صفحاتی از مبارزات روز کارگر در ایران



اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۱۰ ارديبهشت ۱٣۹۷ -  ٣۰ آوريل ۲۰۱٨



اولین مراسم روز جهانی کارگر، توسط اتحادیه کارگران چاپخانه ها در ١١ اردیبهشت سال ١٣٠١ سازماندهی شده بود. طبق اعلامیه منتشره در نشریه «حقیقت» که بسیاری آن را ارگان «شورای مرکزی اتحادیه های کارگران ایران» می دانند، به تاریخ یازده اردیبهشت چنین آمده است: «اتحادیه کارگران مطابع به سمع عموم کارگران می رساند، به موجب تصمیمی که به اکثریت آرا اتخاذ شده است، اول ماه مه، امروز ١١ ثور، به مناسبت عید کارگران با عموم کارگران عالم هم آواز و کارگران مطابع تعطیل نموده اند.» در این روز کارگران در مسجد سپهسالار مراسمی را برگزار نمودند. در این مراسم » کاوه» پیرامون اول ماه مه و نیاز کارگران به تشکیلات سخنرانی کرد و حسین سیاسی نیز در سخنرانی خود درباره اوضاع زندگی و معیشت دشوار کارگران و همچنین به بی خاصیت بودن قانون اساسی مشروطه در زندگی زحمتکشان اشاره می کند. همزمان در مسجد شاه از سوی ارازل و اوباش مخالف روزنامه حقیقت و اتحادیه های کارگری، به سرکردگی محمد علی جزایری شوشتری که از مرتجعین معروف بازار در آن دوره بود، نیز تجمعی صورت می گیرد. در این مراسم که کارگرانی نیز در جهت مقابله با مرتجعین بازار در آن شرکت کرده بودند، از سخنرانی نمایندگان کارگران جلو گیری به عمل آمده و کارگران نیز با هو کردن مداوم، مانع از سخنرانی مرتجعین میگردند. در پایان این مراسم با بالا گرفتن تنشها میان حاضران در مراسم، درگیری ایجاد میشود وبنا به نوشته «حقیقت» «سید محمدعلی جزایری و پسر حاجی محمد تقی سفارتی(بنکدار) معروف الحال به سزای بی احترامی که به کارگران نموده اند، رسیده از طرف جمعیت کتک می خورند» در همین سال یعنی اولین سال برگزاری جشن اول ماه مه از طرف کارگران و فعالین تشکلهای آن روزگار کارگران، نمایشی هم در سالن گراند هتل اجرا میشود. نمایشی که توسط کارگران انتخاب و تمرین شده بود از سوی مقامات حکومتی غیر قابل اجرا تشخیص داده میشود، اما دست اندرکاران نمایش بلافاصله نمایش دیگری را تهیه و اجرا می کنند. روایت نشریه حقیقت از این نمایش و پایان آن نیز جالب است: «… در بین نمایش استاد حسن سیاسی از طرف کارگران تبریک عید به حاضران گفته، بعد اسماعیل حروف چین نطق مختصری از طرف اتفاق جوانان ایراد نموده، تبریک عید اظهار کرد و نطق با غریو و فریادهای مرده باد اشراف پوسیده، نیست ونابود باد ظلم، زنده باد مساوات خاتمه پذیرفت» ( شماره ٧١ حقیقت ١٣ اردیبهشت ١٣٠١)
            
اول ماه‌ ۱٣۰٨ تظاهرات بسیار بزرگی در آبادان صورت گرفت. هزاران کارگر نفت در آن فعالانه‌ شرکت کردند و بر ضد شرکت امپریالیستی نفت ایران و انگلس اعلام اعتصاب کردند. خواسته‌های کارگران در این اعتصاب به‌ یاد ماندنی که‌ در اسناد انگلیسیها هم موجود است به‌ قرار زیر بود :
•          قبول نمایندگان کارگران در اداره‌ی کار و هیئت بهداشتی
•          افزایش دستمزد به ۴۵ ریال
•          پرداخت دستمزد به هنگام بیماری
•          تأمین مسکن از جانب شرکت‌
•          روز کار شش ساعته (‌در مناطق گرمسیر)
•          جلوگیری از خرابی خانه‌های کارگران
•          همطرازی کارگران ماهر ایرانی با هندی‌ها
•          مقامات ایرانی مرجع رسیدگی شکایات باشند
•          کارمندان دفتری ایرانی همطراز هندی‌ها باشنداختلافات بین ایرانیان و اروپائیان و نیز شرکت نفت در دادگاه‌های ایرانی مورد رسیدگی قرار گیرند
       • حقوق بازنشستگی پرداخت شود و در صورت فوت به فرزندان کارگران تعلق گیرد‌
این اعتصاب طولانی شد و شرکت نفت حاضر به‌ بر آوردن خواسته‌های کارگران نشد و با حمله‌ پلیسی به‌ اعتصاب کنندگان و بازداشت صدها کارگر و به‌ ویژه‌ سازمان دهندگان اعتصاب، اعتصاب را سر کوب کرد.


