• دکتر غنیمی‌فرد که اکنون عازم سفر به اسلام‌آباد است تا متن قرارداد دوجانبه ایران و پاکستان را نهایی کند، هرگونه واکنش منفی هند را نسبت به ادامه مذاکرات سه‌جانبه رد کرده و همچنان امیدوار است که خریدار دوم گاز طبیعی ایران در این قرارداد هند باشد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۴ مهر ۱٣٨۶ -  ۱۶ اکتبر ۲۰۰۷

«تمام موارد عمده میان هند و پاکستان مورد توافق قرار گرفته است و تنها نکته باقیمانده مساله هزینه ترانزیت است که باید حل شود.» سری نیواسان، معاون وزیر نفت و گاز هند در تازه‌ترین اظهارنظر خود در مورد پروژه خط لوله صلح و واردات گاز طبیعی ایران، اظهار امیدواری کرده است که تا ماه آینده میلادی مذاکرات با طرف پاکستانی را از سر بگیرند. این نکته‌ای است که دکتر حجت‌الله غنیمی‌فرد، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و نماینده ویژه وزیر نفت ایران در مذاکرات خط لوله صلح، بر آن تاکید دارد.
دکتر غنیمی‌فرد که اکنون عازم سفر به اسلام‌آباد است تا متن قرارداد دوجانبه ایران و پاکستان را نهایی کند، هرگونه واکنش منفی هند را نسبت به ادامه مذاکرات سه‌جانبه رد کرده و همچنان امیدوار است که خریدار دوم گاز طبیعی ایران در این قرارداد هند باشد. پروژه هفت میلیارد دلاری خط لوله صلح پس از بیش از ۱۰ سال از آغاز نخستین مذاکرات، اکنون در مقطع عقد قرارداد ایران و پاکستان است و تا رسیدن گاز ایران به هند باید همچنان منتظر ماند.

در آغاز لطفا در مورد مساله همسان‌سازی متن توافقنامه ارسالی پاکستانی‌ها توضیح دهید؟ چرا متن اصل از سوی مقامات پاکستان در مقام مشتری گاز طبیعی، به ایران ارایه شده است؟

همان‌طور که اشاره کردید متن قرارداد خرید و فروش گاز از سوی طرف پاکستانی به دست ما رسیده است. برای توضیح منظور از همسان‌سازی باید یادآور شد که شش متن ارسالی به تفاهم نرسیده ولی با نکات موردنظر مشترک میان طرفین ایرانی و پاکستانی ردوبدل شده است. ششمین متن را ما برای آنان ارسال کردیم.

این متن‌ها به طور مشخص تفاهمنامه بود یا قرارداد؟

این متن‌ها متن قرارداد بوده است. متن قرارداد تا جایی که مورد موافقت طرفین بود، براساس همان مفاهیم تنظیم شد و در بندهایی که به تفاهم نرسیده بودیم در این تبادلات بررسی شده است. ما برای نهایی کردن قرارداد منتظر پاسخ ششمین متن ارسالی خود بودیم. به این ترتیب هم‌اکنون متنی که طرف پاکستانی برای ما ارسال کرده است پاسخی است به آخرین بندهایی که قرار بر بررسی مشترک بوده است.
اما در مورد همسان‌سازی باید گفت که براساس آنکه این قرارداد دارای بندهای متعددی است باید به یک مفهوم مشترک می‌رسیدیم. از نظر نحوه استفاده از واژه‌ها و بیان مفاهیم باید این همسان‌سازی صورت گیرد تا از یک متن تفسیرهای گوناگون نشود. به همین دلیل ما همیشه همسان‌سازی زبانی را در متن قراردادها ضروری می‌دانیم. اکنون همکاران ما درحال کار کردن روی متن هستند و امیدواریم که یک روز پس از عید فطر همکاران ما در اسلام‌آباد باشند و طی چند روز کاری متن همسان شده برای امضا میان مقامات دو شرکت به امضا رسد.

پس این متن تازه ارسال‌شده، متن هفتم نیست بلکه اصلاح بندهای آخرین متن است.

کاملا همین‌طور است. پیش از این با تحولی که در مذاکرات برای اصلاح مباحث صورت می‌گرفت متن‌ها تنظیم می‌شدند اما متن حاضر، با توجه به موارد اصلاح‌شده مذاکره تهران است و برای تفسیر واحد آن نیازمند همسان‌سازی زبانی هستیم و امیدواریم در صورت اینکه ایرادی بر این مساله وارد باشد بتوانیم در نشست اسلام‌آباد آن را برطرف سازیم.

