهد بود. از طرفی، فعال شدن دور تحریم های موشکی ایران درست یک روز بعد از شروع برجام توسط وزارت خزانه داری امریکا، و نیزحدس و گمانهای جمهوری خواهان تندرو از تصمیماتی دیگر درخصوص پرونده هسته ای ایران و برجام در دولت احتمالی بعدی جمهوری خواه نشان از این دارد که امریکا به کمتر از هم پیوندی کامل ایران با منافع راهبردی امریکا در عرصه امنیتی و پیوند کامل اقتصاد ایران با آن چیزی که امریکا جامعه جهانی میخواند، رضایت نمیدهد. از نظر سیاستهای تدوین شده ایران هم میتوان شواهدی برای این انطباق با چارچوبهای جهانی را یافت. انطباق مفاد برنامه ششم توسعه با طرح اقتصاد مقاومتی و هر دو در راستای هماهنگی با تمنیات صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، مبین یک برنامه درازمدت و نهایی شده بین سیاستهای جهانی امریکا و هیئت حاکمه ایران دارد.