• انتشار ۴۸ قطعه عکس از تازه‌ترین دستگاه سانتریفیوژ ایران در سایت ریاست‌جمهوری، دریچه‌ای را به سوی یک دنیای پشت پرده باز کرد که تا پیش از ‏این، فقط برای مقامات ایرانی و عده‌ای بازرس بین المللی شناخته شده بود. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱٣ ارديبهشت ۱٣٨۷ -  ۲ می ۲۰۰٨

بازتاب: انتشار 48 قطعه عکس از تازه‌ترین دستگاه سانتریفیوژ ایران در سایت ریاست‌جمهوری، کارشناسان فنی و هسته‌‌ای اطلاعاتی غربی را شگفت‌زده کرده است.
به گزارش خبرنگار «تابناک»، این تصاویر در پی بازدید دکتر احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور کشورمان از تازه‌ترین نوع سانتریفیوژ ساخته شده در نطنز در بیستم فروردین ماه امسال گرفته شده و اندکی بعد بر سایت president.ir منتشر شد. جالب آن که هیچ یک از خبرگزاری‌های دیگر، قادر به برداشت این تصاویر و انتشار آنها نبودند.
با وجود آن که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همواره بر این بخش‌ها، دسترسی دارند و امکان گرفتن عکس از آنها را دارند، مجوز برای خارج کردن تصاویر این تأسیسات یا انتشار آنها را ندارند، اما ماجرای انتشار این تصاویر چه بوده است؟
ممکن است برخی انتشار تصاویر یادشده را ناشی از اشتباه مسئولان این سایت بدانند، اما برخی شواهد و قراین در کنار شرایط زمانی، بیشتر نشان‌دهنده آن است که نمایش جزییات تازه‌ترین سانتریفیوژ ساخته شده در ایران و حتی نقشه‌ بازشده آن، اقدامی آگاهانه بوده که هدفمند و حساب شده انجام شده است.

فحوای گزارش «نیویورک‌تایمز»، علاوه بر انعکاس شگفتی کارشناسان آمریکایی از این پیشرفت ایران، بیشتر با گزینه دوم موافق است.
در این گزارش به قلم «ویلیام جی براود» آمده است:

محمود احمدی نژاد در تازه ترین بازدید خود از تاسیسات غنی سازی اورانیوم در نطنز دیدار کرد؛ محلی که ‏به ادعای ایران، برای مقاصد صلح جویانه و تامین انرژی هسته‌ای بر پا شده است. ‏
این محل دور افتاده برای آزمایش نسل جدیدی از سانتریفوژ که با سرعت بیشتری چرخش می‌کنند و از ‏نظر تئوری، اورانیوم طبیعی را سریع‌تر به سوخت راکتور یا تسلیحات هسته‌ای تبدیل می‌کنند، اخیراً در ‏کانون توجهات جهانی قرار گرفته است. دستگاه‌های جدید قابل اعتماد‌تر از نسل پیشین محسوب می‌شوند- ‏که البته گاهی هم نقایص فاجعه انگیزی به دنبال داشتند.‏
همزمان با بازدید رییس جمهور از این مرکز، ایران به انتشار 48 عکس از داخل آن دست زد. این اولین بار ‏بود که نمای جالب توجهی از داخل این مکان اسرار آمیز در دسترس قرار می‌گرفت.‏
جفری جی لوییس، یک متخصص کنترل تسلیحات از بنیاد آمریکای نوین که یک گروه تحقیقاتی خیریه در ‏واشنگتن است، گفت: «آنها تحسین برانگیزند. ما در حال فهمیدن برخی چیزها هستیم.» ‏
از همه مهمتر این است که تصاویر یاد شده، اولین نمای عمومی از دستگاه‌های جدید سانتریفوژ IR-2 ‏موسوم به نسل دوم ماشین‌های یاد شده به شمار می‌روند. هیچ تصویر دیگری غیر از این عکس‌ها وجود ‏ندارند، بنابراین کارشناسان هسته‌ای در سراسر دنیا بر مدارک دیداری یاد شده تکیه کرده‌اند تا اندازه دستگاه ‏های جدید، میزان کارآیی آنها و آمادگی آنها را در اجرای عملیات سنگین غنی سازی را مورد بررسی قرار ‏دهند. آنها به این عکس ها، به عنوان تحفه اطلاعاتی نگاه می‌کنند. ‏
