• هژمونی قدرت نظامی تا زمانی که ارتش به دولت وفادار باشد در مقابل حمایت خارجی از اپوزیسیون و هم چنین موازنه نسبی پایگاه توده یی رای دولت و مخالفان دو راه "مصالحه ملی" و رفتن به سوی "جنگ های مسلحانه" را در مرحله جدید بحران ونزوئلا اجتناب ناپذیر کرده است و راه سوم همچون مدل برزیلی رویای تمام شده یی است که اپوزیسیون این کشور باید آن را فراموش کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۲ مرداد ۱٣۹۶ -  ۱٣ اوت ۲۰۱۷

تحولات سیاسی – اجتماعی در ونزوئلا در ماه های اخیر بین دولت "نیکلاس مادورو" و اپوزیسیون نزدیک به آمریکا، با سیر شتابنده یی به سوی تنش و احتمال برخورهای خشونت بار به پیش می رود. انقلاب بولیواری و با تعبیر خود ونزوئلایی ها "چاویستا" بعد از مرگ رهبر کاریزماتیک این کشور "هوگو چاوز" و بروز اختلافات در بین حامیان وی در کنار سناریوی راستگرایان داخلی که از حمایت بدون قید و شرط واشینگتن برای ایجاد تغییرات اساسی در حوزه ژئوپلتیک آمریکای لاتین برخوردار بودند، کاراکاس را در مسیر بحران اقتصادی و سیاسی قرار داد. آنچه هم اکنون در ونزوئلا جریان دارد در ابتدا پیاده سازی الگوی کودتای پارلمانی به شیوه برزیل بود که به بهانه فساد رئیس جمهوری قانونی این کشور "دیلما روسف" را که گویا مظنون به فساد بود را از کار برکنار و قدرت را به دست "میشل تمر" معاون وی که وارد ائتلاف با مخالفان شده بود و یکی از فاسدترین رهبران سیاسی برزیل با پرونده های متعدد قضایی می باشد، سپردند. هر چند که این پروسه ظاهر قانونی داشت و از طریق استیضاح روسف توسط مجلس سنای برزیل انجام گردید اما تحولات بعد از این برکناری به خوبی نشان داد که این سیستم حقوقی معیوب بازتاب دهنده حقیقت دمکراتیک و مشروعیت نهاد قدرت را فاقد است. در ونزوئلا هم پس انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۶ که به دلیل تشدید بحران اقتصادی و برنامه اشتباه دولت مادورو نارضایتی از دولت وی تشدید گردید و در انتخابات پارلمانی گروه های اپوزیسیون راستگرا توانستند اکثریت کرسی ها را به خود اختصاص دهند، از همان روز اول شروع به کار پارلمان جدید پروژه برکناری رئیس جمهوری و برگزاری انتخابات زودرس ریاست جمهوری در دستور کار قرار گرفت. اما ساختار سیاسی در ونزوئلا با برزیل متفاوت بود و در طول بیش از ۱٨ سال حاکمیت چاوزیست ها و تجربه یک بار اقدام شکست خورده کودتای نظامی که با شکست مواجهه شد، چاوز دست به پاکسازی ارتش و ایجاد یک گارد امنیتی – نظامی حامی انقلاب زد.
