"جنایت در غرناطه رخ داد" و دو سروده ی دیگر
آنتونیو ماچادو
برای فدریکو گارسیا لورکا


علی اصغر فرداد


• او را دیدند قدم زنان، تنها با مرگ
بی هراس از داس اش.
ـ اینک خورشید از برجی به برجی؛
چکش ها بر سندان ـ
در آهنگرخانه، بر سندان و سندان
با مرگ حرف می زد، فدریکو ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۵ فروردين ۱٣۹۷ -  ۴ آوريل ۲۰۱٨


 آنتونیو ماچادو
Antonio Machado
۱٨۷۵-۱۹٣۹
آنتونیو ماچادو در خانواده ای مرفه در سویل متولد شد. در هشت سالگی به همراه خانواده به مادرید رفت. در آغاز قرن بیستم در سراسر اسپانیا تنها یک مدرسه وجود داشت که در آن آموزش های جدی به دانش آموزان داده می شد. این مدرسه نامش Institution Libre de Ensenanza بود و ماچادو شانس آن را داشت که در آن درس بخواند. او بعد ها و پس از گذراندن آموزش های دانشگاهی به عنوان معلم زبان فرانسوی در شهرهای مختلف اسپانیا از جمله مادرید کار و از همین طریق امرار معاش می کرد. اولین سروده هایش در سال ۱۹۰۱ در نشریه ای بنام «الکترت» و اولین کتابش در سال ۱۹۰٣ منتشر شد. آنتونیو در طی اقامت خود در پاریس (۱٨۹۹) با روبن داریو یکی از از پایه گذاران مدرنیسم ادبی در جهان آشنا شد و تحت تاثیر او قرار گرفت. ماچادو در ادامه تحصیلات دانشگاهی خود موفق به گرفتن درجه کترا در رشته های فلسفه و ادبیات از دانشگاه مادرید شد و در آکادمی سلطنتی اسپانیا بعنوان استاد ادبیات تدریس کرد. پس از مرگ نابهنگام لئونور همسر جوانش و نگاههای سرزنش آمیز اطرافیان، مدتها دچار افسردگی شد و به دنیای روحانی پناه آورد.
ماچادو در کنار اونامونو فیلسوف و ادیب شهیر اسپانیا برجسته ترین چهره جنبش ادبی نسل ۹۸ اسپانیا است. این جنبش در سال ۱۸۹۸، در سیصدمین سالگرد مرگ گنگورا Luis de Gongora شاعر بزرگ باروک اسپانیا و همزمان با جنگ‌های داخلی اسپانیا و ایالات متحده امریکا و شکست اسپانیا از آمریکا و بعنوان واکنش به این وقایع شکل گرفت و برخی از بزرگ‌ترین ادیبان اسپانیایی، در آن مشارکت داشتند. شعر ماچادو در آغاز تحت تاثیر و ملهم از فروپاشی اسپانیا بعنوان یک قدرت جهانی و بعدها تحت تاثیر جنگهای داخلی اسپانیا بود. برخلاف اونامونو شعر ماچادو کمتر ذهنی و فیلسوفانه و بیشتر مردمی و ملهم از فرهنگ کوچه است. شعرهای او گاه به نحوی به ساخت ترانه نزدیک می شود که این خود یکی از دلایل محبوبیت گسترده او در میان مردم اسپانیا ست. برخی اشعار او هنوز ورد زبان مردم عادی است. آنتونیو ماچادو به همراه برادرش مانوئل ماچادو و خوان رامون خیمه نز از بنیانگذاران شعر نو در اسپانیا و یکی از پیشکسوتان نسلی از شاعران اسپانیا است که بعنوان نسل ۲۷ مشهور شد و در میان آنها شاعرانی چون پدرو سالیناس، خورخه گیلن، داماسو آلونسو، فدریکو گارسیا لورکا، رافائل آلبرتی، وینسنته الیکساندره و سرنودا حضور داشتند.
"هنری گیفورد" در مقدمه کتاب «شعر آمریکای لاتین» می نویسد: "خوآن رامون خیمه نز، تاکیدها، بحور و مضامین داریو را در دو اثر مهم ماچادو (Campos de Castila و Galerias) نشان می دهد و این دو کتاب کارهای عمده شاعری است که کسان بسیاری آن را عظیم ترین آثاری می دانند که در اسپانیای قرن بیستم خلق شده است."
آنتونیو ماچادو برخلاف خیمه نز که شاعران و بخصوص نسل جوان ۲۷ را با نیش کلام می آزرد، انسانی، بسیار ساده و دوست داشتنی، با قلبی بزرگ بود و در محافل ادبی از احترامی فوق العاده برخوردار بود. در جنگهای داخلی اسپانیا بر خلاف برادرش مانوئل که به طرفداری از فرانکو برخاست با تعهد بسیار از جمهوری خواهان دفاع کرد. در سال ۱۹٣٨ تحت تعقیب پلیس امنیتی فاشیست فرانکو به همراه مادرش به فرانسه در روستایی در پیرنه گریخت و پس از مدت کوتاهی در همان روستا در هم شکسته و بیمار، سه روز قبل از مرگ مادرش زندگی را بدرود گفت. آخرین سروده او را پس از مرگ در جیبش یافتند. شعر ماچادو با تاکید بر کاربست عینی کلمات، در عین سادگی و صراحت، جنبه های احساسی و عاطفی شدیدی دارد و واکنش و آلترناتیوی شگفت انگیز و قابل تعمق در برابر سبک سوررئالیسم است که بسیاری از شاعران و هنرمندان آن دوران از جمله نسل جوان ۲۷ را شیفته خود نموده بود. آنتونیو ماچادو با اشعار عمیق و آهنگین و با تعهد انسانی و اجتماعی اش برای همه نسل های بعدی به یک الگوی قدرتمند و بی بدیل تبدیل شد.
در زیر ترجمه سه شعر از او می آید که از آخرین سروده های این شاعر بزرگ است و در دشوارترین حالات روحی وی نوشته شده اند. او در این زمان در هراس از شکست احتمالی جمهوری خواهان می سوخت و تمامی خاطرات تلخ و شیرین بر او آوار شده بود. مرگ اعجوبه شعر اسپانیا، شاگرد و دوست جوانش فدریکو گارسیا لورکا، یکی از این خاطرات تلخ بود.
ع. ا. فرداد




