طرح یک "کمربند – یک جاده" تبلور یک اراده برای توسعه صلح آمیز


اردشیر زارعی قنواتی


• اجلاس "یک کمربند – یک جاده" در چین که رسما از روز دوشنبه ۱۵ ماه مه آغاز می شود با توجه به تمهیدات و تدارکات آن یک نقطه عطف در ژئوپلتیک و ژئواکونومیک منطقه و جهان خواهد بود. ایده این طرح بسیار بزرگ از چهار سال پیش در کنگره حزب کمونیست چین زاده شد و در طول این مدت رهبران ارشد این کشور با تمام توان در جهت اجرایی کردن آن حرکت کرده اند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲٨ ارديبهشت ۱٣۹۶ -  ۱٨ می ۲۰۱۷


اجلاس "یک کمربند – یک جاده" در چین که رسما از روز دوشنبه ۱۵ ماه مه آغاز می شود با توجه به تمهیدات و تدارکات آن یک نقطه عطف در ژئوپلتیک و ژئواکونومیک منطقه و جهان خواهد بود. ایده این طرح بسیار بزرگ از چهار سال پیش در کنگره حزب کمونیست چین زاده شد و در طول این مدت رهبران ارشد این کشور با تمام توان در جهت اجرایی کردن آن حرکت کرده اند. شکست اقتصاد نئولیبرالی در جهان، منازعات ژئوپلتیک، الزام روند توسعه متوازن، عدم موفقیت پروژه "جهانی سازی" که امروز در تقابل با حق حاکمیت ملی موجب رشد گرایشات حمایت گرایانه در بسیاری از کشورها شده است و ضرورت یک "نقشه راه" بدیل و آلترناتیو که بتواند ضمن حفظ امنیت و تقویت ثبات اقتصادی پیوند متعادل بین شرق تا غرب را تضمین کند تا حدود زیادی توجه و تمایل برای موفقیت طرح موسوم به جاده ابریشم را موجب شده است. هم اکنون نمایندگان ارشد از حدود ۱۰۰ کشور و نهاد بین المللی با حضور در پکن و شرکت در این اجلاس که شامل ۲۹ تن از سران، روسای سازمان ملل متحد، صندوق بین المللی و دیگر نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می شوند، اهمیت آن را به خوبی نشان می دهد. نشست پکن در حالی مورد توجه قدرت های بزرگی چون چین، روسیه و اتحادیه اروپایی قرار گرفته است که با شروع دوران ریاست جمهوی "دونالد ترامپ" در آمریکا که به نوعی هم مختل کننده نظم جهانی تلقی می شود و هم در ساختار سیاسی این کشور به عنوان رهبر بلامنازع نظم آمریکایی موجب تقویت یک "آنارشی" گردیده است، امیدها به موفقیت این اجلاس را بیش از پیش تقویت کرده است. اهمیت اجلاس یک کمربند – یک جاده با توجه به گستره جغرافیایی و حوزه وسیع اقتصادی آن در آینده بر سیستم جهانی تاثیر بزرگی خواهد گذاشت و به همین دلیل حتی نشست مقدماتی آن در روز یکشنبه ۱۴ ماه مه و رخدادهای پیرامون آن از جمله دیدارهای دو جانبه نشان می دهد که به تدریج مرکز ثقل تحولات جهانی به منطقه شرق آسیا و حوزه "اوراسیایی" منتقل می شود.
بر اساس دستور کار این اجلاس و برنامه از پیش تنظیم شده قرار است که طرح از طریق سه کریدور مواصلاتی شرق آسیا، آسیای میانه، اروپا و حتی کرانه های افریقا را به هم پیوند بزند و همبستگی اقتصادی این جغرافیای پهناور را با برنامه توسعه در چارچوب همکاری های متقابل دنبال کند. این سه محور مواصلاتی شمالی، جنوبی و مرکزی ده ها کشور را از شرق تا غرب در بر گرفته و حدود سه میلیارد از جمعیت جهان را زیر پوشش برنامه های خود گرد می آورد. ایده این جاده موسوم به جاده ابریشم در شرایط کنونی از آنجا اهمیت بیشتری را موجب شده است که مجموعه یی را شامل می شود که بعضا درگیر منازعات نظامی، امنیتی و اقتصادی می باشند. با اجرایی شدن این طرح و محورهای مواصلاتی آن با توجه به پیوندهای متقابل بین اجزای تشکیل دهنده آن که مستلزم حفظ ثبات در این مناطق است، لاجرم دو بال اصلی آن (چین و روسیه) را با توجه به قدرت نفوذ خود در این مناطق ترغیب به میانجیگری و رفع تنش در مناطق کرده و پیوندهای اقتصادی زنجیره یی بین اعضاء که بر محور