در ونزوئلا هم اکنون فاز اول بحران در قالب استفاده از مکانیزم حقوقی برای برکناری نیکلاس مادورو، با استفاده دولت از یک امکان حقوقی بازدارنده دست به "پاتک" زد و با برگزاری انتخابات مجلس موسسان توانست این حربه قانونی را از مخالفان سلب کند. طبق قانون اساسی اصلاح شده ونزوئلا در شرایط اضطراری که بین مجلس ملی و دولت اختلافات غیرقابل حل بروز می کند مجلس موسسان جدید می تواند با انحلال مجلس ملی تصمیمات قبلی را بلوکه کرده و مافوق آن دست به تصویب قوانین تازه بزند. اتفاقا این حربه قانونی را ابتدا مخالفان و اپوزیسیون دو هفته قبل از همه پرسی پیشنهادی رئیس جمهوری برای بازنگری در قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان جدید، آنان به صورت سمبلیک استفاده کردند و در روز یکشنبه ۱۶ ژوئیه آنان با برگزاری یک همه پرسی نمادین و بدون نظارت هیچ نهاد قانونی ملی و بین المللی که به گفته آنان حدود ۷ میلیون تن در آن شرکت کردند رای به برکناری دولت مادورو دادند. مخالفان با این اقدام جهت پیشگیری و تحریم همه پرسی اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان در ٣۰ ژوئیه قصد داشتند تا حمایت افکار عمومی و قدرت های خارجی را به سمت خود جلب کنند. تحریم پیشنهادی مخالفان برای عدم شرکت مردم در همه پرسی مادرو نتوانست جواب دلخواه آنان را فراهم آورد و در این همه پرسی بیش از ٨ میلیون تن شرکت کرده و به صورت تقریبا مطلق به کاندیدای حزب سوسیالیست حامی رئیس جمهوری رای دادند. نکته جالب برای کسانی که مادورو را به دیکتاتوری متهم می کنند این بود که همه پرسی نمادین مخالفان که هیچ مجوز قانونی هم نداشت بدون دخالت دولت در کمال آزادی و آرامش برگزار شد اما همین مخالفان در طول تمام روز ٣۰ ژوئیه هم زمان با برگزاری همه پرسی رسمی پیشنهادی دولت همه تلاش خود را برای بر هم زدن نظم، حمله به مراکز رای گیری، مسدود کردن مسیر به حوزه های رای گیری و تشدید خشونت برای بیرون نیامدن مردم از خانه هایشان به کار بستند و در چنین شرایطی همه پرسی ونزوئلا برگزار شد. در حالی که در همه پرسی سمبلیک مخالفان هیچ نظارتی انجام نگرفت و بنا به گفته رهبران مخالفان حدود ۷ میلیون تن شرکت کردند در همه پرسی رسمی پیشنهادی دولت ٨ میلیون تن و ۴۱,۵ درصد برای برگزیدن ۵۴۵ نماینده شرکت کردند. هر چند که موسسه بریتانیایی مسئول رای دهی "اسمارتماتیک" که برگزار کننده رسمی این همه پرسی قانونی بود بعد از اعتراضات اپوزیسیون و کشورهایی چون آمریکا اعلان کرد که این احتمال وجود دارد که به تعداد رای دهندگان واقعی حدود یک میلیون افزوده شده باشد اما در بدبینانه ترین وضعیت می توان میزان حمایت از دولت را در عدد تقریبی ۷ میلیون بین دولت و مخالفان را مساوی فرض کرد.
بدون هیچ تردیدی دولت مادورو امروز بخش بزرگی از حمایت های توده یی خود را از دست داده است که دلایل متعددی از جمله بحران اقتصادی، کاهش قیمت نفت، اختصاص بودجه های کلان به طرح های آموزش و بهداشت رایگان در شرایط کمبود منابع ارزی، تحریم های مستقیم و غیرمستقیم خارجی، پیوند بخش تجاری کشور با مخالفان، حمایت تمام قد نهادهای قدرت در واشینگتن از اپوزیسیون و هم چنین اشتباهات دولت کاراکاس در مورد شکست مدیریت بحران، خواهد داشت. دوقطبی ایجاد شده در این کشور و تشدید منازعه بین دولت و اپوزیسیون که به چیزی به غیر از ساقط کردن حاکمیت چاوزیست ها رضایت نمی دهند در کنار دخالت فعال خارجی علیه دولت کاراکاس هم اکنون وضعیتی را ایجاد کرده است که راه برای مصالحه مرضی الطرفین تا حدودی بسته شده است. مادورو با برگزاری همه پرسی اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان توانست جلوی کودتای پارلمانی را برای ساقط کردن دولت سد کند. این چرخه منازعه بدون شک در طی روزهای آینده موجب رویارویی های بیشتر بین اپوزیسیون و دولت کاراکاس و هم چنین دخالت فعال تر واشینگتن در امور ونزوئلا خواهد شد. اما آنچه هم اکنون در حال وقوع می باشد و خطر بی ثباتی در این کشور نفت خیز که گفته می شود بزرگترین ذخایر نفت جهان را در خود جای داده است را افزایش می دهد، چرخه خشونت هایی است که جرقه آن در رویارویی بین مخالفان و دولت در طی شورش های خیابانی کلید خورد و حدود ۱۱۵ تن از هر دو طرف قربانی شدند و هم اکنون نیز گروه های شبه نظامی و بعضی نظامیان برکنار شده در سیاق حملات مسلحانه به دیوان عالی کشور و پادگان نظامی شهر "والنسیا" انجام می دهند. به نظر می رسد که با شکست "پروژه برزیلی" هم اینک سناریوی جنگ های داخلی به شیوه بحران سوریه در دستور کار بخشی از مخالفان و حامیان خارجی آنان در حال عملیاتی شدن است. در طرح اصلاح قانون اساسی و تشکیل مجلس موسسان جدید ونزوئلا طبق مکانیزم تعبیه شده در قانون اساسی دولت تصمیم گرفت اهرم های نهاد قدرت را در بین طبقات اجتماعی و نهادهای توده یی تقسیم کند (از جمله ٨ کرسی برای ماهی گیران و کشاورزان، ۵ کرسی برای کسبه، ۵ کرسی برای معلولین، ۲۴ کرسی برای محصلین، ۲٨ کرسی برای بازنشستگان، ۲۴ کرسی برای شورای کمونها،۷۹ کرسی برای کارگران، ۱۷ کرسی برای ادارات دولتی، ۱۴ کرسی برای بخش خدمات، ۱۲ کرسی برای بخش اجتماعی، ۱۱ کرسی برای تجارت، ۱۱ کرسی برای خود اشتغالی، ۶ کرسی برای صنعت، ۴ کرسی برای ساخت وسازها، ۲ کرسی برای صنعت نفت، ۲ کرسی برای حمل ونقل) که همین موضوع تغییر "دمکراسی لیبرال حزبی" به "دمکراسی مشارکتی" به شدت موجب خشم اپوزیسیون گردید.