آیا باز هم تاکید می‌کنید که تا ۹ آبان (پایان اکتبر) قرارداد انتقال گاز طبیعی به پاکستان نهایی می‌شود؟

زمان آماده شدن متن برای امضای طرفین را در این زمان تعیین کرده‌ایم. فرض بر این است که چنانچه سران دو کشور ایران و پاکستان تفاهم کنند همزمان با امضای توافقنامه بین سران، متن قرارداد هم امضا شود. بنابراین ما باید منتظر اعلام توافق زمانی میان سران دو کشور باشیم.

آیا اختلاف از نظر روند مذاکرات و در دیدگاه‌ها میان متنی که بین سران امضا می‌شود با متنی که مقامات دولتی دو شرکت امضا می‌کنند وجود دارد؟

خیر، تمام نکات متن هم در نشست تهران میان طرفین بررسی و اصلاح شد و حتی برای همسان‌سازی زبانی نیز بیش از یک یا دو ساعت زمان صرف نشد.

از نظر شما به عنوان نماینده ویژه وزیر نفت در این مذاکرات به چه دلیلی اکنون قرارداد خط لوله صلح میان ایران و پاکستان محدود شده است؟

در هر حال از ابتدای امر هم سه طرف مذاکره آگاه بودند که برای عقد قرارداد برای خرید و فروش گاز طبیعی ایران، ما باید به صورت جداگانه با پاکستان و هندوستان قراردادی را امضا کنیم.

در نهایت هم قراردادی سه‌جانبه به امضا برسد؟

خیر. اتفاقا نکته همین است. قراردادی که به صورت جداگانه امضا می‌شود فقط در یک نقطه مشترک است. آن هم اینکه محل تحویل گاز طبیعی ایران در مرز ایران و پاکستان است و براین‌اساس پاکستان می‌بایست برای انتقال آن توافق قبلی خود را با هند کرده باشد. پیرامون همین نکته در رابطه با هزینه حمل‌ونقل پاکستان و هند به توافق رسیده‌اند و اکنون در مورد حق ترانزیت است که باید به توافق برسند. بنابراین آنچه که امروز مطرح است اینکه طرف هندی، قرارداد خود را با ما کامل نکرده است. با توجه به متن آماده‌شده قرارداد که منطبق با استانداردهای بین‌المللی است، هند پس از حل مشکل خود در مورد حق ترانزیت با پاکستان به راحتی می‌تواند به مذاکرات با ایران ادامه دهد.

پس آیا می‌توان نتیجه گرفت که پیش از نشست ششم در اسلام‌آباد، دلیل اصلی مذاکرات سه‌جانبه بررسی تنها یک موضوع مشترک بوده است؟

خیر، در مورد نشست‌های سه‌جانبه موضوع این بود که به دلیل اینکه گاز صادراتی ایران به دو کشور واحد است و از کیفیت یکسانی برخوردار است، پس بسیاری از بندهای قراردادهای جداگانه ما با دو کشور یکسان خواهد بود پس برای ملحوظ کردن نظرات آنان نیازی به نشست‌های جداگانه و تعیین شرایط مختلف نبود. به همین دلیل نتیجه نشست‌های سه‌جانبه تاکنون آن بوده که هیچ نکته‌ای وجود ندارد که قرار بوده با استانداردهای بین‌المللی تطابق داشته باشد ولی در نظر گرفته نشده باشد. چنانچه هند مشکل خود را با پاکستان حل کرده بود می‌توانستید در نظر بگیرید که همین متن قرارداد با کمی تغییر میان ایران و هند به امضا رسد.

شما تاکید دارید که علت غیبت هند در دو نشست مشترک اخیر، مشکل عدم توافق هند و پاکستان در مورد حق ترانزیت است و...

مطلبی که به صورت رسمی از سوی مقامات هندی و پاکستانی در مذاکرات مطرح شده همین است. با همه این احوال هر دو طرف هندی و پاکستانی ابراز امیدواری کرده‌اند که این مشکل را به راحتی حل کنند. در نشست‌های دهلی قرار بر این بود که یک ماه پس از آن، مشکل میان مقامات دو دولت حل شود. این گفته به آن معنی نبود که در مورد مشکل صرفا مذاکره شود بلکه عنوان می‌شد که قرار است مشکل را حل کنند. پاکستان هم در همان نشست ابراز امیدواری به حل مشکل می‌کرد و تاکید داشت که این مساله‌ای کوچک است ولی در حد وزیران دو کشور قابل حل است. تصور ما هم چنین بود. مقامات مذاکره‌کننده هندی هم برای عدم حضور در نشست اسلام‌آباد اعلام کردند که مشکلاتی در پارلمان آن کشور وجود دارد و براساس اهمیت آن درخواست کردند که ملاقات سه‌جانبه به یک ماه آینده یعنی اکتبر به تعویق افتد. اما از آنجایی که دو طرف ایرانی و پاکستانی برای برگزاری نشست اسلام‌آباد پیش از ماه مبارک رمضان به توافق رسیده بودند و صلاح نبود که برگزاری این نشست منتفی اعلام شود تصمیم گرفته شد که مذاکرات ادامه یابد.