آندریاس پرسبو، یک تحلیلگر مرکز اطلاعات و آموزش و تحقیقات در لندن که یک گروه غیردولتی مشوق ‏کنترل تسلیحات است، در وبلاگ این مرکز می‌نویسد: «اینها اطلاعات بسیار ارزشمندی است.»‏
نکته تعجب‌آور در این بازدید، حضور وزیر دفاع دولت ـ مصطفی محمد نجار ـ بود. برخی تحلیلگران ‏حضور وی را در تناقض با ادعاهای ایران در صلح آمیز بودن ماهیت فعالیت‌ها در این صحرا تلقی نمودند. ‏در یکی از تصاویر، لبخند بزرگی بر چهره آقای نجار نشسته است و ظاهراً در حال راهنمایی همراهان رئیس‌جمهور است. ‏
تحلیلگران هسته‌ای می‌گویند این عکس‌ها، دریچه‌ای را به سوی یک دنیای پشت پرده باز کرد که تا پیش از ‏این، فقط برای مقامات ایرانی و عده‌ای بازرس بین المللی شناخته شده بود. ‏
هوستون جی وود، یک کارشناس دستگاه‌های سانتریفوژ از دانشگاه ویرجینیا، در مصاحبه‌ای گفت: «من هیچ ‏چیزی نمی‌بینم که نشان دهد آنها برای تبلیغات این کار را کرده‌اند. به نظر می‌رسد آنها بر روی ماشین‌های ‏پیشرفته‌ای کار می‌کنند.» ‏
ایران در حال جداسازی اورانیوم 235 از اورانیوم 238 است. اورانیوم 235 که در طبیعت کمیاب است، به ‏آسانی به دو ذره تقسیم شده و از خود انرژی هسته‌ای آزاد می‌کند. این نوع از اورانیوم نسبت به نوع قبلی، سه ‏ذره نوترونی کمتر دارد. این ویژگی باعث می‌شود تا سبکتر بشود و ماده مناسبتری برای سانتریفوژ (چرخش ‏با سرعت بالا) محسوب شود. ‏
هر چند این کار به نظر آسان می‌رسد، اما دستگاه‌های سانتریفوژ می‌بایست روز و شب و به مدت چند ماه تا ‏چند سال با سرعت صوت کار کنند. ممکن است به آسانی توازن خود را از دست بدهند و اجزای آنها متلاشی ‏شود. ‏
غلامرضا آقازاده، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران، در مصاحبه سال 2006 با تلویزیون دولتی ایران ‏گفته بود: «روزهای اول، دستگاه‌های ما خیلی از کار می‌افتادند.» او گفت پس از آنکه کارشناسان ما با ‏دستان خالی، بسیاری از مشکلات را پشت سر گذاشتند، مطالعاتشان به یافتن خوشه‌های میکروبی ختم شد. ‏
آقازاده گفت این میکروب‌های کوچک می‌توانستند دستگاه را از توازن خارج نموده و باعث خرابی آنها ‏شوند. او اضافه کرد: «منظور ما از خراب شدن یک دستگاه، تبدیل شدن آن به پودر است.» ‏
به گفته بازرسان سازمان انرژی هسته‌ای، ایران در نهایت مخفی‌کاری، کار بر روی برنامه دستگاه‌های ‏سانتریفوژ خود را از سال 1985 آغاز کرده است. آنها از روی یک طرح پاکستانی که به P-1 معروف ‏است، نمونه‌برداری کردند. امروز طول نمونه ایرانی به شش فوت می‌رسد. در داخل این دستگاه، یک ‏چرخشگر آلومینیومی به پردازش گاز اورانیوم با سرعت خیره کننده‌ای می‌پردازد. ایران به نصب 3000 ‏عدد از این دستگاهها در نطنز اقدام کرده است و اخیراً کار افزایش آن به 9000 عدد را آغاز کرده است. ‏
ایران از چند سال پیش به تلاش برای ساخت نوع پیچیده‌تر و جدیدتر از سانتریفوژ نسل دوم پاکستان موسوم ‏به P-2 دست زد. چرخشگر اصلی این نوع از دستگاه‌ها از جنس استیل بسیار مقاومی است که می‌تواند با ‏سرعت بیشتری بگردد و در عین حال، ریسک تخریب را بکاهد. ‏
