کپنک‌لری قوْرخوتمایین / پروانه‌ها را نترسانید
نویسنده: رقیه کبیری، ترجمه: تهمینه زاردشت
•
همین که دیدمش وایسادم. می‌دونم، لابد پلیسا دیدن وسط این بلبشو یکی وسط پیاده‌رو وایساده. می‌خواستم خم شم از رو زمین برش دارم، پیش خودم گفتم اگه خم شم، پلیسا خیال می‌کنن می‌خوام سنگی چیزی از رو زمین وردارم. اما این‌جا تبریزه نه فلسطین،
...
اخبار روز:
www.iran-chabar.de
يکشنبه
۵ فروردين ۱٣۹۷ -
۲۵ مارس ۲۰۱٨
…. هنرمندان در داستان‌ها، نقاشی‌ها، نمایش‌نامه‌ها یا رمان‌هایی که بعد حوادث مهم خلق می‌شوند، با شکستن سکوت می‌خواهند فریاد بزنند، یا اگر خیلی حساسیم کار هنری بیانیه‌ی سیاسی نباشد، حس خودشان را به آن حادثه‌ی مهم بیان کنند. انگار اضطراری در میان است، احساس اینکه فرصت از دست می‌رود و نکند فردا برای بیان حرف و حس و نگاه و نظر دیر باشد.
خانم کبیری در این داستان کوتاه، گذشته از نگرانی‌های راوی، زنی پا به سن، گویی از زبان «تبریزی‌هایی که با دیدن ضدشورش دستپاچه شده‌اند» حرف می‌زند. دستپاچه شده‌اند، چون کسی در خیابان نیست اما خیابان پر از ضدشورش است. گویی نویسنده به چشم خودش دیده که (به قول آن شاعر کُرد): «خیابان وحشت‌زده است»، دیده عقربه‌های میدان ساعت هم از حرکت ایستاده‌اند. زمان برای مردمی‌که آرتروز گرفته‌اند از حرکت ایستاده است. نویسنده از زبان مادران باتوم‌به‌دست‌ها و همین‌طور کسانی حرف می‌زند که با عمری غم «نان سنگک» بازنشسته شده‌اند. چاره چیست؟ خنده؟ نه. راوی می‌گوید خنده خطرناک است اما شورش حساب نمی‌شود. حتی خم شدن در خیابان هم برای اینکه پروانه‌ای را از زمین بردارد، خطر دارد و جرأت می‌خواهد. اما راوی زانو بر زمین می‌گذارد و پروانه را برمی‌دارد. پروانه‌ی مرده به چه دردش می‌خورد؟ مهم نیست. شاید مهم این است: پروانه را چه کسی کشته و در پیاده‌رو انداخته است؟ دست کدام باد؟ که حالا در زنبیل نان راوی سنگینی می‌کند. راوی اما این مرگ را با خودش به خانه نمی‌برد. با تمام ترس و دلهره، زیر نگاه‌ها و هول باتوم‌ها، می‌برد می‌گذارد روی دوش آنهایی که مأمورند و مسئول.
***
پروانه‌ها را نترسانید/ رقیه کبیری – ترجمه: تهمینه زاردشت
آروم از رو زمین ورش داشتم و گذاشتمش تو سبد نون. می‌خواستم بیارمش خونه. درسته خیابون پر ضد شورش بود اما نمی‌تونستم بذارم مرده‌اش رو زمین بمونه. خودش به کنار، واسه خاطر پرهای خوش‌رنگش نمی‌تونستم ولش کنم بمونه رو زمین.
