• رسانه های مجازی به علت در دسترس بودن و تکنولوژی بسیار ساده اش فضای مناسبی ست برای حضور بیشترین تعداد علاقه مندان و فعالین ٫ از همه ی جغرافیای ایران و با هر زبان و تعلق مذهبی و فکری. وجود گروه ها و یا شبکه هایی با بیش از ۱۰۰۰ عضو نشان می دهد که این فضای جدید توانسته است در زمینه ی گرد آوری علاقه مندان به یک موضوع مشترک ٫ مفید عمل کند و پیرو این حضور و مشارکت٫ بستری برای همفکری و همکاری فراهم می شود. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۴ خرداد ۱٣۹۵ -  ۲۴ می ۲۰۱۶

بیش از صدها نفر در یک صفحه ی مجازی اندیشه های واقعیشان را با هم به اشتراک می گذارند. آنها اغلب تشویق و حمایتی را بابت فعالیتهایشان در زمینه ی حوزه های مختلف محیط زیست از نهادها و سازمانهای دولتی دریافت نمی کنند والبته این روشی است که برای هم توضیح دهند چه ایده هایی را عملی کرده اند و در شهر و یا منطقه ی محل زندگیشان در حوزه ی زیست بوم و طبیعت و حیات وحش چه می گذرد. آنها از هم نقد می کنند و گاه از روسایشان گله مندند وهمینطور مناسبات تقویم محیط زیستی را به هم یاد آوری می کنند. البته حضور افراد دولتی و سازمانی را در این جمعها اصلا نمی شود ندیده گرفت. شرایطی که حتی در فضای مجازی و با موضوعی به ظاهر دور از سیاست هم منجر به سانسور نقد و داده ها می شود. اما از زاویه ی دید دیگر، این همان فضای خالی بزرگیست که مجلات تخصصی محیط زیست٫ سالن مطالعه و کلاسهای بحث دانشگاههای تخصصی رشته های مرتبط با انرژی و محیط زیست ویا دانشکده های کشاورزی پیشرفته و پایدار و صفحات رسانه های آزاد باید آن را پر می کردند و امروز در گروه های صفحات مجازی، به طور مثال تلگرام فعال در حوزه ی محیط زیست و منابع طبیعی و حیات وحش٫ هر روز بیشتر از قبل جا باز می کند. اعضای این گروهها گزارشهایی از انجمنها و سمن هایشان ارائه می دهند٫ تصاویر را ضمیمه می کنند و مستند از مشکلاتشان گلایه می کنند وگاه با دعوت از مسوولین دولتی و سازمانهای مرتبط و تعیین زمانی برای یک گفتمان نوشتاری در مورد دغدغه هایشان می نویسند.

