• گفت انتخابات دوره هشتم مجلس شورا نقطه عطفی است در روندی که با روی کار آمدن جریان توتالیتر آغاز شده بود. روندی که در آن جریان توتالیتر بر جامعه و دولت دست انداخته و میخواهد تماما آن را تحت کنترل و سیطره خود در آورد و جامعه تک صدائی را شکل دهد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱۲ اسفند ۱٣٨۶ -  ۲ مارس ۲۰۰٨

در انقلاب بهمن طیفهای مختلف با گرایشهای سیاسی گوناگون شرکت داشتند. اما نیروهای مدافع انقلاب اسلامی قدرت را به انحصار خود در آوردند و نیروهای چپ و مجاهدین را که سالها علیه رژیم شاه مبارزه کرده و در این مبارزه قربانی داده بودند، نیروی "غیرخودی" تلقی کرده و راه ورود آنها را به قدرت بستند و در دهه ۶۰ زندانها و شکنجه گاهها را از این نیروها انباشتند و هزاران تن از آنها را به جوخه های اعدام سپردند.
روند "خودی" و "غیرخودی" کردن نیروها به تدریج به درون جمهوری اسلامی هم راه یافت و شامل برخی نیروهائی گردید که در حاکمیت حضور پیدا کرده بودند. آنها هم مرحله به مرحله از قدرت رانده شدند، تحت پیگرد و یا سرکوب قرار گرفتند.
به این ترتیب قدرت تماما در کف نیروهائی قرار گرفت که "خودی" به حساب می آمدند. اما این نیروها که متاتر از شکافهای اجتماعی بودند، بر پایه گرایشهای اجتماعی ـ اقتصادی به چپ و راست تقسیم گردیدند. این شکاف، صفوف جامعه روحانیت مبارز، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب جمهوری اسلامی را در نوردید و آنها را به دو قسمت تقسیم کرد. سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب جمهوری اسلامی منحل گشتند و مجمع روحانیون مبارز که گرایش چپ درون جمهوری اسلامی را نمایندگی میکرد، با تائید خمینی اعلام موجودیت نمود. این دو تشکل روحانیت نماینده دو گرایش درون جمهوری اسلامی بودند و دو جناح اصلی حکومت به حساب می آمدند.
با سرکوب نیروهای "غیرخودی"، عرصه سیاست کشور به محل مناقشه دو جناح اصلی در جمهوری اسلامی تبدیل گردید. در دهه ۶۰ و نیمه اول دهه ۷۰ چالش بین دو جناح ، تحولات سیاسی کشور را رقم می زد. در انتخابات آندو در مقابل هم صف آرائی میکردند و لیست دو تشکل وابسته به این دوجناح به رای مردم گذاشته میشد. در پیروزی این و یا آن جناح عوامل متعددی دخالت داشتند. خمینی از جناح چپ در مقابل جناح راست حمایت میکرد. حمایت او در انتخابات دوره سوم مجلس موجب شد که لیست مجمع روحانیون مبارز برنده شود و مجلس سوم دست جناح چپ بیافتد. اما بعد از خمینی، رفسنجانی دست در دست راست سنتی گذاشت و جناح چپ را به حاشیه راند. ائتلاف رفسنجانی و راست سنتی مجلس چهارم را قبضه کرد. حذف جناح چپ از رقابت انتخاباتی مجلس چهارم به دست شورای نگهبان تحت عنوان نظارت استصوابی انجام گرفت. بدین ترتیب ائتلاف رفسنجانی و راست سنتی تصمیم گرفتند جناح چپ را از رقابت انتخاباتی حذف کنند تا در ساخت قدرت حصور نداشته باشد.
اما تحولات ساختاری در دهه ۶۰ و نیمه اول ۷۰ به پیدائی گروههای جدید اجتماعی و گسترش طبقه متوسط جدید انجامید. این تحولات ساخت سیاسی کشور را متاثر کرد. در اوائل دهه ۷۰ آرایش سیاسی در درون جمهوری اسلامی تغییر کرد و جناحهای جدیدی شکل گرفتند. چهار جناح حکومتی در آن زمان قابل تشخیص و تعریف بود: راست سنتی، راست افراطی، راست جدید و چپ سنتی. از این به بعد صحنه سیاسی کشور به محل رقابت و تعامل چهار جناح تبدیل گردید.
دوم خرداد از بطن تفییر ات در ساختار اجتماعی و در نگرش بخشی از جناح چپ حکومتی پدید آمد و دوباره این جریان را با عنوان اصلاح طلبان حکومتی به صحنه سیاسی کشور آورد.
در اوائل دهه ۷۰ جناح راست افراطی هم پا به حیات گذاشت. این جریان که در دامن راست سنتی پرورش یافته بود، در دوره اصلاحات به سازماندهی نیروهای خود روی آورد و در انتخابات دوره دوم شوراهای محلی، دوره هفتم مجلس و انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری با حمایت ولی فقیه و سپاه پاسداران به پیروزی رسید.
راست افراطی که خصلت نمای آن توتالیتاریسم است از همان ابتدا در جهت مسدود کردن فضاهای موجود در حوزه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی حرکت کرد. خصلت توتالیتری این جریان به درون حکومت هم امتداد یافت و دامن دیگر جناحهای حکومتی را گرفت.
راست افراطی تحمل حضور جناحهای دیگر حکومتی را در ساختار سیاسی کشور ندارد. این جریان میخواهد حکومت یکدستی را تشکیل دهد و تمام ارگانها را به قبضه خود در آورد. این جریان گرچه در پیشبرد برنامه اش با موانع متعددی روبرو است و تنوع نیروها در درون جمهوری اسلامی، مقاومت جامعه مدنی و فشارهای بین المللی اجازه نمیدهد که برنامه خود را تماما عملی کند، ولی با حمایت ولی فقیه و سپاه گامهائی در این زمینه برداشته است. آخرین گام آن به انتخابات مجلس برمیگردد.