نمی‌دونم دست کدوم باد آورده بود انداخته بودش اون‌جا. یه وری افتاده بود تو پیاده‌رو، رو سنگفرش زرد مخصوص اونایی که چشاشون نمی‌بینه. برا کسی که نمی‌بینه، چه فرقی می‌کنه سنگفرش چه رنگی باشه. رنگه که مردهرو هم زنده جا می‌زنه. خلاصه، سایه‌اش از زیر پرای رنگ‌به‌رنگش افتاده بود رو موزاییک. خال‌های قهوه‌ای پراش رو موزاییک زرد اونقدر خوشگل بود که اولش حالیم نشد مرده. فکر کردم لابد اونم عین تبریزیا ضدشورش‌رو دیده و دستپاچه شده و موزاییک زردو با آفتابگردون اشتباه گرفته. از فکرم خنده‌ام گرفت اما نخندیدم. با خودم گفتم: «نکنه پلیسا خیال کنن منم از شورشی‌هام و دارم به اونا می‌خندم که پشت سپرهای شیشه‌ای‌شون عین ربات گارد گرفتن؟» درسته خنده شورش حساب نمیشه اما کدوم آدم عاقلی جلوی پلیس سر تا پا مسلح می‌خنده که من بخندم! اگه خبر داشتن نونو بهونه کردم و زنبیلم‌رو ورداشتم و فرسنگ‌هاراه اومدم از نزدیک ببینم‌شون… نه! خدا اون روزو نیاره! من که کاره‌ای نیستم. نه روزنامه‌نگارم، نه نویسنده. نه کارگر، نه دانشجو. زندون کجا و من کجا؟ سالیان ساله بازنشسته شدم. چه کاری ازم برمیاد غیر تماشا؟
اگه زیر پامو نگاه نمی‌کردم، مثل قبرای قبرستون لگدش می‌کردم و رد می‌شدم. درسته فکرم پیش پلیسا بود اما چشمامو دوخته بودم به زمین. وگرنه پرای نازکش زیر پام له می‌شدن و پخش می‌شدن رو سنگفرش. همین که دیدمش وایسادم. می‌دونم، لابد پلیسا دیدن وسط این بلبشو یکی وسط پیاده‌رو وایساده. می‌خواستم خم شم از رو زمین برش دارم، پیش خودم گفتم اگه خم شم، پلیسا خیال می‌کنن می‌خوام سنگی چیزی از رو زمین وردارم. اما این‌جا تبریزه نه فلسطین، منم عضو انتفاضه نیستم سنگ وردارم پرت کنم سمت پلیس. تازه، مگه پلیسا کی هستن؟ اونام بچه‌های مادرایی مثل منن. حتم کاری به کار آدم‌های پیر بازنشسته مثل من ندارن.
یه نگاه انداختم به چپ و راستم. پلیسا عین شوالیه‌های هول بودن که پشت سپراشون خشک‌شون زده بود. اما نه، خشک‌شون نزده بود، سر و مر و گنده بودن. سر جاشون وول می‌خوردن. با هم گپ می‌زدن. حتی حواس یکی دوتاشون به من بود. برای همین یه دفعه‌ای خم نشدم، با احتیاط خم شدم. زانو زدم رو موزاییک زرد، دیگه نگاشون نکردم. زنبیل نونمو گذاشتم رو زمین. پروانه‌ی مردهرو آروم ورداشتم و گذاشتم رو نون سنگک. بازم یه وری افتاد و همون‌طور موند. اگه آدم بود، می‌گفتم به خواب ناز رفته، عین زیبای خفته.
دوست داشتم بگم رنگش رنگ عشقه. اونایی که به عمرشون عاشق شدن، خوب می‌دونن عشق چه رنگیه. گاهی وقتا یه رنگ خاصیه. بستگی داره کی با چه حال و هوایی عاشق بشی. رنگام زبون خودشونو دارن. اما خب اگه بگم رنگ عشقه، عالماً و عامداً خودمو گیر احساسات عاشقانه انداختم. احساسات عاشقانه کجا و حال و هوای خیابونا کجا. درسته یه شورشی هم تو خیابون نیست. اما خب وقتی سر و لباس پلیس‌ها، باتوم تو دست‌شون، کلاه‌خود روی کله‌شونو می‌بینی، هول ورت می‌داره. اسم خودت هم یادت می‌ره، چه برسه عشق و عاشقی و رنگاش. اما خب مرگ هم به یکی از رنگای عشقه.