هر روز یک رسانه ی مجازی، مزایا و معایب

به نظر می رسد وقتی می خواهیم صفحات دنیای مجازی٫ از فیس بوک تا وایبر و واتزآپ، اینستاگرام وتلگرام وغیره را امکان سنجی کنیم باید جوانب مختلف آن را بشناسیم و معرفی کنیم. در گروههای فعال در حوزه ی محیط زیست این صفحات مثل یک تابلوی اعلانات ملی (حتی گاهی با حضور ایرانیهای فعال در حوزه های کاری مشترک فرامرزی ) عمل می کند. فضایی برای نشان دادن لیستی از برنامه ها و فعالیتها در اختیار شهرها و شهرستانهای کوچکی که هیچگاه فرصتی برای معرفی خود نداشته اند قرارمی گیرد. در شرایطی که اغلب روزنامه ها و رسانه های محلی با بحران مالی و عدم حمایت مواجهند و یا هنوز توجه به مسائل محیط زیستی در اولویتشان قرار نگرفته است ٫ و نیز نتوانسته اند جای خالی شرایط پر نقصان و کمبود رسانه های ملی فراگیر، اعم از تصویری و نوشتاری، ( که هنوز بسیار مرکز محور هستند) را در ارائه ی کارکردی موثربرای پوشش اخبار تمام ایران بدون نگاه تبعیض آمیز پر کنند، یافتن این مکان برای نشان دادن آنچه که گاه گروههای کوچک به سختی به ثمر می نشانند بسیارمهم است. از این نمونه ها می توان اشاره کرد به اخبار آزاد سازی عقاب یا قوی زخمی در کنار تالابهایی در کردستان و حمایت از پرندگان مهاجر برای یافتن غذا و یا اطلاع رسانی وسیع با درج جزییات تصویری از برنامه های هفته ی هوای پاک در مدارس اهواز و بروجرد وکازرون ولار و خوراسگان و بسیاری شهرهای کوچک و بزرگ دیگرکه هستند و ما نام زیادی از آنها را در رسانه ها نمی شنویم. هر چند حضور آن دیدگاه امنیتی و سیاسی معمول در فضای رسانه های ایران در این گونه رسانه ها هم وجود دارد. معمولا درمورد اخبار مربوط به مناطق سکونت شهروندان جزء اقلیتهای قومی و یا نواحی مرزی ٫ حساسیت ویژه ای وجود دارد و در بسیاری موارد مثل تجربه های موجود در مورد دریاچه ی ارومیه و یا رود کارون بیم پرونده سازیهای سیاسی با برچسب اختشاش علیه امنیت ملی و تجزیه طلبی برای معترضین، مطرح است و از این رو موضوع برای فعالین محیط زیست تبدیل به به یک کنش پرهزینه می شود که بسیار بازدارنده است. اما در این صفحات چون مخاطبان اغلب دغدغه ی مشترک دارند وامکان فعالیت با نامهای مجازی وجود دارد ، می توان بدون نگرانی از آسیبهای احتمالی برای نگارنده و یا انجمن مزبور٫ عملکرد دستگاههای دولتی را نقد کرد و گزارش فعالیتهایی درجهت مغایر با آن ساز و کار دولتی مخرب را ارائه نمود. مثال آن انتشار گزارشهای مبسوط فعالین و سمن های محیط زیستی است در مورد سهل انگاری سازمان جنگلداری و محیط زیست در مورد مسئله ی قطع بی رویه ی درختهای بلوط و بیماری درمان نشده ی این گونه ی ارزشمند جنگلی . این سمن ها جنبش فراگیری
را در منطقه راه اندازی نمودند برای کاشت و پرورش بذر بلوط و درختکاری در مناطق تنک شده ی جنگلی با حضور مدارس و بانوان و دیگر شهروندان محلی. همینطور این امکان جدید به علت در دسترس بودن و تکنولوژی بسیار ساده اش فضای مناسبی ست برای حضور بیشترین تعداد علاقه مندان و فعالین ٫ از همه ی جغرافیای ایران و با هر زبان و تعلق مذهبی و فکری . وجود گروه ها و یا شبکه هایی با بیش از ۱۰۰۰ عضو نشان می دهد که این فضای جدید توانسته است در زمینه ی گرد آوری علاقه مندان به یک موضوع مشترک ٫ مفید عمل کند و پیرو این حضور و مشارکت٫ بستری برای همفکری و همکاری فراهم می شود.

