• این پرسش اکنون به قوت مطرح است که آیا بازداشت هاله اسفندیاری حلقه ای از زنجیره ای است که اخیرأ با بازداشت برخی دیگر از فعالین حقوق بشر در ایران, بازداشت فعالین حقوق زنان, ماجرای روزنامه های جعلی در دانشگاه امبیر کبیر, ممانعت از برگزاری سالگرد تأسیس "نهضت آزادی ایران" در حال تکمیل شدن می باشد. در چنین صورتی این زنجیره میتواند مقدمه هدف بسیار مهمتری باشد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ٣۱ ارديبهشت ۱٣٨۶ -  ۲۱ می ۲۰۰۷

به نظر می رسد با اقدامات اخیر دولت ایران در پاسخ ندادن به خواسته سازمان ملل در مورد برنامه هسته ای خود, این خطر اکنون پدید آمده است که دامنه تحریم های اقتصادی بر ضد ایران از محافل حکومتی به سطح نهاد های مردمی کشانده شود. بسیاری از صندوق های بازنشستگی ایالات متحده, که دارای میلیون ها عضو و میلیاردها دلار سرمایه و سهام در اغلب شرکت های بزرگ بین المللی هستند, اخیرأ در اقدامی هماهنگ در برخی از ایالت ها ی بزرگ نظیر کالیفرنیا و فلوریدا در صدد برآمده اند تا از شرکت هایی که این صندوق ها از سهامنداران عمده آن هستند بخواهند تا هر چه زودتر به هرگونه سرمایه گذاری در ایران خاتمه دهند. چنین اقدامی در صورت تحقق میتواند دامنه و تأثیر تحریم های اقتصادی را بسیار فراتر از آنچه اکنون هست گسترش دهد. تقریبأ کمتر شرکت بزرگی در دنیا وجود دارد که متأثر از سرمایه گذاری این صندوق ها نباشد. از سوی دیگر تأثیر مخرب چنین تحریم هایی - در صورت وقوع – بسیار درازمدت تر از تحریم های رسمی دولت ها و سازمان ملل خواهد بود. اما, در روزهای اخیر, آنچه موجب شگفتی اغلب محافل سیاسی و خبری جهان شده است اقدامات اخیر دولت ایران در سرکوب شدید هرگونه اعتراضی در داخل از یک سو , و بازداشت های خود سرانه برخی از روشنفکران و خبرنگاران ایرانی الاصلی که اخیرأ از ایران بازدید کرده اند, از دیگر سو است. پس از جلوگیری از خروج خانم نازی عظیما , از خبرنگاران رادیو فارسی زبان فردا که در ایران به سر می برد, از هفته پیش نوبت خانم هاله اسفندیاری بود تا از سوی نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت گردد. خانم هاله اسفندیاری, استاد دانشگاه مقیم ایالات متحده و از دانشمدان مورد احترام این کشور, مادر بزرگی شصت و هفت ساله, بدون هیچگونه دلیلی و با نقض آشکار قوانین اساسی ایران پس از ماهها ممنوع الخروج بودن, سرانجام در روز هشتم ماه می بازداشت شد. این اقدامات دولت جمهوری اسلامی را که پیشاپیش به سبب برنامه هسته ای خود در معرض اعتراض سازمان ملل و تحریم اقتصادی قرار داشت, اکنون, هدف اعتراضاتی گسترده از سوی اغلب محافل علمی و روشنفکران برجسته جهان ساخته است. این اعتراضات در روزهای اخیر وارد مرحله تازه ای گشته است و هر دم نیز بر دامنه آن افزوده می گردد.. خانم هاله اسفندیاری که به گواهی اغلب دانشگاهیان و روشنفکران ایالات متحده - از جمله افراد برجسته ای که از منتقدین علنی و فعال سیاست های دولت ایالات متحده هستند – از محترم ترین افراد علمی و فرهنگی ایالات متحده می باشد برای دیدار با مادر ۹٣ ساله خود اواخر سال پیش به ایران سفر کرد. مقامات دولتی در ایران نخست با خروج او از کشور در ماه دسامبر گذشته مخالفت کرده و او را مورد بازجویی های مختلف قرار دادند. گفته می شود که در اغلب باز جویی ها از او درباره برنامه های "مرکز مطالعات وودرو ویلسون" برای طرح "انقلاب مخملی" در ایران سوال میشده است. طرفه آنکه نه "مرکز مطالعات ویلسون" و نه بخش خاورمیانه ای آن که خانم اسفندیاری مدیریت آن را برعهده داشته است هیچکدام با چنین برنامه هایی سروکاری نداشته