گلوم خشک شده، نه واسه خاطر پروانه‌ی مرده‌ی تو زنبیل نون، واسه‌ی اینکه شوالیه‌های هول میدون ساعتو محاصره کردن. انگار عقربه‌های ساعت گنده‌ی سر ساختمون ساعت هم از ترس وایسادن. با خودم گفتم: «پدر ترس بسوزه.» اما مگه ترس پدر هم داره که بسوزه؟ ترس مثل ویروسه. پدری نمی‌کنه، واگیر داره، پخش می‌شه. یه‌دفعه آدمو نمی‌کشه. کم‌کم، ذره‌ذره می‌کشه. خوب گفتن، ترس از مرگ بدتره.
احساس می‌کنم دست‌کم یکی دو نفر از پلیسا دارن منو می‌پان. لابد به خاطر اینکه پروانه‌رو از رو زمین ورداشتم حواسشون به منه. موندم دیدن فقط و فقط یه پروانه‌رو از رو زمین برداشتم؟
سعیمو می‌کنم خونسرد به نظر بیام. به خودم می‌گم: «فکر کن این دیوار گوشتی شمشادهای سرسبز کنار بلوار هستن. شمشاد که ترس نداره.»
یه تیکه از نون سنگک می‌کنم و می‌ذارم تو دهنم. طوری از پیاده‌رو رد می‌شم انگار نمی‌بینم‌شون. یکی دو قدم دور نشدم که یه فکر بچه‌گانه به عقلم می‌رسه. برمی‌گردم. به خودم دل‌وجرأت می‌دم. درسته فکرم بچه‌گانه‌اس، اما انگار دارم می‌رم به یه جنگ بزرگ. با هر قدمی‌که ورمی‌دارم، انگار به میدون جنگ نزدیک‌تر می‌شم. جلوی پلیسای وسط میدون وایمیستم. با تعجب نگام می‌کنن. یکی دستشو برده به کمر و دسته‌ی باتومو تو دستش فشار میده. می‌ترسم. اون باتوم حساب استخونای آرتروزی منو یه سره می‌کنه. کم نمیارم. پروانه‌رو ورمی‌دارم و آروم نشونش می‌دم و می‌ذارمش رو شونه‌ی پلیس کناری. برمی‌گردم. می‌ترسم برگردم نگاشون کنم. می‌ترسم شوالیه‌ی هول پروانه‌رو از رو شونه‌اش انداخته باشه زمین و بال‌های رنگ‌به‌رنگ و نازکش‌رو لگد کرده باشه….
***
کپنک‌لری قوْرخوتمایین
رقیه کبیری
اولوسونو آستاجا یئردن گوتوروب، چورک سبدینه قوْیدوم، ائوه گتیریم. ساغ- سوْلوم، آشاغی- یوخاری ضد- شورش پوْلیسی ایله دوْلو اولسایدی بئله، اولوسونو یئرده بوراخاسی دئییلدیم. اوزوندن علاوه اینجه قانادلارینین رنگلرینه گوره اونون اولوسوندن واز کئچه بیلمزدیم.
