ایران روی نوار قرمز کم آبی


• بررسی داده ها بیانگر بارش کم و بحران آب در ۲۹ استان کشور است. گفته می شود دوره ی خشکسالی این بار ۵۰ سال طول می کشد و اگر اقدام جدی ای صورت نگیرد بیشتر مناطق ایران تبدیل به بیابان می شود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱٨ فروردين ۱٣۹۷ -  ۷ آوريل ۲۰۱٨



بررسی داده های سازمان هواشناسی درسال زارعی جاری بیانگر بارش کم و بحران آب در ۲۹ استان کشور است.

به گزارش ایرنا، تغییر و دگرگونی اقلیم از حدود دهه ۷۰ شمسی به این طرف، طبیعت نیمه خشک ایران را تحت تاثیر خود قرار داده که بنا بر پیش بینی ها و برخلاف ادوار گذشته، زمان خشکسالی در دوره کنونی طولانی خواهد بود.
آنطور که در بررسی ادوار گذشته خشکسالی و تر سالی ایران آمده است، هر دوره خشکسالی حدود ٣۰ سال در کشورمان حکمفرما بوده که مردم به فراخور این دوره ها به مقابله با خشکسالی یا اتخاذ روش های مدیریت آب پرداخته اند.
به عنوان مثال، احداث قنات ها در اعماق زمین از شیوه های تامین آب و عبور از خشکسالی بوده که البته این روش مختص زمان خود بوده و نمی تواند نسخه ای شفابخش برای سفره های تهی شده امروز به شمار رود.
با این حال، طبق پیش بینی ها، دوره خشکسالی کنونی فراتر از ۵۰ سال خواهد بود که با توجه به رشد جمعیت و استفاده بی رویه از منابع آبی سطحی و زیرزمینی بحران آب را به یکی از چالش های بزرگ ایران تبدیل می کند.
طبق این پیش بینی ها، اگر برای طبیعت ایران به ویژه زیست بوم های طبیعی، رویشگاه های گیاهی و مکان های زیست انسانی از حیث تامین منابع آبی چاره جویی نشود، در این بازه زمانی بیشتر مناطق کشور به بیابان تبدیل خواهد شد.
پدیده تغییر اقلیم زاییده انتشار گازهای گلخانه ای در فضا بوده که بیشتر از کشورها به ویژه کشورهای پیشرفته جهان در به وجود آمدن آن نقش دارند.
با این وجود اگرچه نشست های بین المللی برای کنترل گازهای گلخانه ای تکرار می شود اما نتیجه مطلوبی نداشته و کشورهای پیشرفته همچنان در نشرگازهای گلخانه ای و تخریب محیط زیست پیشتاز هستند.
تبدیل کوه ها و دشت ها به اراضی بی آب و علف ، نه تنها حیات جانوران بلکه ادامه زندگی انسان ها را دشوارخواهد کرد و اگر نسل کنونی دست روی دست بگذارد برای آیندگان چیزی جزء اراضی لم یزرع و بیابانی باقی نخواهد ماند، مضاف آنکه کمبود یا نبود آب، آغازی برای هجوم مرگبار آفات و بیماری های گیاهی و جانوری است که اکنون هجوم آفت ها به جنگل های ایران فاجعه بار است.

دهه ۷۰ آغاز کم بارشی ها در ایران است، وضعیتی که پیامد آن به گسترش کانون های گرد و خاک در کشورهای پیرامونی و ایران انجامید، بطوریکه ساکنان بیشتر مناطق کشور روزهای زمستانی هم از شر ذرات معلق در امان نیستند.
این حالت را نتیجه دگرگونی اقلیم یا قهر طبیعت می دانند که ریشه در تخریب های بی رویه و دست یازی بشر به طبیعت دارد.
با این حال اگرچه ایران درجغرافیای نیمه خشک و خشک زمین قرار گرفته اما باور این موضوع که باید مصرف آب در این سرزمین طبق اصول صحیح انجام شود هنوز نه در ذهن عامه مردم شکل گرفته و نه حکومت سیاست مسئولانه ای در قبال آن اتخاذ کرده است.
خشکسالی ها و پیدایش گرد و خاک هشدارهای طبیعت خشن به بشر است و اگر این هشدارها جدی گرفته نشود عمق فاجعه قابل توصیف نخواهد بود.