ورود گروه های نظامی و شبه نظامی به متن بحران سیاسی ونزوئلا می تواند منازعات سیاسی کنونی را به سمت رویارویی های خشونت نظامی سوق دهد که به تازگی مظاهر آن در حال جرقه زدن است. حمله به پادگان نظامی والنسیا در روز یکشنبه ششم ماه اوت نقطه عطفی در بحران ونزوئلا می باشد که از هم اکنون زنگ های خطر را به صدا در آورده است. از آنجا که بعد از کودتای شکست خورده دوره صدارت هوگو چاوز بخش اصلی ارتش وفاداری خود را به دولت نشان داد و در کنار آن نیز گاردهای محافظ انقلاب بولیواری تشکیل گردید، بدون تردید امنیتی شدن و درگیری های نظامی از قاعده کودتاهای بدون مقاومت دوران سیاه "خونتاهای نظامی" در آمریکای لاتین پیروی نمی کند و بخش عمده نظامیان و شبه نظامیان حامی دولت دست به مقاومت سختی خواهند زد. اپوزیسیون سیاسی ونزوئلا چنانچه خیلی زود حساب خود را از این هسته های نظامی و تروریستی جدا نکند با توجه به دست بالای مادورو در این خصوص بازنده اصلی بازی خواهد بود. از طرف دیگر در آمریکا محافل قدرت و به خصوص دولت "دونالد ترامپ" هم اینکه به نظر می رسد شکیبایی خود را برای تحمل نقش کاراکاس در تامین انرژی کشورهایی چون کوبا و نیکاراگوئه به عنوان دشمنان امپریالیسم آمریکا از دست داده اند و از طرف دیگر منابع انرژی بزرگ در ونزوئلا در طرح استراتژیک هژمونی واشینگتن بر حوزه انرژی جهان، این کشور را در مرکز ثقل توجه جهت تغییر وضعیت آن قرار داده است. شکست شبه کودتای حمله به پادگان والنسیا که هم زمان با انتشار ویدئوی تعدادی نظامی و شبه نظامی جهت اقدامات مسلحانه بود، از آنجا که توان تغییر معادله در خصوص سرنگونی دولت مادورو را ندارد می تواند موجب شکاف در بخش اپوزیسیون درهمجوش کنونی ونزوئلا هم بشود. هم چنین طبق قاعده اجتماعی این تصویر چرخه خشونت و رفتن به سوی منازعات مسلحانه از آنجا که پایگاه حامیان اپوزیسیون در طبقه متوسط و بخش الیگارشی سرمایه داری این کشور می باشد کفه ترازو را به نفع دولت چاوزیست که حامیانش را در طبقات نابرخوردار و کارگری دارد، سنگین می کند. در روزها و هفته های آینده در هر دو سوی منازعه باید تصمیات بزرگی گرفته شود که راه جنگ و صلح در ونزوئلا را تعیین می کند. هژمونی قدرت نظامی تا زمانی که ارتش به دولت وفادار باشد در مقابل حمایت خارجی از اپوزیسیون و هم چنین موازنه نسبی پایگاه توده یی رای دولت و مخالفان دو راه "مصالحه ملی" و رفتن به سوی "جنگ های مسلحانه" را در مرحله جدید بحران ونزوئلا اجتناب ناپذیر کرده است و راه سوم همچون مدل برزیلی رویای تمام شده یی است که اپوزیسیون این کشور باید آن را فراموش کند.