هانسی روزگار اونو گتیریب بورا آتمیشدی، بللی دئییلدی. پیادا یولوندا، کوْرلار اوچون دوزولموش ساری موزاییک دوشه‌مه‌نین اوستونده بویرو اوسته دوشموشدو. بونا باخمایاراق کوْرلار رنگین نه اولدوغوندان باش تاپمیرلار. رنگ اولونو ده دیری کیمی‌گوزه گتیرر. آنجاق رنگلی قانادلارینین آلتیندان کولگه‌سی موزاییکین اوستونه سَریلمیشدی. قانادلارینین قرینه قهوه‌یی خاللاری ساری موزاییک اوستونده او قدر گوزل گورونوردو کی، اوّلده اونون اولموش اولدوغونا بر‌خود اولمادیم. دئدیم بلکه بو کپنک ده تبریز جماعتی کیمی‌ضدشورش پوْلیسینی گوردوکده چاشیب، ساری موزاییکی گونه‌باخانلا ده‌ییشیک توتوب. اوز فیکریمه گولمه‌ییم توتدو، آمما گولمه‌دیم. اوز- اوزومه دئدیم: «بیردن پوْلیس‌لره ائله گلر کی، من ده عصیانچیلارین بیریسی‌یم، اونلارین روبوت کیمی‌شوشه قالخانلارینین دالیندا قارد توتدوقلارینا باخیب، گولورم». دوزدو کی گولوش عصیان آنلامیندا دئییل، آمما‌هانسی عاغیللی آدام تپه‌دن دیرناغا سیلاحا بورونموش پوْلیسین اونونده گولر کی، من ده گولوم! هله بیلسه‌یدیلر چورک آلماق ماهاناسیله زنبیلی قولوما سالیب، ایکی کند مسافه‌سینده یول گلمیشم یاخیندان اونلارا تاماشا ائله‌ییم، …یوخ!… آللاه گوسترمه‌سین او گونو! من کی بیر کاره دئییلم. ژورنالیستم؟ یوخ! یازیچی‌یام؟ یوخ! ایشچی‌یَم؟ یوخ! دانشجویام؟ یوخ!… بس، دوستاق‌هارا، من‌هارا؟… ایللر اونجه تقاعد اولموش کارمندین بیریسی‌یم. تاماشادان سونرا ألیمدن نه ایش گلر کی!؟
آیاغیم آلتینا باخماسایدیم قبریستاندا قبیرلری آیاقلاییب کئچن کیمی‌اونو دا آیاقلاییب کئچمیشدیم. فیکریم پوْلیس‌لرده اولسایدی دا، آنجاق گوزوم یئرده‌یدی. یوخسا اونون اینجه قانادلاری آیاغیم آلتدا اوغولوب، دوشه‌مه‌نین اوستونه یاییلاجاق ایدی. گورمک همن دایاندیم. بیلیرم، بو هنگامه‌ده بیردن- بیره پیادا یولونون اورتاسیندا دایانماق پوْلیس‌لرین دیققتینی چکمه‌میش اولماز. ایسته‌دیم أییلیب اولونو یئردن گوتوروم، سونرا اوز- اوزمه دوشوندوم یئره أییلسم، پوْلیس‌لر ظنّ ائدرلر أییلیب یئردن داش گوتورورم. آمما بورا تبریزدی، فلسطین دئییل کی من ده انتفاضه ساواشی اوچون یئردن داش گوتوروب پوْلیسه ساری توللاییم. اوسته‌لیک، مَه‌یَر پوْلیس کیمدی کی؟ اونلار دا ائله منیم کیمی‌آنالارین اوغوللاریدیلار دااا. یقین کی، تقاعد اولموش یاشلی‌لارلا ایشلری اولماز.
ساغ- سوْلوما باخدیم. بیر آن نظریمه گلدی ساغ- سوْلومداکی پوْلیس‌لر قالخانلارین دالیسیندا قورویوب قالمیش قورخو شووالیه‌لریدیلر. آمما بو شووالیه‌لر قورومامیشدیلار، دیب- دیری، جانلی آداملار ایدیلر. دایاندیقلاری یئرلرینده قیمیلداییردیلار، بیر- بیرلریله دانیشیردیلار. حتی بیر- ایکیسی دیققتله منی سوزوردو. اونا گوره احتیاط ائله‌ییب، قفیلدن یئره أییلمه‌دیم. ساری موزاییک اوسته دیزه چوکوب، اونلارا باخمادان چورک سبدیمی‌قولومدان یئره بوراخدیم. کپنه‌یین اولوسونو آستاجا گوتوروب، سبدین ایچینده‌کی سنگه‌یین اوستونه قویدوم. کپنک گئنه بویرو اوسته دوشوب قالدی. آدام اولسایدی دئیردیم اوخویوب ائشیتدیییم ناغیللارداکی بیر گوزل کیمی‌شیرین یوخویا دالیب.