توسعه حول ترابری استوار است هم به عنوان یک عامل بازدارنده جهت عدم تشدید تنش به کار می گیرد. از طرف دیگر سرمایه گذاری اولیه بالای سه میلیارد دلاری چین برای راه اندازی زیرساخت های مواصلاتی و پیش بینی حدود ۱۲۴ میلیارد دلار در طول اجرای طرح نشان می دهد که چین حساب کاملا ویژه یی را بر روی این موضوع باز کرده است و دیدارهای "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه با "شی جین پینگ" همتای چینی خود و "لی که چیانگ" نخست وزیر این کشور قبل از شروع رسمی اجلاس گویای یک هماهنگی بین این دو قدرت هژمونیک منطقه یی است. حضور بعضی از رهبران و مقامات سطح بالای کشورهای عضو اتحادیه اروپایی در این اجلاس که خود نیز بخشی از طرح یک کمربند – یک جاده می باشند به دلیل سطح بالای تراز بازرگانی آنان با چین و اهمیت تنظیم روابط جدید با روسیه اهمیت اجلاس را دوچندان کرده است.
افتتاح رسمی نشست در تالار بزرگ خلق چین در روز دوشنبه با سخنان رهبر و رئیس جمهوری چین مبنی بر اینکه "در روند اجرای طرح‌، اصول مذاکره، سازندگی و بهره‌ برداری مشترک" مبنای کار خواهد بود، حاوی یک پیام ویژه بود که همه شرکت کنندگان را متوجه یک شراکت داوطلبانه و منطبق با منفعت جمعی می کرد. این پیام در بطن خود گویای این نکته ظریف بود که هیچ کدام از اعضاء حق تحمیل اراده خود را بر مبنای توسل به زور بر دیگری نخواهند داشت و طرح در چارچوب توسعه عادلانه مشارکت کنندگان در وضعیت ثبات و صلح آمیز قابل اجرا خواهد بود. چنانچه در همان بیانات افتتاحیه نشست که توسط رئیس جمهوری چین خطاب به حاضران ایراد شد گفته شده است "هدف این طرح گسترش نفوذ چین در عرصه بین‌المللی نیست و با پیشبرد این برنامه ما رویکرد قدیمی بازی بین دشمنان را دنبال نخواهیم کرد. بلکه مدل تازه‌ای از همکاری و نفع دو جانبه را ایجاد خواهیم کرد که در نهایت به رشد اقتصاد باز در دنیا منجر خواهد شد". هر چند که گفته می شود در همان نشست مقدماتی روز دوشنبه اختلاف نظر بین چین و روسیه از یک طرف با اتحادیه اروپایی از طرف دیگر بروز کرده است و ظاهرا اعضای اروپایی به دلیل عدم شفافیت در مناسبات که احتمالا تا حدودی تابع جهانی سازی نئولیبرالی نیست و متکی بر حق حاکمیت ملی می باشد، احتمال می رود که بیانیه پایانی نشست را امضاء نکنند. اما به دلیل نیاز اروپا به این بازار گسترده به نظر نمی رسد که مخالفت آنان بتواند در روند اجرایی کردن طرح یک کمربند – یک جاده خلل اساسی ایجاد کند. از هم اکنون دولت چین برای سرعت بخشیدن به اجرای طرح قول اعطای کمک های میلیاردی از جمله در مرحله اول کمک ۹ میلیارد دلاری به کشورهای در حال توسعه و نهادهای در مسیر را داده است که می تواند مشارکت فعال جمهوری های آسیای میانه را موجب شود و کلیدی ترین مرحله مواصلاتی را در طول سه سال آینده محقق کند. این طرح بزرگ و استراتژیک تنها حوزه اقتصاد و امنیت را شامل نمی شود و در راستای آن تقویت آموزش، همگانی کردن امکان استفاده از اینترنت، گسترش صنعت توریسم در بین اعضاء و مدرنیزاسیون شهرهای پیرامون مسیرهای مواصلاتی را هم در بر می گیرد. چنانچه چین بتواند با کمک روسیه طرح یک کمربند – یک جاده را تحقق ببخشد تا حدود زیادی نه تنها فضای مناسبات جهانی را تغییر می دهد که در کنار آن قادر است ثبات و هژمونی خود را نیز در موقعیت آنارشی حاکم بر نظام بین المللی تضمین کند. مشارکت ایران در این طرح که یکی از نقطه های کلیدی مسیر آسیای میانه یی آن است تا حدود زیادی ثبات و توسعه متوازن ایران را در شرایطی که از همه جهت تحت فشار رقبای منطقه یی و بین المللی قرار دارد، می تواند تضمین کرده و از تاثیر تحریم های کنونی به شدت بکاهد.