اند. سرانجام, اما, خانم اسفندیاری به دست افراد وزارت اطلاعات ایران به اتهام "جرایم امنیتی" بازداشت شد. این اتهام موجب شگفتی و تمسخر همه کسانی که از نزدیک با کارها و فعالیت های خانم اسفندیاری آشنا هستند, شد. به خلاف این اتهامات, این محقق برجسته و محترم در سالهای اخیر همواره در تلاش بوده است تا با دعوت از محققین و دانشگاهیان مختلف ایرانی – از گرایشات گوناگون فکری و سیاسی از جمله بسیاری از هواداران جمهوری اسلامی ایران – به این مرکز در آشنایی بیشتر با مسائل ایران و کمک به ارتباط محافل دانشگاهی ایالات متحده با جامعه ایران بکوشد. به سبب همین تلاش ها, اکنون, بازداشت او بیش از همه موجب شگفتی و سرخوردگی کسانی شده است که در سالهای اخیر همواره می کوشیده اند تا تماس و مراوده بین دولت های ایران و ایالات متحده را تشویق کرده و برای گشودن باب مذاکره و گفتگو بین دو دولت و مخالفت با جنگ و حمله بر ضد ایران می کوشیده اند.
برخی روزنامه نگاران و تحلیل گران, که به گمانه زنی درباره علت بازداشت هاله اسفندیاری پرداخته اند, می گویند او و "مرکز مطالعات ویلسون" متهم به برخورداری از کمک مشهور هفتاد و پنج میلیون دلاری ایالات متحده به برخی از مخالفین حکومت جمهوری اسلامی ایران, هستند. این در حالی است که این مرکز از جمله دریافت کنندگان این کمک ها نیست و اصولأ مشی کاری این مرکز با چنین برنامه هایی سازگاری ندارد. همین گمانه زنی موجب شد تا آقای لی هامیلتون, رئیس "مرکز وودرو ویلسون" در نامه ای - به تاریخ بیستم فوریه گذشته و پیش از بازداشت علنی خانم اسفندیاری - به آقای احمدی نژاد , رئیس جمهور اسلامی ایران, با رد چنین اتهامی تأکید کند که "این مرکز اصولأ موضع گیری سیاسی در هیچ زمینه ای ندارد". طعنه آمیز آنکه لی هامیلتون از روسای کمیته ای بود که اخیرأ با اصرار از دولت ایالات متحده خواست تا بجای جستجوی راه جنگ و فشار نظامی برای مقابله با ایران, راه مسالمت و مذاکره و حل اختلافات از رهگذر گفتگو را برگزیند. به همین سبب بی پاسخ گذاردن نامه هامیلتون از سوی رئیس جمهور احمدی نژاد موجب تقویت این گمان در بین برخی از تحلیل گران شده است که دستگیری هاله اسفندیاری نیز از جمله اقداماتی است که جناح تندرو حکومت ایران برای بر هم زدن هرگونه احتمال گفتگو و مذاکره بین ایالات متحده و ایران به آن دست می زند. این گروه از تحلیل گران, دستگیری یک عضو ارشد و شناخته شده یک مرکز معتبر علمی به ریاست هامیلتون – از طراحان و مدیران گزارش مشهوری که خواستار گفتگو با دولت ایران شده بود - را پیامی روشن از سوی تندروهای ایران میدانند. به نظر این گروه , اسفندیاری ممکن است گروگانی در نزاع و جنگ سیاسی داخلی بین جناح های سیاسی ایران باشد. از جمله این گروه ترودی روبین ستون نویس "فیلی نیوز" می باشد که می نویسد" اسفندیاری اسیری است در دست کسانیکه خواستار روابط عادی بین دولت های ایران و ایالات متحده نیستند. این گروه که کنترل وزارت اطلاعات و کشور را دراختیار دارند و خواستار ادامه انقلابی گری و بازگشت به روزهای نخست انقلابند, با تلاش گروه دیگری که خواستارعادی سازی روابط بین دوکشور هستند مخالفت می کنند. اگر پرزیدنت بوش به گزارش کمیته بیکر- هامیلتون بی اعتنایی کرد, اکنون پرزیدنت احمدی نژاد به خود هامیلتون بی اعتنایی می کند. آقای احمدی نژاد با این کار خود برخلاف ادعایش که خواستار گفتگو با محافل علمی و دانشگاهی ایالات متحده است, عمل کرده است و عملأ تلاش جناح مطرح دیگر را , که خواستار سیاست های تنش زدایی , تعامل بهتر با جهان و گشودن درهای اقتصاد ایران برای مبادله بهتر و گسترده تر با جهان هستند, به چالش می کشد".