گویلوم ایسته‌ییر دئیم بو کپنک لاپ عشق رنگینده‌دیر. عومورلرینده عاشیق اولانلار عشق رنگینین نه اولدوغونو یاخچی بیلرلر. عشق رنگی هردن اوزل بیر رنگه چالار. قالیب‌هانسی واختدا،هانسی بیر حالدا عشقه یاناشاسان. حتی اوزونه مخصوص لحنی ده وار بو رنگلرین. بونونلا بئله عشق رنگینده‌دیر دئسم، بیله- بیله اوزومو سالارام لیریک بیر دویغونون ایچینه. بیلیرم خیابانلارین بو وضعیّتیله لیریک دویغو توتماز. هرچند بیرجه عصیانچی دا خیاباندا گوزه گورونمور. بونونلا بئله پوْلیس‌لرین گئیینیش‌لرینی، أللرینده‌کی باتوملارینی، باشلارینداکی ده‌میر بورکلرینی گورنده آدامین اوره‌یینه قورخو دامیر. آز قالیر آدامین آدی یادیندان چیخسین،هاندا قالسین کی عشقدن، یا اونون رنگلریندن دانیشاسان. آمما اولوم ده عئشقین رنگلریندن بیریسی‌دیر.
اولومو چورک سبدیمده داشیماغا دئییل، ساعات مئیدانینی قورخو شووالیه‌لرینین محاصیره‌سینده گوردوکده قوتومدان قوردوم. بیر آن نظریمه گلدی او هوندور بینانین باشینداکی ساعاتین عقربه‌لری ده قورخودان دایانیبلار. اوز- اوزومه دئدیم: «قورخونون بالاسی اولسون». آمما مه‌یر قورخو دا دوغار کی بالاسی اوْلوب، سونرا دا اولسون؟ قورخو دئدییین ویروس کیمدیر. دوغماز، بولاشیب، یاییلار. قورخو آدامی‌أل‌بَه‌أل اولدورمز، آزجا- آزجا، تیکه- تیکه اولدورر. دوز دئمیشلر، قورخو اولومدن پیسدی.
حیس ائلیرم أن آزی بیر- ایکی پوْلیس منی گوز آلتینا آلیبلار. یقین یئردن کپنه‌یی گوتورمه‌ییم دیققت‌لرینی چکیب. گوره‌سن گوردولر یئردن گوتوردویوم شئی آنجاق و آنجاق بیر کپنک اولوسویدو؟
چالیشیرام سوْیوق‌قانلی گورونوم. اوز- اوزومه دئییرم: «فیکر ائله أتدن دووار چکمیش بو پوْلیس‌لر بولوارلارین کنارینا أکیلمیش یام‌یاشیل شومشاد آغاجلاریدیلار. شومشاد آغاجلارینین قورخوسو یوخدی کی!»
سنگه‌یین اوجوندان بیر پارچا قوپاریب آغزیما قویورام. پلیس‌لری گورمزدن کیمی‌پیادا یولوندان کئچیرم. بیر- ایکی آددیم اوزاقلاشمامیش اوشاق‌یانا بیر فیکیر عاغلیما چاتیر. گئری دونورم. بوتون شهامتیمی‌بیر یئره توپلاییرام. فیکریم اوشاق‌یانا اولسا دا، بویوک بیر ساواشا گئدن کیمی‌حیسیم وار. آددیم آتدیقجا دئییرم بس ساواش مئیدانینا یاخینلاشیرام. مئیدانین اورتاسینا توپلانمیش پوْلیس‌لرین قارشیسیندا دایانیرام. پوْلیس‌لرتعجوبله منه باخیرلار. بیری ألینی بئلینه آپاریب، باتومون دسته‌یینی سیخیر. قورخورام. او باتوم منیم آرتروزلو سوموکلریمین حسابینی بیریوللوق چوروده بیلر. اوزمو سیندیرمیرام. کپنه‌یی آستاجا گوتوروب اوْوجومدا اونا گوستریب، یانیندا دوران پوْلیسین چینینه قویوب، گئری دونورم. قورخورام بیر ده دونوب باخام. قورخورام او قورخو شووالیه‌سی کپنه‌یی چینیندن یئره آتیب، آیاغی ایله اونون ألوان و اینجه قانادلارینی أزه…
۲۳/۱۰/۹۶
منبع:ایشیق
|