چه زمانی روز جهانی کارگر برای کارگران ایران به رسمیت شناخته شد؟
دوران ۱٣۲۰-۱٣۲۵، سال‌های پیروزی‌های بزرگ برای جنبش سندیکایی کارگران ایران بود.
مبازرات کارگران و فشار آن بر دولت قوام السلطنه، منجر به تصویب لایحه‌ای در سال ۱٣۲٣ گردید که در آن ٨ ساعت کار در روز و ۴٨ ساعت کار هفتگی، ۲۵ درصد دستمزد بیش تر برای کار اضافی، تعطیلی اول ماه مه، شناسایی رسمی سندیکاها، تشکیل کمیسیون داوری در موسسات با شرکت نمایندگان سندیکا، ۱۴ روز مرخصی استحقاقی در طی سال با دستمزد، ۶ هفته مرخصی برای زنان کارگر باردار، منع استفاده از کودکان کارگر کم تر از ۱۲ سال و تامین بیمه‌های اجتماعی پیش بینی شده بود.
در سال ۱٣۲۵، در پرتو آگاهی و مبارزه طبقه کارگر ایران، «قانون کار» به تصویب رسید که علاوه بر موارد لایحه قبلی و امتیازات دیگر، روزاول ماه مه را به عنوان روز همبستگی بین المللی زحمتکشان و روز تعطیل همراه با دستمزد به رسمیت شناخت.

روز اول ماه مه سال ۱٣۴٣ نمایندگان کارگران ۵۱ کارگاه تهران به مناسبت جشن اول ماه مه جلسه مشترکی تشکیل دادند.
گرچه جلسه تحت نظارت وزارت کار و با شرکت عده زیادی از گماشتگان وزارت کار در سندیکاهای دولتی بود اما خواسته‌های اصلی کارگران قطعنامه ۱۲ ماده‌ای آن درج شد.
این خواست‌ها عبارت بود:
از اجرای کامل قوانین کار و بیمه‌های اجتماعی در تمام واحدهای کارگری اعم از صنعتی و صنفی به طور تساوی،
لغو فوری ماده ٨ قانون کار و شمول مقررات قانون مذکور در باره کارگران کشاورزی،
جلوگیری از اخراج‌های فردی و دسته جمعی و تدوین آئین نامه خاص جهت تامین این هدف،
تعیین فوری حداقل دستمزد بر اساس شاخص هزینه زندگی،
به رسمیت شناختن حق اعتصاب،
تقویت و حمایت صنایع داخلی از راه کنترل صحیح دولتی،
تامین مسکن و بیمه بیکاری جهت کارگران ایران و تجدید نظر در مالیات‌های غیر مستقیم و برقراری مالیات تصاعدی به در آمدهای مستقیم.

در اردیبهشت ماه سال ۱٣۵۰ کارخانه چیت کرج شاهد یکی از حوادث فاجعه بار تاریخ معاصر بود. کارخانه جهان‌چیت کرج در سال ۱۳۱۷ شمسی ساخته شد و تولیدات آن شامل چیت، چلوار و متقال بود. بعد از وقایع شهریور ۱۳۲۰، این کارخانه محل اصلی تظاهرات کارگری بود و بارها به تعطیلی کشیده شده بود.
اردیبهشت سال ۵٠ اعتصاب بزرگی درکارخانه جهان چیت رخ داد. در آن زمان، مزد روزانه کارگران در ازاء ۸ ساعت کار، طبق معیارهای وزارت کار چیزی بین ده تا دوازده تومان بود. اما فاتح یزدی، صاحب کارخانه جهان چیت که یکی از مالکان و سرمایه‌داران بزرگ بود و در عین حال روابط نزدیکی با خاندان پهلوی داشت حتا نُرم‌های وزارت کار را هم رعایت نمی‌کرد و در ازاء ۱۲ ساعت کار، مبلغی بین ۵ تا ۷ تومان به کارگران می‌داد. کارگران جهان چیت برای افزایش دستمزد، از روز ۶ اردیبهشت دست به اعتصاب زدند. سه روز اعتصاب و تجمع در محوطه کارخانه برای افزایش دستمزد، نتیجه‌ای نداد. نماینده اداره کار کرج به این کارخانه رفت و کارگران بر این تصور بودند که وی برای اجرای مقررات وزارت کار و حمایت از کارگران به آنجا رفته است. اما این نماینده دولت، کارگران را تهدید به اخراج کرد و از آنان خواست به اعتصاب پایان دهند. به دنبال آن فرمانده ژاندارمری کرج با چند ژاندارم وارد کارخانه شده و کارگران را تهدید کردند. کارگران تصمیم گرفتند به سمت وزارت کار در تهران دست به راهپیمایی بزنند. پس از آن رئیس ساواک کرج نیز کارگران را تهدید کرد که "اگر از کارخانه بیرون بیائید هر چه دیدید از چشم خودتان دیده‌اید"! و کارگران در مقابل این تهدیدها جوابشان این بود که "اگر جلو آتش و گلوله برویم بهتر از این است که این زندگی را تحمل بکنیم"! به دنبال آن، دو هزار کارگر کارخانه جهان چیت به خیابان می‌ریزند و به سمت تهران دست به راه پیمائی می‌زنند. در میان راه و ساعت حدود ۵ بعد از ظهر، وقتی که کارگران به کاروانسرا سنگی رسیده بودند، ژاندارم‌های شاه صفوف کارگران را مورد یورش قرار می‌دهند و کارگران را به گلوله می‌بندند. در اثر این اقدام وحشیانه‍ی رژیم شاه، حداقل سه کارگر جهان چیت کشته و چندین نفر دیگر به سختی مصدوم می‌شوند.
سه سال بعد، در بیستم مرداد ۱۳۵۳، فاتح در حالی که از تجریش عازم محل کار خود بود، ترور شد. در اعلامیه صادره از سوی چریک‌های فدایی خلق درباره ترور او آمده بود: دادگاه انقلابی خلق، فاتح را به خاطر نقش موثری که در کشتار کارگران جهان چیت به عهده داشت و به خاطر حق‌کشی‌های ظالمانه‌اش در حق کارگران به مرگ محکوم کرد و فاتح خونخوار را به سزای اعمال ننگینش رساند.
کارخانجات وی همچون سایر صنایع بزرگ پس از انقلاب توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد.