• در این نوشته کوشش می شود تا فارغ از هیجانات گسترده و رایج در جام جهانی فوتبال با استناد به واقعیات و آمار و ارقام، تصویر واقعی تری از آنچه رسانه های مسلط در معرض دید مردم قرار می دهند، ارائه شود تا هم به شناخت بیشتر فوتبال به مثابه یک صنعت بسیار سودآور بین المللی کمک شود و هم به روشن تر شدن انگیزه های اصلی دست اندرکاران و گردانندگان جام جهانی فوتبال در پشت این هیاهو کمک کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ٣ شهريور ۱٣۹۷ -  ۲۵ اوت ۲۰۱٨

در این نوشته کوشش می شود تا فارغ از هیجانات گسترده و رایج در جام جهانی فوتبال با استناد به واقعیات و آمار و ارقام، تصویر واقعی تری از آنچه رسانه های مسلط در معرض دید مردم قرار می دهند، ارائه شود تا هم به شناخت بیشتر فوتبال به مثابه یک صنعت بسیار سودآور بین المللی کمک شود و هم به روشن تر شدن انگیزه های اصلی دست اندرکاران و گردانندگان جام جهانی فوتبال در پشت این هیاهو کمک کند.
تب مسابقات فوتبال جام جهانی سرانجام خاموش شد تا چهار سال بعد بساط آن در قالب جام جهانی بار دیگر افکار عمومی جهان را از طریق رسانه‌های مسلط به تسخیر خود درآورد. در این میان از توانمندی‌های تکنیکی بازیکنان، سیستم های مربیان ، تاکتیک‌های دفاع و حمله و ...و نیز از داوری و ناداوری و فساد و ... نیز فراوان سخن گفته می شود. اما براستی چه کسانی و با کدام انگیزه این رویداد پر‌هیاهوی جهانی را با تشدید گسترده‌ی احساسات ناسیونالیستی در ابعاد جهانی مدیریت می‌کنند؟ و براستی ورای شور و حال ملی برانگیخته شده و بازتولید شده در این ارتباط در کشورهای مختلف جهان ، رفتن تیم های ملی به مراحل بالاتر چه تاثیری بر زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی مردم یک کشور می تواند داشته باشد؟ آیا زندگی مردم کشورهایی مانند برزیل ، ایتالیا، فرانسه، آرژانتین و...وقتی قهرمانی جام جهانی را بدست آورده اند، به استناد فکت های واقعی اجتماعی با بهبود های قابل مشاهده ای همراه شده است؟ آیا آنگونه که ادعا می شود، نظامی واقعا حرفه ای و دموکراتیک بر ورزش فوتبال در سطح جهانی حاکم است یا در آنجا نیز مانند نهادهای مالی بین المللی شاهد نظامی غیردموکراتیک و متاثر از انواع لابی های قدرت هستیم که تمایل دارد به نفع برخی باشگاه ها ، ستاره ها و کشورهایی که به اصطلاح به نوعی در این زمینه حق آب و گل دارند، عمل کند؟ میزبانی جام جهانی چه مزیت هایی ممکن است برای کشورهای میزبان داشته باشد و چگونه است که کشوری مانند قطر به عنوان میزبان جام جهانی انتخاب می شود؟ چه پول هایی در صنعت فوتبال در جهان و بطور اخص در جام جهانی فوتبال گردش دارد؟ چه درآمدها و سودهایی از این صنعت و چگونه بدست می‌آید ، این پول ها به جیب چه کسانی می رود؟ و... پرسش های متعددی از این نوع در ارتباط با فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) قابل طرح هستند .

درآمد، هزینه و سود جام جهانی

کافی است به این نکته توجه شود که جام جهانی فوتبال تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد جهانی دارد. فیفا، هیات مدیره جهانی فوتبال با 204 کشور عضو، مجموعه ای از فرصت های کسب درآمد را در قالب صنعت فوتبال در سطح جهانی ایجاد کرده است که بزرگترین انگیزه‌ی مدیران و دست اندرکان آن، برخورداری از سهم هرچه بیشتری از این درآمد است. نمودارهای زیر تصویر بهتری از جنبه اقتصادی جام جهانی فوتبال را که در واقع انگیزه‌ی اصلی فیفا و دست اندرکاران برگزاری این مسابقات است، نشان می دهند:



نسبت سود حاصل از این درآمدها نیز در سه دوره‌ی پیاپی جام جهانی فوتبال در نمودار زیر نشان داده شده است:



مقایسه منحنی صعودی سود حاصل از برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال در دوره های مختلف و نیز قدر مطلق سودهای بدست آمده از این رویداد جهانی که از منبع فیفا در این نمودار ارائه شده است، سبب می شود که تلاش فیفا برای افزایش تعداد تیم ها از 32 تیم به 48 تیم در جام جهانی 2026 براحتی قابل درک باشد. این سود اساسا از فروش حق پخش تلویزیونی و فرصت های تبلیغاتی به شرکت ها بدست می آید .در نمودار زیر تعداد کسانی که این مسابقات را از تلویزیون در سطح جهان تماشا می کنند و درآمد حاصل از حق پخش تلویزیونی این مسابقات طی دوره های مختلف جام جهانی مشاهده می شود:



حقوق پخش تلویزیونی جام جهانی یک تجارت بسیار بزرگ است . فیفا برای پخش آن در تک تک کشورها مذاکره می کند فاکس (Fox) و تلموندو (Telemundo) پخش تلویزیونی مسابقات جام جهانی را در سال 2018 و 2022 به قیمت 1.25 میلیارد دلار از آن خود کرده اند.
سایر درآمدها نیز از فروش حق میزبانی و اعطای مجوز جهت بهره برداری های تبلیغاتی به شرکتها و سازمان های مختلف بدست می‌آید. بیشترین هزینه های مربوط به برگزاری نیز اساسا به چند صد میلیون دلار جوایز برای کشورهای شرکت کننده و کمیته برگزاری مسابقات و هزینه های تولیدات تلویزیونی در ارتباط با مسابقات مربوط می شود. قابل ذکر است که بودجه جام جهانی 2018 روسیه نیز برابر 2.1 میلیارد دلار تعیین شده و مارکوس کوتنر (Markus Kuttner) مدیر مالی فیفا در ماه ژوئن اعلام کرد که : " چشم انداز مالی بسیار مثبت است."
با این وجود بحث های متعددی در مورد مزایا و ریسک های میزبانی جام جهانی و سرمایه گذاری جهت ایجاد زیرساخت های لازم بدین منظور در بین کارشناسان در جریان است که موید آن است که اساسا برخوردار شدن از مزیت های چشمگیر در ارتباط با برگزاری جام جهانی به هیچ وجه یک امر پیش فرض و قطعی برای کشورهای برگزار کننده نیست و مجموعه ای از عوامل بر میزان بهره‌مندی کشورهای میزبان از برگزاری جام جهانی تاثیرگذار است. بودجه رسمی تخصیص یافته از سوی دولت روسیه برای برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال 687 میلیارد روبل برابر با 11.6 میلیارد دلار برای پروژه های مرتبط با برگزاری این مسابقات است و این در حالی است که فیفا که بدست آوردن .656 5 میلیارد دلار را در ارتباط با این مسابقات برای خود هدف گذاری کرده بود، به 6 میلیارد دلار درآمد از این مسابقات دست می یابد.


شرکای تجاری فیفا و حامیان جام جهانی

شرکتهای آدیداس (adidas) شرکت ورزشی آلمانی، کوکا کولا (Coca Cola) شرکت نوشیدنی آمریکایی، شرکت چینی واندا (Vanda) فعال در حوزه مالی، تجاری و فرهنگی و بزرگترین دارنده هتل های پنج ستاره در جهان و ارائه کننده خدمات هتلداری در سطح جهان و بزرگترین اپراتور سینمایی در جهان ، گازپروم (GAZPROM) غول انرژی روسیه ، هیوندا (HYUNDAI) هولدینگ غول صنعتی کره ای ، کیا موتورز (KIA MOTORS) خودرو سازی کره ای، شرکت هواپیمایی قطر (QATAR AIRWAYS)، و ویزا (VISA) دارنده بزرگترین شبکه کارت اعتباری و پرداخت الکترونیکی سریع و ایمن در بیش از 200 کشور جهان ، شرکای تجاری فیفا هستند.



حامیان فیفا در سه سطح مطرح هستند که عبارتند از شرکای فیفا ، پشتیبانان فیفا و حامیان ملی (که همه آنها از شرکت های برزیلی هستند.) فیفا این سه بخش را به صورت زیر توصیف می کند:
"شش شریک بالاترین سطح همکاری را با فیفا داشته و در همه رویدادهای فیفا بخوبی نقش بسیار گسترده ای در حمایت و توسعه فوتبال در سرتاسر جهان از همه رویدادهای درجه اول تا رویداد جام جهانی ایفا می کنند.
حامیان (پشتیبانان) جام جهانی فیفا از حق عضویت در فدراسیون های فیفا و جام جهانی فیفا در سطح جهانی برخوردارند. اصلی ترین حق حامیان در این سطح ، انجمن برند، استفاده از امکانات بازاریابی منتخب و قرار گرفتن در معرض نمایش رسانه ها و نیز انتشار بلیط و پیشنهادهای میزبانی رویدادهاست. مهم ترین حامیان مالی جام جهانی 2018 عبارتند از :
• شرکت آنهویزر-بوش اینبیف، (Anheuser-Busch InBev) شرکت بلژیکی-برزیلی و چندملیتی تولیدکننده انواع نوشیدنی
• شرکت های‌سنس (Hisense) شرکت دولتی الکترونیک چینی فعال در زمینه تولید لوازم خانگی بزرگ، دستگاه‌های گیرنده دیجیتال تلویزیون، ترمینال‌های رایانه، تجهیزات تهویه مطبوع، دستگاه‌های تلفن همراه و تبلت، صندوقها و پایانه‌های فروش
• شرکت مک‌دونالدز، (McDonald's) بزرگترین رستوران زنجیره‌ای جهان که با بیش از ۳۵٬۰۰۰ شعبه در ۱۱۹ کشور، روزانه به ۶۴ میلیون مشتری سرویس می‌دهد
• شرکت ویوو (Vivo Smartphone) یک شرکت فناوری چند ملیتی - چینی که طراحی کننده، توسعه دهنده و تولیدکننده گوشی‌های هوشمند، لوازم جانبی گوشی‌های هوشمند، نرم‌افزار و خدمات آنلاین است.
سطح حامیان ملی ، سطح نهایی ساختار حمایت مالی فیفاست که به شرکت هایی که در کشور میزبان ریشه دارند، اجازه می دهد که در هر رویداد فیفا برای ترویج و تقویت جایگاه برند خود در بازار بومی تلاش کنند.



بی تردید فیفا به دنبال حصول اطمینان از آن است که شرکت هایی که دلارهای بیشتری را برای پشتیبانی مالی می پردازند، بتوانند خیلی بیشتر از حامیان غیر مستقیم باشند . فیفا شماری از مستندات راهنما را در سایت خود قرار داده است که در بردارنده آن هستند که حامیان مستقیم و غیر مستقیم در ازای پشتیبانی خود چه چیزی را می توانند بدست می آورند .
شرکای تجاری فیفا و حامیان مالی آن که منابع قابل توجهی را صرف حمایت از فیفا می کنند، بخاطر عشق به فوتبال یا برای ارضای حس انساندوستانه خود و توسعه تفریح و سرگرمی برای شاد کردن مردم جهان و ... اقدام به چنین کاری نمی کنند . به استناد ضرب المثل "هیچ گربه ای برای رضای خدا موش نمی گیرد" ، تنها انگیزه‌ی آنها دستیابی به سود و انباشت هر چه بیشتر سرمایه از طریق این رویداد بزرگ و پر بیننده‌ی جهانی است.


ارزش برند جام جهانی

رئیس فیفا جیانی اینفنتینو (Gianni Infantino) اعلام کرد که جام جهانی فوتبال در سال 2026 به جای 32 تیم با 48 تیم برگزار خواهد شد. افزایش 16 تیم به جام جهانی فوتبال با اقزایش درآمدی برابر با یک میلیارد دلار آمریکا و سودی برابر با 640 میلیون دلار از حق پخش تلویزیونی و پشتیبانان مالی (اسپانسرها) همراه خواهد بود. یوآخیم لُوو (Joachim Löw) سرمربی تیم ملی آلمان قهرمان دوره‌ی پیشین جام جهانی در ارتباط با این تغییر تعداد تیم ها هشدار داد که "فیفا و یوفا مسئولیت دارند که نسبت متعادل و درستی از منافع تجاری و جنبه های ورزشی را رعایت کنند."
جیانی اینفنتینو همچنین در یک گزارش کارشناسی تحلیلی 64 صفحه‌ای در باره‌ی افزایش تعداد تیم ها از 32 تیم به 48 تیم نوشت:
" درآمد برگزاری جام جهانی می تواند تقریباً با استفاده از درآمد پیش بینی شده 5.5 میلیارد دلار برای جام جهانی 2018 روسیه به عنوان سال پایه با 20 درصد افزایش به 6.5 میلیارد دلار افزایش یابد. با اینکه هزینه های سازماندهی نیز از حدود 2 تا 2.3 میلیارد دلار افزایش می یابند، پتانسیل سود می تواند تا 640 میلیون دلار افزایش پیدا کند."
داده های منتشر شده از سوی فوربس(Forbes) شرکت رسانه‌ای و مجله آمریکایی نشان می دهد که ارزش برند جام جهانی فیفا در سال 2016 معادل 229 میلیون دلار آمریکا بوده است. ارزش برند فیفا در واقع به فرصتهای در آمدی فیفا در ارتباط با رسانه ها، اسپانسرها، بلیط فروشی و مجوزهای تبلیغات کالاها در ارتباط با رویدادهای هر روز و هر بازی است. در نمودار زیر تغییرات ارزش برند جام جهانی فیفا طی پنج سال 2016-2012 مشاهده می شود. طی پنج سال این ارزش برند از 147 میلیون دلار به 229 میلیون دلار آمریکا افزایش یافته است. 82 میلیون دلار افزایش طی پنج سال به معنای متوسط 16.4 میلیون دلار به ازای هر سال و رشدی متوسطی برابر با 11 درصد در سال است. بدین ترتیب روشن می شود که این افزایش ارزش چند ده میلیون دلاری در سال انگیزه‌ی نیرومندی برای دست اندرکاران فیفا جهت برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال و افزایش تعداد تیم های آن و شرکا و حامیان مالی آن است .



حقوق های نجومی مربیان

امر پوشیده ای نیست که بیشتر یازیکنان حاضر در راقبت های جام جهانی فوتبال 2018 در روسیه مولتی میلیونر و اگر با ارزش پول ایران بخواهیم سخن بگوییم، مولتی میلیاردر هستند. حضور در بازی های جام جهانی و بویژه درخشش در این بازی ها می تواند ارزش برند آنها را بشدت افزایش داده و حتی چندین برابر کند. اما مربیانی که در جام جهانی فوتبال 2018 روسیه حضور دارند، از چه درآمدهایی برخوردارند؟
بر اساس برآوردهای منتشر شده از سوی آینه (Mirror) یوآخیم لوو سرمربی تیم ملی آلمان پردرآمدترین مربی مسابقات سال جاری با حقوق سالانه 3.8 میلیون یورو بوده است. ارقام نجومی در آمدهای برخی از مربیان به دنبال یوآخیم لوو در نمودار زیر نشان داده شده است. پس از او تیته (Tite) سرمربی تیم ملی برزیل ، دیدیه شان (Didier Deschamps) سرمربی تیم ملی فرانسه با 3.6 میلیون یورو به طور مشترک در رده دوم قرار دارند. پس از آنها استانیسلاو چرچسوف (Stanislav Cherchesov)) سر مربی تیم ملی روسیه با 2.5   میلیون یورو در رده سوم و بعد از آن نیز فرناندو سانتوس (Fernando Santos ) سرمربی تیم ملی پرتقال است که درآمد سالیانه او برابر با 2.2   میلیون یورو برآورد شده و در رتبه چهارم قرار می گیرد . و در ادامه کارلوس کیروش (Carlos Queiros) سرمربی تیم ملی ایران و گرث ساوتگیت (Gareth Southgate) سرمربی تیم ملی انگلستان با رقم 1.9 میلیون یورو به صورت مشترک در رتبه پنجم قرار می گیرند . حتی مربیان با کمترین درآمد در جام جهانی فوتبال، درآمد بسیار بالایی برای یک زندگی بسیار خوب دارند. الیو سیسه (Aliou Cissé) سرمربی تیم ملی فوتبال سنگال با بدترین قرارداد در بین 32 سرمربی حاضر در جام جهانی تقریباً 200 هزار یورو در سال دریافت می کند. و با اینکه حتی این درآمد بیش از درآمدی است که بسیاری از مردم در طول زندگی خود نیز نمی توانند آن را کسب کنند، با این وجود این ارقام در مقایسه با مربیان سطح باشگاهی بمراتب ارقام کوچکی هستند. طبق گزارش مجله فوتبال فرانسه (France Football) خوزه مورینیو (José Mourinho) در منچستر یونایتد 26 میلیون یورو در یک سال درآمد دارد و سایر مربیان لیگ برتری مانند یورگن کلاپ (Jürgen Klopp) مربی لیورپول و پپ گوآردیولا (Pep Guardiola) مربی منچستر سیتی بیش از 10 میلیون یورو در سال حقوق می گیرند.



برای اینکه تصور بهتری از این ارقام داشته باشیم ، اجازه دهید رقم برآوردی جهت درآمد سالانه‌ی کارلوس کیروش سرمربی تیم ملی ایران را با ارقام درآمدی مردم ایران مقایسه کنیم. اگر هر یورو را به قیمت های بازار برابر 9500 تومان فرض کنیم، درآمد کیروش به پول ایران برابر با 18 میلیارد و 50 میلیون تومان در سال برآورد می شود. برای اینکه از این رقم حس واقعی تری داشته باشیم، آن را بر حقوق سالیانه تعیین شده از سوی وزارت کار ، تعاون و رفاه اجتماعی برای یک کارگر ایرانی یعنی 12 برابر حقوق ماهانه ( 1,114,140 ) که برابر با 13,369,680 می شود ، تقسیم می کنیم و بدین ترتیب مشخص می شود که حقوق سرمربی تیم ملی فوتبال ایران برابر حقوق تعیین شده برای 1350 کارگر در سال است. از سوی دیگر هزینه های انجام شده برای تیم ملی فوتبال به حقوق سرمربی تیم ملی محدود نمی شود و باید همه پول هایی را که در این ارتباط به مدیران قراردادها، کادر فنی، مسئولان مختلف ، تدارکات و تجهیزات، هزینه های سفر ، بازی های تدارکاتی و....پرداخت می شود ، به این ارقام اضافه نمود.


سودِ باشگاه ها از جام جهانی فوتبال

با توجه به گستره‌ی جهانی رویداد مسابقات جام جهانی فوتبال ، تعجب آور نیست که جام جهانی چهار ساله بزرگترین منبع درآمد برای فیفا است. بر اساس آخرین گزارش مالی فیفا ، هیات مدیره سازمان بین المللی فوتبال امسال درآمدی برابر با 3.9 میلیارد دلار را انتظار دارد. سهم شیر این درآمد از فروش حق پخش بازی ها به رسانه ها و حقوق تبلیغات در ارتباط با جام جهانی است.
اما درآمد باشگاه هایی که بازیکنان در استخدام خود را برای بازی در مسابقات اعزام می کنند، چگونه است؟ یالاخره آنها هستند که قیمت های بسیار بالای خرید بازیکنان و دستمزهای سنگین بازیکنان را پرداخت می کنند . می توان تصور کرد که آسیب دیدن احتمالی هر یک از بازیکنان باشگاه ها در جام جهانی ، چه ریسک بالایی را بر آنها تحمیل می کند. بر این اساس به ازای هر روز حضور هر یک از بازیکنان در جام جهانی رقمی برابر 8530 دلار به باشگاه های مربوطه پرداخت می شود و این پرداخت نیز از دو هفته قبل از شروع رسمی بازی های جام جهانی تا یک روز بعد از پایان یافتن حضور هر تیم و خروج از مسابقات برای بازیکنان محاسبه و پرداخت می شود.
آنگونه که نمودار زیر نشان می دهد، این پرداخت ها مجموع قابل توجهی از درآمد را برای باشگاه های جهان ایجاد می کند. با این حال باید توجه داشت که بسیاری از بازیکنان برجسته بسیار بیشتر از 8530 دلار در روز دریافت می کنند. برآورد شده است که باشگاه رآل مادرید 3.96 میلیون دلار بخاطر حضور بازیکنانش در رقابت های جام جهانی 2018 روسیه بدست آورد. در مجموع فیفا 209 میلیون دلار تحت عنوان " برنامه منافع باشگاه ها" در این جام جهانی پرداخت خواهد کرد که البته رقم قابل توجهی از پولی که فیفا بدست می آورد ، نخواهد بود .



همان طور که در نمودار مشاهده می شود، به ترتیب باشگاه های رآل مادرید، منچستر سیتی، چلسی، بارسلونا ، پاریس سن ژرمن، تاتنهام، منچستر یونایتد ، موناکو، بایرن مونیخ و آرسنال بیشترین منافع را از حضور بازیکنانشان در جام جهانی روسیه بدست خواهند آورد. بیشترین رقم برابر 3,963,600 میلیون دلار برای باشگاه رآل مادرید و کمترین آنها برابر 2,280,400 میلیون دلار برای آرسنال پیش بینی شده است.
همه ارقامی که در این نوشته به آنها اشاره شد، ارقام رسمی ، قانونی و علنی ای هستند که از سایت های رسمی و فیفا نقل شده اند . اما با توجه به واقعیت وجود فساد در فوتبال که پرونده های برخی از آنها نیز در محاکم قضایی مطرح و منجر به صدور رای شده اند ، می توان در مورد ارقام هنگفتی که در ارتباط با میزبانی مسابقات و از جمله جام جهانی ، ترانسفر بازیکنان و ستاره های فوتبال به تیم های مختلف، جابجایی مربیان برجسته ، داوری های جهت دار و...در صنعت فوتبال و زیر مجموعه فیفا دست بدست می شود ، گمانه زنی و حتی پژوهش کرد.
با این همه حقیقت آن است که تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل تاریخی، فرهنگی، سیاسی ، جامعه شناختی ، اقتصادی و اجتماعی و ....فوتبال به واقعیتی اجتماعی فراتر از یک ورزش و یا فقط یک صنعت و یا حتی یک ابزار مدیریت سیاسی جامعه برای طبقه حاکم تبدیل شده است. فوتبال کارکرد اجتماعی پیچیده ای در جهان امروز یافته است. اگر از یک دید کلان و درست ، از یک سو فوتبال به ابزاری در دست نظام سرمایه داری برای مدیریت اذهان و افکار عمومی و در عین حال فرصت بی نظیری برای کسب سود و انباشت تبدیل شده است، از سوی دیگر بویژه در جام جهانی به نمادی از چالش و مبارزه‌ی "مرکز – پیرامون" نیز تبدیل شده است. از سویی به نمادی جهت تمایز جهت گیری های سیاسی مختلف در روابط بین المللی نیز تبدیل شده است. تمرکز بر جنبه اقتصادی و درآمد و سود و ذی نفعان فوتبال و روند افزایشی انباشت در این ارتباط به هیچ وجه نافی ضرورت مطالعه در زمینه ابعاد ورزشی، تفریحی ، جامعه شناختی و سیاسی و .... آن نخواهد بود.

منابع:
www.fxstreet.com
www.businessinsider.com
www.statista.com
soccersportz.com
www.newstatesman.com
www.statista.com
www.statista.com
www.statista.com
www.statista.com
www.fifa.com
benefitof.net
www.worldfinance.com
theconversation.com