انتخابات و حذف اصلاح طلبان

اصلاح طلبان برای کسب پیروزی در انتخابات مجلس شورا خیز برداشته بودند. آنها از ماهها قبل ائتلاف بزرگ اصلاح طلبان را شکل دادند و با امید به اینکه مردم از جریان حاکم به خاطر سیاستهایش روی برتافته و به آنها روی آورده اند، آماده حضور گسترده در انتخابات شده بودند. رد گسترده کاندیداها توسط هیاتهای اجرائی و سپس هیاتهای نظارت برنامه اصلاح طلبان را عقیم گذاشت و مشخص کرد که علی خامنه ای، سپاه پاسداران و جریان توتالیتر قصد دارند اصلاح طلبان حکومتی را از ساختار سیاسی جمهوری اسلامی حذف کنند و یا حضور و تاثیرگذاری آن را به حداقل برسانند.
اصلاح طلبان خود را جزو نیروهای جمهوری اسلامی میدانند و نمی خواهند از جمهوری اسلامی کنده شوند. آنها علیرغم فشار جریان حاکم، با شرکت در انتخابات قصد دارند به ساخت قدرت راه یابند. اما جریان توتالیتر با حمایت ولی فقیه راههای حضور اصلاح طلبان در ساخت قدرت را مسدود کرده است.
مسدود کردن راههای ورود اصلاح طلبان به ساخت قدرت نشانگر آن است که ولی فقیه، سپاه و جریان توتالیتر میخواهند آرایش نیروهای سیاسی درون حکومت را به سود جریان اصولگرا و به زیان اصلاح طلبان تغییر دهند تا روندهای درون حکومت را نه چالش بین دو جناح اصلی حکومت، بلکه مناقشه بین جریانهای درون اصولگرا رقم زند. آنها میخواهند رقابت و تعامل بین جناحهای حکومتی را به رقابت و تعامل بین جریانها و باندهای موجود در درون جریان اصولگرا تقلیل دهند.
بر این پایه میتوان گفت انتخابات دوره هشتم مجلس شورا نقطه عطفی است در روندی که با روی کار آمدن جریان توتالیتر آغاز شده بود. روندی که در آن جریان توتالیتر بر جامعه و دولت دست انداخته و میخواهد تماما آن را تحت کنترل و سیطره خود در آورد و جامعه تک صدائی را شکل دهد. جامعه ای که در آن تنها وابستگان به یک جناح حاکم سخن میگویند و تنها آنها حق کاندیدا شدن و حضور در مجلس قانونگذاری را دارند، جامعه ای که در آن مشارکت اجباری در انتخابات بر مردم تحمیل میشود و مردم تنها حق پرکردن صندوقهای رای را دارند. جامعه ای که در آن مردم صغیر به حساب می آیند و حکومتگران عقل کل و لذا تصمیم گیرنده در تمام امور. جامعه ای که در آن نهاد نظامی بر حوزه سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چنگ انداخته است و ولی فقیه به عنوان فرمانده قوا به جای مردم و نهادهای منتخب تصمیم میگیرد.