دوباره برای نشست تهران از مقامات هندی دعوت شد و پاسخ آنان این نبود که نمی‌خواهند مذاکرات را ادامه دهند بلکه در پاسخ نوشتند که ما مشکلاتی از جمله مشکل هزینه عبور گاز را با پاکستان برطرف نکرده‌ایم و لازم می‌دانیم پیش از حضور در نشست سه‌جانبه این مساله حل شده باشد، ضمن اینکه پاسخ شما (یعنی طرف ایرانی) را هم در مورد بند «مرور به قیمت» در حال آماده کردن هستیم. در پایان این نامه نیز معاون وزیر نفت و گاز طبیعی هند برای حضور هرچه زودتر در مذاکرات سه‌جانبه ابراز امیدواری کرده بود.

پس از ملاقات تهران با طرف پاکستانی و حل تمام مشکلات، ما از آنان خواستیم که کپی پیش‌نویس قرارداد را برای طرف هندی هم ارسال کنند. به عبارتی دیگر حل موارد مورد اختلاف ما با طرف پاکستانی مبنای اصلی قرارداد با هند هم خواهد بود. بنابراین در وضع کنونی هرگز به صورت رسمی به ما اعلام نشده است که نمی‌خواهند در مذاکرات شرکت کنند. به ویژه پس از مذاکرات تهران و مطرح شدن اینکه تمام مشکلات برطرف شده است و متن قرارداد نهایی برای توافق سران نیز آماده است، معاون وزیر نفت و گاز طبیعی هند، اظهارنظری کرد که قابل توجه بود. من پیشنهاد می‌کنم که به این متن صریح توجه کنید.

آیا اکنون در جریان اقدامات مذاکره‌کنندگان هندی و پاکستانی در راستای حل مشکلات خود هستید؟

آخرین اطلاع ما این است که معاون وزیر نفت و گاز طبیعی هند اعلام کرده است که طی این ماه یا ماه آینده میلادی سعی خواهد شد تا در مورد مساله حق ترانزیت با پاکستان به توافق رسند.

آیا در صورتی که هند به مذاکرات خود با ایران بازنگردد، احتمال حضور کشور ثالثی در این پروژه وجود دارد؟

به طور قطع در معاملات بین‌المللی وقتی امکان صادرات گاز ایجاد می‌شود باید شقوق مختلف را به عنوان یک فروشنده در ذهن داشت و زمانی که محاسبات شما همه شقوق مختلف را در نظر داشت باید به طرف مقابل هم این اجازه را بدهید که در زمان مناسب وارد مذاکره شوند، چرا که شما هم زمانی که آمادگی لازم را دارید حاضر به عقد قرارداد هستید. بنابراین ما هنوز امیدواریم که با توجه به اظهارات مقامات هندی و تلاش‌های چندساله اخیرشان به این مجموعه ملحق شوند و طرف سوم یا شرکت خریدار دوم این قرارداد شرکت هندی باشد.

پس شما تلویحا مساله جایگزینی چین را رد می‌کنید؟

در رابطه با چین باید در نظر گرفت که خط لوله منتهی به این کشور مسیر و مذاکرات ویژه‌ای را می‌طلبد. از سویی دیگر به جز خط لوله می‌توان از روش معاوضه یا سوآپ بهره‌مند شد. به نظرم می‌آید که در وضع کنونی با توجه به اینکه ما هرگز با ابراز عدم علاقه روبه‌رو نشده‌ایم باید هنوز فرض را بر آن قرار داد که هندی‌ها خریدار دوم در قرارداد خط لوله صلح هستند.

بررسی دو مورد از مذاکرات اخیر تهران میان ایران و پاکستان به عنوان بندهای مورد اختلاف در قرارداد باقی مانده بود. در این رابطه توضح دهید؟

یک مورد در رابطه با بند «مرور بر قیمت» بود. فاصله زیادی میان نظر ما با طرف پاکستانی در مورد این مدت زمانی وجود داشت.

ظاهرا شما معتقد بودید که هر سه سال یکبار باید روی قیمت تجدیدنظر شود.

اجازه بدهید از آنجا که اعلام جزئیات باید با توافق طرفین باشد من تنها عنوان کنم که این بند شرایطی را می‌توانست داشته باشد. اختلاف بر سر دوره زمانی برای درخواست تغییر فرمول قیمت خوشبختانه با پیشنهاد ایران حل شد. مورد بعد شرایطی که امکان دارد با وقوع آن حتی پیش از رسیدن به این موعد مقرر، خواهان بازنگری بر فرمول قیمت باشیم بود. در مورد دلایل چنین اتفاقی هم با طرف پاکستانی به توافق رسیدیم. به عبارت دیگر این فرمول قیمت برای قرارداد ۲۵ ساله ما نیست بلکه این فرمول در فاصله دوره‌هایی کاربرد دارد که طرفین می‌توانند به هم اعلام تجدیدنظر بر قیمت کنند. پس ما با توافق بر یک مدت زمانی برای دوره بازنگری در مورد دو شرط نیز در خصوص کوتاه شدن همین دوره نیز به تفاهم رسیده‌ایم.