دراین وضعیت نابسامان آبی، مصرف آب در بخش های کشاورزی، شرب و صنعتی ایران، آنطور که کارشناسان محاسبه کرده اند، برابر با استانداردهای جهانی یا متناسب با وضعیت حاد کشور نیست.
کاهش بارندگی ها سبب شده تا میزان دسترسی به آب های زیر زمینی روز به روز سخت تر شود و این درحالی است که سفره های زیر زمینی به عللی مانند بارش کم و مصارف بی رویه در حال تهی شدن هستند.
خشک شدن تالاب ها، رودخانه های بزرگ و منابع سطحی آب در ایران از جمله پیامدهای خشکسالی طولانی مدت است که هر روز برنابودی رویشگاه های گیاهی و زیست بوم ها می افزاید و آفت ها هر ماه ده ها اصله از درختان تنومند و چندین ساله زاگرس و دیگر مناطق ایران را نقش بر زمین می کنند.

برخی کارشناسان معتقدند که حتی وقوع زمین زلزله ها می تواند از عواقب تهی شدن سفره های زیرزمینی باشد هرچند که فرونشست زمین در مناطقی از ایران به پیامد خشکسالی و کمبود منابع آب در لایه های زیرین زمین نسبت داده اند.
طبق بررسی های کارشناسانه که چندین بار دررسانه های جمعی منعکس شد، دشت های البرز و تهران بر اثر تهی شدن سفره های زیر زمینی حدود یک متر فرونشست دارند و این وضعیت شکننده همچنان ادامه دار است.
طبق بررسی علمی، ایران از نظر عرض جغرافیایی در کمربندی از کره زمین واقع شده است که اغلب مناطق خشک و نیمه خشک جهان در آن قرار دارند.
به جزء نواحی محدودی از ایران (حاشیه دریای خزر) در سایر مناطق توان تبخیر به مراتب بالاتر از مقدار واقعی بارندگی است، مثلاً یزد میانگین سالانه بارندگی ۶۰ میلی متر است حال آنکه در این منطقه توان تبخیری محیط ٣۹۰۰ میلی متر می باشد.
براساس داده های علمی، متوسط ۲۵۰ میلی متر بارندگی سالانه در سطح کشور هر سال حدود ۴۱٣ میلیارد متر مکعب آب در اثر نزولات جوی در ایران وجود دارد که ٣۲۰ میلیارد متر مکعب آن (٨۷ درصد) مربوط به بارش ها در مناطق کوهستانی بوده و بارش روی دشت ها تنها ۹٣ میلیارد متر مکعب را شامل می شود.
در مجموع حدود ۷۲ درصد از بارندگی های ایران بلافاصله از طریق تبخیر – تعرق وارد جو می شود و لذا حجم آب قابل استحصال که عمده آن نیز در مناطق کوهستانی است بسیار اندک است.

به گفته عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، اکنون ۷۰ تا ٨۰ درصد آب‌ های زیرزمینی ایران برداشت می شود و این وضعیت سبب به وجود آمدن پدیده فرونشست زمین شده است که
اراده ملی بین مجلس، دولت و مردم برای کنترل و مقابله با فرونشست زمین وجود ندارد.
احمدعلی کیخا در خصوص فرونشست زمین در پایتخت و برخی دیگر از مناطق کشور می گوید: رویکرد دولت در حفاظت و بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی باید تغییر کند، در واقع منابع آب‌های زیرزمینی از ذخایر کشور برای روزهای مبادا و احتیاط هستند نه آنکه به آن به عنوان منبع تولید نگاه شود.
وی با انتقاد ازاستفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، تصریح می کند: توسعه فناوری نیز به کمک برداشت‌های غیرمجاز آب‌های زیرزمینی آمده، این در حالی است که کشورهای دوستدار محیط ‌زیست در شرایط بهینه تنها تا ۲۰ درصد از آب‌های زیرزمینی را برداشت می کنند.
وی ادامه می دهد: این کشورها برداشت بالای ۴۰ درصد از آب‌های زیرزمینی را ورود به وضعیت بحرانی تلقی می‌کنند، اما متاسفانه با این حال کشور ما آمارها متفاوت است و بعضا گفته شده حدود ۷۰ تا ٨۰ درصد منابع آب‌های زیرزمینی برداشت شده است، لذا آینده کشور در معرض خطرات جدی قرار دارد.
وی با بیان اینکه برداشت‌ بی رویه آب‌های زیرزمینی تمدن کشور و سکونت‌گاه‌ها را در معرض تهدید قرار داده است، می گوید: یکی از آسیب‌های این نوع برداشت ها فرونشست زمین است، متاسفانه با فرونشست زمین تمام حفره‌های آبی بسته خواهد شد وامکان برگشت به حالت قبل نیز وجود نخواهد داشت.