پیآمدهای تک ساختاری شدن جمهوری اسلامی

وجود جناحهای مختلف درون حکومت و امکان رقابت سیاسی بین آنها، نقطه قوت حکومتهای استبدادی است. در نظامهای تک ساختاری، حکومت هنگام بحران سیاسی فاقد آلترناتیو درونی است تا به عنوان آلترناتیو جناح حاکم برآمد کند و رای و نظر مردم را جلب نماید. لذا توان ایستادگی این حکومتها در مقابل بحرانهای سیاسی اندک است و نمیتوانند آلترناتیو از دورن خود ارائه دهند.
جمهوری اسلامی آلترناتیو های بیرون از خود را سرکوب کرده و امکان حضور موثر آنها را در صحنه سیاسی کشور سلب کرده است. اما جمهوری اسلامی همواره از جناحهای درون خود به عنوان آلترناتیو بهره گرفته است.
در دوم خرداد اصلاح طلبان با حضور در انتخابات و پیروزی در آن، بحران سیاسی را که در حال تعمیق بود، مهار کردند و فضای جدیدی در داخل کشور و در مناسبات بین المللی به وجود آوردند. در انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری هم بعد از ناکامی اصلاحات، جریان راست افراطی به عنوان آلترتاتیو جریان اصلاح طلب به میدان آمد و نظر گروههائی از جامعه را که از اصلاح طلبان روی برتافته بودند، با طرح شعارهای عدالتخواهانه جلب نمود.
اما اکنون روند یکدست شدن جمهوری اسلامی شتاب گرفته است. آنچه مشخص است تک ساختاری شدن هم به افزایش شکنندگی جمهوری اسلامی منجر خواهد گشت و آن را در مقابل فشارهای داخلی و بین المللی آسیب پذیرتر خواهد کرد و هم از قدرت مانور آن خواهد کاست.
تکثر در درون جمهوری اسلامی هرچند در محدوده جناحهای حکومتی عملکرد دارد، اما بدرجاتی فرجه ها و فضاهائی برای نفس کشیدن فعالین سیاسی و فرهنگی و روزنامه نگاران و امکان تاثیر گذاری نیروهای سیاسی و اجتماعی بر صحنه سیاسی کشور را فراهم میآورد. تضاد جناحهای حکومتی و رقابت بین آنها، گاه مانع از بسته شدن کامل فضای سیاسی میشود. مقایسه دو رژیم سرکوبگر یعنی رژیم صدام با جمهوری اسلامی بوضوح عملکرد جناحهای حکومتی را در ایجاد فرجه ها و فضاها در جامعه نشان میدهد. در حکومت یکدست و بخصوص یکپارچه، فضا بسته میشود و امکانات برای فعالیت سیاسی و فرهنگی بشدت محدود میگردد.
نیروهای اپوزیسیون نباید نسبت به تغییراتی که در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی صورت میگیرد، بی توجه باشند. این تغییرات در تدوین استراتژی و در امر سیاست ورزی موثر هستند.

Behruz_K@hotmail.com