این گروهها بر این باورند که تندروها اخیرأ با نزدیک شدن زمان گفتگوی آشکار دولت های ایران و ایالات متحده در عراق بر تلاش خود برای به بن بست کشاندن این گفتگو ها افزوده اند. بی سبب نیست که نویسندگان روزنامه کیهان , که چنین گفتگویی را برخلاف منافع جمهوری اسلامی و مشی انقلابی آن ارزیابی کرده اند با شادمانی از دستگیری هاله اسفندیاری پیشاپیش اتهام او را ثابت فرض کزده اند و او را جاسوس اسرائیل و ایالات متحده خوانده اند. البته کیهان خوب می داند که افرادی که هیچ نسبتی رسمی با, یا منصبی در, دستگاههای امنیتی, سیاسی و حکومتی جمهوری اسلامی نداشته اند نمی توانند جاسوسی کنند. هر کودکی می داند که جاسوس معمولأ از میان کسانی می تواند برگزیده شود - که دست کم در ظاهر- از همه در دفاع از حکومت سرسخت تر بوده و در حساس ترین مراکز یک حکومت دارای توانایی دسترسی به اطلاعات طبقه بندی شده باشد. آنچه موجب شده تا کیهان - مطابق معمول - حکم دادگاه خود را صادر کند همان نقشی است که کیهان به خوبی می داند بازداشت چنین افرادی در کمک به طرح های تندروهای هم گروه کیهان تا کنون ایفا کرده اند. همچنانکه آقای کریم سجادپور, از محققین عضو "بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی"می گوید: "با بازداشت هاله اسفندیاری, حکومت ایران تنها به حذف و کنار رفتن یکی از فعالین طرفدار دیپلماسی و تقویت صدای آن کسانیکه کمک می کند که معتقدند رژیم ایران چنان بیرحم و ظالم است که نمی توان با آن گفتگو و مدارا کرد".
از سوی دیگر , اما, عریانی و زشتی بازداشت خانم اسفندیاری موجب آن شده است تا این بار دامنه اعتراض به چنین اقداماتی بسیار فراتر از پیش گسترش یابد. از جمله موسساتی که اخیرأ به صف اعتراض کنندگان به بازداشت هاله اسفندیاری و دیگر روشنفکران و فعالین حقوق بشری پیوسته اند, "انجمن آمریکای شمالی مطالعات خاورمیانه" می باشد که دارای ۲۷۰۰ عضو از سراسر جهان میباشد. بنا به گزارش رابین رایت در "واشینگتن پست" به تاریخ نوزدهم ماه می, این انجمن در نامه به آقای احمدی نژاد به دولت ایران هشدار داده است که بازداشت روشنفکران و محققین موجب نگرانی شدید همه محافل علمی جهان شده است. آنان در نامه خود به خصوص به بازداشت خاله اسفندیاری اشاره کرده اند که موجب فرستادن "یک پیام دلسرد کننده و غم انگیز برای همه محافل دانشگاهی, تحقیقی و علمی سراسر جهان شده است. بازداشت و آزار و اذیت کردن روشنفکران و محققین همواره موجب نگرانی است , اما در این مورد خاص می باید یادآور شویم که این محقق به طور گسترده ای مورد احترام همه محافل علمی است, هم برای دانش او و هم توانانی اش در فراهم کردن تحلیل های روشن و بی طرفانه". بنا به گزارش فوق, این انجمن همچنین در نامه خود به رئیس جمهور اسلامی ایران یادآور شده است که بازداشت هاله اسفندیاری و محروم نگاه داشتن او از دیدار با مشاور حقوقی حتی برخلاف نص صریح قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز می باشد.