استان البرز که به واسطه برخورداری از اقلیم مناسب یکی از مناطق سرسبز و پرآب ایران در سال های پیش از دهه ۷۰ بود اکنون به جمع مناطق خشکیده کشور پیوسته و بارش برف و نزولات آسمانی در دشت های آن به کمترین سطح خود رسیده است.
پیامد این کم بارشی ها، خشک شدن بیشتر رودخانه ها، تالاب صالحیه نظرآباد و به وجود آمدن چندین کانون گرد و خاک درغرب استان البرز است.
تالاب صالحیه که با احتساب زمین های باتلاقی وسعتی حدود ۱۰ هزار هکتار داشت، استان های البرز و قزوین را در برگرفته بود که سال گذشته خشک شد و این زیستگاه پرندگان زیبای بومی و مهاجر از بین رفت.
استان البرز به وسعت ۵ هزار و ٨۰۰ کیلومترمربع با برخورداری از ۲ سد بزرگ طالقان و امیرکبیر (کرج) تامین کننده آب آشامیدنی تهران و قزوین است که بخشی از این منابع آبی به مصرف جمعیت حدود ٣ میلیون نفری البرز می رسد.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز، ذخیره آب در سدهای کرج و طالقان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶ درصد کاهش را نشان می دهد.
داود نجفیان در گفت و گو با ایرنا، افزود: اکنون ذخایر سدهای استان کاهش ۶ درصدی و میزان بارندگی های البرز کاهش ۲۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد.
وی در ادامه به کاهش چشمگیر بارندگی ها در فصل آبی ۹۶-۹۷ اشاره کرد و اظهار داشت: میزان بارندگی ها از ابتدای سال آبی ۹۶-۹۷ تا ۱۵ فروردین حدود ۲۰٣.۲ میلی متر بوده است.
وی ادامه داد: میزان بارندگی ها ۲۹ درصد نسبت به سال گذشته و ٣۱ درصد نسبت به دوره آماری بلندمدت کاهش داشته است.

آنطور که برخی کارشناسان می گویند: برای نجات اقلیم ایران از پیامدهای خشکسالی ابتدا باید طرح های آبخیزداری مانند توسعه آبخوان ها، انجام حفاری در دشت ها برای تزریق آب به سفره های زیر زمینی به صورت گسترده در کشور از جمله البرز اجرایی شود.
انجام این طرح ها هرچند مستلزم هزینه های فراوان است اما کمک گرفتن از تشکل های مردمی به ویژه روستائیان و عشایر می تواند بهبودی بر زخم های عمیق کم آبی در کشور باشد.
کنترل سیلاب ها دررودخانه های فصلی از دیگر راه های جلوگیری از هدر روی آب و تقویت سفره های زیر زمینی است که تاکنون انجام آن جدی گرفته نشده است.
تغییر رویه مصارف آب در بخش کشاورزی که بیش از ۹۰ درصد آب ها را مصرف می کند از دیگر پیشنهادهای کارشناسی است که به کمک فناوری و استفاده از روش های نوین آبیاری مانند بارانی و قطره ای می تواند مصرف آب را دراین بخش مدیریت و کنترل کند.
در بخش صنعت نیز بازچرخانی آب یا پساب ها به عنوان مهمترین روش برای کاهش مصرف آب توصیه کرده اند ضمن آنکه در بخش آشامیدنی الگوهای مصرفی مناسب نیست.
استفاده از شیرآلات هوشمند هرچند هزینه بیشتری برای خانوارها دارد اما می تواند از مصرف بی رویه آب در مصارف خانگی و اداری بکاهد.
آنطور که برخی کارشناسان می گویند: بسیاری از شبکه های توزیع آب شهری از جمله در استان البرز فرسوده بوده و سبب هدر روی آب می شود که دراین بخش باید شرکت های آبفا اقدامات لازم به عمل آورند.
یکی از موارد مصرف بی رویه آب، نداشتن الگوی کشت در کشور است، کاشت محصولات آب بر از علل مصرف بالای آب در ایران شناخته شده ضمن آنکه آبیاری سنتی برمیزان هدر روی آب افزوده است.