چرا قیمت گاز صادراتی ایران حسب قیمت نفت مخلوط ژاپن تعیین شد؟

فرمول قیمت براساس محاسبه معکوس کردن قیمت ال‌ان‌جی ورودی ژاپن در مقابل نفت ورودی این کشور است.

چرا ژاپن؟

چون ژاپن بزرگترین خریدار ال‌ان‌اجی جهان است و روند افزایش مصرف این کشور در آینده نیز افزایش خواهد یافت. اگرچه نسبت واردات آن نسبت به واردات کل جهان در وضع کنونی کاهش می‌یابد اما مقدار آن افزایش می‌یابد. در مورد اینکه چرا قیمت ال‌ان‌جی را مبنا قرار داده‌ایم نیز باید گفت که برای ما عدم صدور گاز طبیعی از طریق خط لوله به پاکستان، امکان تبدیل گاز به ال‌ان‌جی را فراهم می‌کرد.

در نتیجه در این محاسبه معکوس قیمت ال‌ان‌جی وارداتی ژاپن را با کسر هزینه حمل به نرخ ال‌ان‌جی عسلویه تبدیل کردیم. برای تبدیل این ال‌ان‌جی به گاز خشک و وارد شدن به خط لوله تا مرز پاکستان، براساس عرف قیمت‌های بین‌المللی هزینه کارخانه ال‌ان‌جی که این کار را در مفروضات، برعهده دارد محاسبه کردیم. سپس هزینه‌های مربوط به خط لوله و ایستگاه‌های آن را نیز وارد محاسبه خود کردیم. در ادامه فرض ما بر این است که رابطه‌ای میان نفت و گاز وارداتی ژاپن وجود دارد. پس قیمت گاز ایران براساس ال‌ان‌اجی ژاپن در نظر گرفته شد. حتی روش‌های اقتصادسنجی ما نیز در رابطه با ارتباط قیمت نفت و گاز طبیعی مصرفی ژاپن یک همبستگی ۹۵ درصدی را نشان می‌دهد.

پس کاهش این همبستگی نیز می‌تواند یکی از شرایط کاهش دوره بازنگری بر فرمول قیمت باشد؟

بله. نه تنها این مساله وجود دارد بلکه شرط دیگر ما تغییر قیمت برخی از فرآورده‌های جایگزین سوخت نیروگاه‌هاست.

علت محرمانه بودن مذاکرات خط لوله صلح تا به امروز چه بوده است؟ اگرچه ممکن است دلایلی ذاتی برای آن در نظر گرفت اما آیا متاثر از فشارهای بین‌المللی نیست؟

مذاکرات تجاری معمولا در حد شرکت‌ها انجام می‌شود و هر شرکت تحت تاثیر ضوابطی منتج از دستگاه‌های بالاتر کشور خود هستند. در شرایط بین‌المللی قراردادها محرمانه تلقی می‌شوند مگر برای مقامات آن شرکت و دستگاه‌های ناظر آن کشور. همچنین رقبایی وجود دارند که می‌توانند برای یکی از طرفین ایجاد ذهنیتی خلاف واقعیت کند.

اما پاکستان به موازات پیگیری قرارداد خط لوله صلح با دیگر کشورها نیز در حال مذاکره است.

پاکستان نه تنها برای واردات گاز خشک با ترکمنستان در حال گفت‌وگو است بلکه حتی به دنبال ال‌ان‌جی نیز هست. ما نباید به عنوان یک صادرکننده با برملا کردن جزئیات قرارداد امکان تحرک رقبا علیه قرارداد خود را فراهم کنیم ولی این امر مسلم است که ما تنها صادرکننده گاز به پاکستان هم نخواهیم بود. ما نگران این مساله نیستیم. من به صراحت می‌گویم که ما در بحث قیمت، فرمول قیمت‌گذاری و دوره بازنگری هیچ محدودیتی نداریم اما طرف قرارداد از ما خواسته است که این بخش را محرمانه تلقی کنیم.

آیا هرگز مطرح شده است که پاکستان گاز ایران را پس از خریداری به هند تحویل دهد؟

ما به صراحت در قرارداد خود آورده‌ایم که فروش گاز طبیعی ایران به پاکستان تنها به منظور مصرف داخلی آن کشور است.

منبع : هفته نامه شهروند امروز