در مورد گروههای فعال محیط زیست می توان به نمونه ی جمع آوری کمک برای محیط بانان زیر حکم قصاص اشاره کرد. بسیاری از اعضای این گروهها با به اشتراک گذاشتن حساب بانکی در نظر گرفته شده برای جمع آوری کمکهای نقدی و توضیح جزییات پرونده ی در جریان برای دو محیط بان محکوم شده ٫ در پی جمع آوری پول دیه برای آزادکردن آنها هستند و یا جلب حمایت مالی برای ساخت آبشخور در مناطق کوهستانی و جنگلی که با خشکسالی مواجهند برای حیوانات وحشی ساکن منطقه.
نمونه ی درخشان دیگر اطلاع رسانی لحظه به لحظه از منطقه ی آتش سوزی اواخر آذر ماه درجنگلهای گیلان بود و به پیوست آن تماسهای تلفنی برخی کوهنوردان و اعضای سمن های محیط زیست با مسوولین فرمانداری و سازمان جنگلداری برای مهار آتش. ویا فعالیت سازمان یافته برای نجات چشمه بل و جلوگیری از ساخت سدی در این حوزه ، با نامه نگاری به سازمانها و حرکت هماهنگ ساکنان محلی . در حوزه ی همفکری نیز تشکیل زیر گروههای تخصصی در حوزه های مرتبط با آب و یا حیات وحش و یا فاضلاب و پسماند ٫ تمرینی است برای فعالیتهای گروهی در حوزه های جغرافیایی ٫ که برای جغرافیای وسیع ایران ضروری به نظر می رسد.
اما از طرف دیگر این شیوه ی فعالیت مجازی می تواند مانند حضور در تمام فضاهای مجازی دیگر توان و انرژی عملی افراد را اخته کند. گاه منجر به فراموش کردن این حقیقت می شود که به طور مثال با به اشتراک گذاشتن یک عکس از جاده سازی در جنگلی در علی آباد کتول نباید منتظر اتفاق بازدارنده ای بود. همیشه بخشی از انرژی واکنشی شهروندان با سخن گفتن و نوشتن از آن کاسته می شود. همینطور کاهش سطح مطالبه گری افراد از نهادها و ارگانهای مسئول ٫ به این ترتیب درموضوع مورد بحث ما ٫ سمن های فعال در حوزه ی محیط زیست می توانند به موازات انجام مسئولیتهای شهروندی خود و جمع آوری اطلاعات محلی و بومی و نیز تلاش برای ارتقای دانش دیگر شهروندان ٫ مطالبات قانونی خود در این میدان را نیز از طریق نهادها و سازمانهای مسئول دنبال کنند٫ این موضوع قابل اهمیت است زیرا در نهایت گروههای مردمی علاوه بر اینکه حمایت و بودجه ی مالی برای انجام پروژه های کلان در حوزه ی کشاورزی پایدار و یا انرژی های تجدید پذیر و یا حتی مواردی بسیار جزئیتر از این را ندارند٫ کماکان مشکل و محدودیت قانونی در امکان انجام پروژه های اجرایی نیز بسیار مهم است. برای تمام موارد بازدارنده و یا سازنده در زمینه های مختلف این حوزه، از توقف عملیات جاده کشی و سد سازی تا ساخت گلخانه و افزودن کتاب و جزوه ی آموزشی به مفاد درسی مدارس و پیگیری شکار و شکارچیان و دلالان حیوانات فعال به شکل غیر مجاز و موارد بسیار دیگراز این دست به حمایت قانون نیاز است و به حضور مجریان قانون . از این رو باید این زمینه ها به شکل پیگیری عملیاتی و اجرایی در افق کار سمن ها و یا افرادی که به شکل شخصی دغدغه های زیست محیطیشان را دنبال می کنند قرار گیرد. از طرفی بیم گرفتار شدن در یک پوسته ی نمایشی نیز وجود دارد ٫ اینکه مفاهیم زیست محیطی به جمع آوری زباله و نمایشگاه عکس و کاشت درخت تقلیل پیدا کنند ٫ و موارد مهم در حاشیه قرار گیرند . همینطور پیوند میان علم و تکنولوژی در اینگونه فعالیتها که در شرایطی به علت کمبود نیروی کارشناس و یا نبود اطلاعات کافی کمرنگ می شود ٫ در حالیکه ٫ زمانی که از مبحثی علمی و تخصصی مثل حوزه ی محیط زیست صحبت می کنیم ٫امر پژوهش و وجود نظریات کارشناسی دقیق بسیار اهمیت دارد