جنایت در غرناطه رخ داد
برای فدریکو گارسیا لورکا
ترجمه ی علی اصغر فرداد


به خون سرخش غلطید
بر زمین پاکش فرو افتاد
بر زمین خویش: بر خاک غرناطه.


۱
جنایت



در صبحی زود، زیر ستاره ها
او را دیدند، قدم زنان در میان تفنگها
از گذرگاهی بزرگ، تا مزارع سرد
فدریکو را کشتند
وقتی هوا روشن می شد
جوخه آتش
نتوانست در چشمهایش نگاه کند
همه چشمهاشان را بستند
دعا کردند: با شد که خدا نجاتت را تقدیر نکند!
فدریکو مرده بر خاک افتاد
ـ خون بر پیشانی و سرب در دل ـ
... بدانید، جنایت در غرناطه رخ داد،
ـ غرناطه بینوا! ـ ، درغرناطه او ...


۲
شاعر و مرگ



او را دیدند قدم‌زنان، تنها با مرگ

بی‌‌ هراس از داس‌اش.

ـ اینک خورشید از برجی به برجی؛

چکش ها بر سندان ـ

در آهنگرخانه، بر سندان و سندان

با مرگ حرف می زد، فدریکو

و مرگ‌، خاموش می‌شنیدش:

« چرا که دیروز، ای دوست، در شعرهایم
صدای کف دستهای خشکت طنین داشت
درخشش یخ را به ترانه ام دادی
و تیزی داس نقره ای ات را به تراژدی ام.
برای تو آواز خواهم خواند،
از کالبدی که نداری
از چشم‌هایی که کم داری
موهایی که باد می آشفت
لبهای سرخی که دیگرانش می بوسیدند
امروز چون دیروز، کولی، ای مرگ من
چه خوب است با تو بودن، تنها
در بادهای غرناطه، غرناطه من!»


٣
او را دیدند، قدم زنان ...



مزاری بنا نهید، ای دوستان،
برای شاعر،
از سنگ و رویا، در الحمرا
بر چشمه ای
که آب، مویه کنان تا ابد بخواند
که جنایت در غرناطه رخ داد
در غرناطه او.

* ترجمه این سه شعر تقدیم می شود به دوست و برادر عزیزم محسن عمادی،
برنده جایزه ادبی آنتونیو ماچادو.