با اینحال، ایران در تهیه استیل مورد نظر کار سختی را پیش رو داشت. به همین دلیل، انها در خفا و به جای ‏نمونه قبلی، دست به کار ساخت نمونه خود تحت عنوان IR-2 شدند. این نسبتاً شگفت‌انگیز است که ایرانی‌ها به سطح بالاتری از مهارت‌های فنی دست پیدا کرده‌اند. در بهترین حالت، دستگاه‌های IR-2 می‌توانند ‏باعث تسهیل روند تولید سخت رآکتور یا بمب برای ایران شوند. ‏
کارشناسان غربی می‌گویند نمونه به تصویر کشیده شده از دستگاه IR-2 به طول 3 فوت، معادل یک دوم ‏طول دستگاه P-1 است. با این وجود، سرعت چرخش آن دو برابر بیشتر است. ‏
دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت ملی که یک گروه خصوصی ردیابی تکثیر هسته‌ای در واشنگتن ‏است، می‌گوید: «این رقم بالایی است. این می‌تواند غنی سازی را تا چهار برابر برساند.»‏
بالاترین نمره اطلاعاتی از سوی کارشناسان به یکی از عکس‌ها از سری 48 عکس منتشر شده داده شده ‏است که در آن، آقای احمدی نژاد و همراهان او به مشاهده یک دستگاه IR-2 باز شده بر روی یک میز ‏مشغول هستند. اجزای دستگاه، چرخشگر و قطعات اصلی دیگر، همگی قابل مشاهده‌اند. ‏
مرکز کنترل تسلیحاتی «وونک» که به ریاست دکتر لوییس به فعالیت مشغول است، دست به برگزاری ‏مجموعه مباحثاتی در مورد این عکس زد. اغلب نظرات بر روی قطعات دستگاه متمرکز بودند. با این وجود، ‏آقای جفری ای فردن، یک کارشناس از ام آی تی، به میزی که دستگاه روی آن باز شده و پرچم ایران بر روی ‏آن اشاره کرده است.‏
او نوشته است: «تولید بومی اجزای پیچیده این دستگاه، چیزی است که باید به آن بالید. نشان دادن پرچم ایران ‏هم راه مناسبی برای جار زدن تصویری این احساس است.»‏
یک کارشناس سانتریفوژ اروپایی که از نزدیک برنامه هسته‌ای ایران، از جمله ارزیابی‌های بازرسان بین ‏المللی، را دنبال می‌کند می‌گوید هنوز کارهای مشکلی بر سر راه دستگاه IR-2 باقی مانده است. او که به ‏خاطر حساسیت مساله از فاش کردن نامش خودداری نمود، گفت: «آنها مطمئناً چند ماه، اگر نگوییم یک سال، ‏تا زمان مرحله بعدی کار و تولید انبوه فاصله دارند.»‏
سازمان‌های امنیتی ایالات متحده می‌گویند زودترین زمانی را که می‌توان برای ساخت بمب هسته‌ای ایران ‏در نظر گرفت، سال 2009 است، معذالک فاصله زمانی 2010 تا 2015 معقول‌تر به نظر می‌رسد. این در ‏حالی است که ایران اصرار دارد تولید سوخت هسته‌ای برای استفاده در تولید جریان الکتریسیته است.‏
آقای دکتر وود از دانشگاه ویرجینیا درباره نمایش این عکس‌ها بوی غرور و تکبر احساس می‌کند. او گفت: ‏‏«برای من اینکه آنها عکس‌ها را منتشر کردند، تعجب آور بود. به نوعی، نشانه از خود راضی بودن بود. من ‏فکر می‌کنم اگر آنها دست خودشان را رو نکنند، بیشر به نفع شان است.»‏
به نظر می‌رسد تحلیلگران علیرغم شفافیت در بازدید رئیس جمهور، دستگاه‌های سانتریفوژ را همچنان به ‏چشم یک معما نگاه می‌کنند. ‏
تهران می‌تواند در نهایت از آنها برای هدف خوب یا بد، روشنایی شهرها یا ویرانی آنها استفاده کند. آنها می‌‏گویند، تنها زمان است که مقاصد اصلی ایران را روشن می‌کند.