از سوی دیگر, اما, بازداشت هاله اسفندیاری موجب اعتراض برخی از روشنفکرانی در ایالات متحده شده است که تاکنون همواره از منتقدین جدی سیاست های دولت ایالات متحده به خصوص در باره خاورمیانه بوده اند. از جمله این افراد, نوام چامسکی روشنفکر و منتقد سیاسی برجسته و استاد داشگاه ام ای تی و جوان کول, کارشناس امور خاورمیانه در دانشگاه میشگان می باشند. چامسکی در واکنش به بازداشت خانم اسفندیاری در بیانیه ای با اعتراض شدید و اظهار تأسف از این اقدام از جمله نوشت: "اکنون زمان دیپلماسی و مذاکره و تنش زدایی است که مطابق نظرسنجی های اخیر خواسته اغلب قریب به اتفاق ایرانیان و آمریکائیان است. اقدام غیرقابل تحمل بازداشت چنین دانشمند و فعال حقوق بشر ِ بسیار ارجمند ی که از احترام گسترده ای برخوردار است به شدت به تلاش همه کسانی که در پی صلح و عدالت و آزادی در منطقه و جهان هستند, آسیب می زند". چامسکی در پایان بیانیه خود این اقدام دولت ایران را "هدیه ای" به جناح جنگ طلب در کاخ سفید دانست. جوان کل نیز روز نوزدهم ماه می در وب لاگ بسیار محبوب و پرطرفدار خود اعلام کرده است که سفر برنامه ریزی شده خود برای شرکت در کنفرانسی در تهران را در تابستان آینده, لغو کرده است تا اعتراض خود را به اقدامات دولت ایران نشان دهد. او نوشت: "هرکسی باید از بازداشت هاله اسفندیاری به خشم آید. بازداشت او باید برای همه کسانیکه به حقوق بشر , آزدی فعالیت علمی و حقوق زنان باور دارند, مهم باشد. من نمی دانم زندگی عادی روشنفکری در ایران چگونه می تواند پیش برود زمانیکه یک دانشمند از مرکزی مانند ویلسون نمی تواند با خیال راحت از ایران بازید کند". جوان کل در وب لاگ خود خواستار آن شده است که همه محافل علمی و آکادمیک در سراسر جهان در برابر هیئت های نمایندگی جمهوری اسلامی دست به اعتراض بزنند.
سرانجام, زمانی که ایران برای بازی خود انتخاب کرده است موجب شگفتی بسیاری از تحلیل گران شده است. برخی این اقدامات را تلاش بخش رادیکال حکومت ایران برای به شکست کشاندن گفتگو های محتمل آینده بین دوکشور ایران و ایالات متحده میدانند. برخی دیگر, اما, بر این باوراند که ایران در حال افزودن به گروگان های خود برای معامله با ایالات متحده برای آزدی افراد ربوده شده خود در اربیل عراق است. اما این بازی خطرناکی است که نه تنها می تواند هرگونه گفتگویی را بین دو کشور به خطر بیاندازد و نتیجه مورد نظر را نیز به بار نیآورد, بلکه آثار زیانبار آن برای محافل آکادمیک کشور بسیار زیاد خواهد بود. به رغم فقدان روابط دیپلماتیک بین دو کشور, در سالهای گذشته دانشمندان و محققین آمریکایی همواره بازدیدهای متعددی از ایران داشته اند.
اکنون, اما, بازداشت دانشمندی که همواره در پی بر قراری تماس بین دانشمدان ایرانی و آمریکایی بوده و همیشه از مخالفان انزوای ایران بوده است پیامی ناخوشایند از سوی دولت آقای احمدی نژاد برای همه محافل دانشگاهی جهان, به ویژه ایالات متحده, است. دولت ایران به گفته گری سیک, از استادان دانشگاه کلمبیا و از سیاستمداران سابق ایالات متحده و طرفداران برقراری رابطه با ایران, دست به بازداشت کسی زده است که در تلاش برای آن چیزی بوده که خود رژیم ایران نیز در پی آن بوده است. او درتلاش برای برقراری تماس بیشتر بین دو جامعه بوده است.
این پرسش اکنون به قوت مطرح است که آیا بازداشت هاله اسفندیاری حلقه ای از زنجیره ای است که اخیرأ با بازداشت برخی دیگر از فعالین حقوق بشر در ایران, بازداشت فعالین حقوق زنان, ماجرای روزنامه های جعلی در دانشگاه امبیر کبیر, ممانعت از برگزاری سالگرد تأسیس "نهضت آزادی ایران" در حال تکمیل شدن می باشد. در چنین صورتی این زنجیره میتواند مقدمه هدف بسیار مهمتری باشد.

سیاتل (ایالات متحده), نوزدهم ماه می ۲۰۰۷

tahmoures_kiani@yahoo.com