شاید بستری برای یک جنبش پیشرو و مبتکر

توزیع پوسترهای بسیار زیاد در همه جای ایران٫ که در آن با اینفوگرافی دقیق نشان می داد کشورمان در مصرف آب و هدر رفتن آن در بخش کشاورزی و استفاده از سموم کشاورزی چه جایگاهی در جهان دارد در واقع پرسشی را پیش روی بسیاری از شهروندان قرار داد! همینطور انتشار اطلاعات مشابه در حوزه ی تولید گازهای گلخانه ای و دی اکسید کربن . کاری که در حقیقت باید به شکل تخصصی و با حضور کارشناسان ویژه و ارائه ی دقیق اطلاعات در یک رسانه ی تخصصی محیط زیست عنوان می شد٫ اما روشن بود که این پرسشگری مستند تا چه اندازه ارزشمند است. همینطور حضور زنان در همه ی زمینه های فعال در این حوزه که بسیار قابل توجه است.از دوچرخه سواری به مناسبت روز هوای پاک تا همراهی در پاکسازی جنگل و کوه و پیاده رویهای طولانی برای فعالیتهای پرنده نگاری ٫ به طور مثال. در حالیکه سیستم قانونگذار سعی در محدود کردن بیشتر زنان دارد و یا با قوانین عصبی و لحن متذکر و مانع٫ در قوانین قضایی در پی تنبیه و خانه نشین کردن فعالین این عرصه است ٫ این موضوع که زنان خانه های حمایت از حیوانات تاسیس می کنند و به عنوان مسئول سمن ها جلسات محلی برگزار می کنند و با پیشنهاد عروسک سازی و ساخت کیف دستی با ضایعات پارچه و یا همکاری در کاشت بذر و یا نمایشگاههای محلی ارائه ی غذای گیاهی و فعالیتهای بسیار دیگر این کنشگری را در اقشار مختلف زنان تسری می دهند مورد قابل توجهی ست که با فراهم شدن شبه رسانه های به نسبت آزاد و در دسترس قابل هماهنگی و رصد برای علاقه مندان است . و همینطور بیانگر فراتر رفتن زنان است از نقش در نظر گرفته شده برای آنها ٫ که از نگاه دولت بیشتر محدود است به تربیت نسل آینده و تعیین و تغییر الگوی مصرف و یا به عبارتی همان بازگرداندن زنان به آشپزخانه و خانه و تحمیل نقشهای سنتی به زنان.

چه چیز به کاربرد و کارکرد این گروهها کمک می کند

اگر مجموعه ی این همیابی در شبکه های مجازی در حوزه ی محیط زیست ٫ مقدمه ای فراهم کند برای انتشار و آرشیو کردن داده ها و چاپ و انتشار یک رسانه ی تخصصی در کنار این اشتراک گذاری اطلاعات و فعالیتها، مسلما می توان انتظار اتفاق مهمی را داشت در تغییر مسیر و جریان اطلاع رسانی . سیستم رسانه ای که به جای حرکت از بالا به پایین و فیلتر و کانالیزه کردن اطلاعات در بستری دولتی و با چهارچوب و استراتژی و هدفگذاری دولتی ( کسب مجوز از دولت ٫ تایید دولتی نویسندگان و خبر نگاران و ارایه به مردم) از میان شهروندان به سمت بالا منتقل می شود ٫ از کانال و واسطه ی افرادی که در محل زندگی می کنند و تاریخ و جغرافیای حوزه ی زندگیشان را می دانند و تفاوت دلسوزی و چاره اندیشی را با کارهای نمایشی و ضربتی و منفعت طلبانه باز می شناسند . همینطور تمرینی برای حرکت به سمت تشکیل گروههای تخصصی با حضور و پیوند با دانشگاهیان که می تواند نقش مهمی داشته باشد. آرشیو تصاویر و داده های محلی کمک می کند برای هر منطقه مجموعه ای از اطلاعات قابل استناد گرد آید. همینطور ارتباط میان داخل و خارج ایران که در فرآیند همیاری با اهداف مشترک قابل توجه است . چقدر پروژه و برنامه و ایده ی تجربه شده وجود دارد در کشورهای توسعه یافته که می توان آن را با فعالین داخل ایران به اشتراک گذاشت و همینطور اطلاعات آماری ولیست پروژه ها و تعهدات بین المللی که حکومت را ملزم به رعایت قوانین بسیاری در حوزه ی محیط زیست می کند که البته معمولا اینها مجموعه اطلاعاتی ست که گاه به راحتی در ایران قابل دسترسی نیست . از طرفی اشتراک گذاری اطلاعات مربوط به پروژه های بین المللی با پتانسیل کمک به فرصتهای تحصیلات تخصصی در خارج از ایران، سمینارها و فستیوالهای موضوعی و نیز انجام پروژه های حفاظتی و حمایتی انجمنهای غیر دولتی و غیره نیز می تواند بسیار مفید باشد ٫ کما آنکه پلی است برای آنکه شهروندان بر ای رسیدن به آگاهی از حقوق اولیه شان با هم گفتگو کنند و در کنار هم بکوشند. شرایطی ترمیمی و موقتی در جهت تلاش برای به وجود آوردن سندیکا و اصناف و انجمنهای مردمی و رسانه ی آزاد.