اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ٣۰ ارديبهشت ۱٣٨۷ -  ۱۹ می ۲۰۰٨

بار دیگر اردیبهشت ماه فرا رسید و ایام مختومقلی دلها را به شور و وجد آورد. برگزاری مراسم مختومقلی اینک تبدیل به سنت شده است. امسال نیز شهرها و روستاهای ترکمنصحرا شاهد بزرگداشت مختومقلی بودند که حکایت ازمقام والای آن شاعر در میان ایل ترکمن دارد دراین مقاله نگارنده نگاهی گذرا به مراسم مختومقلی در آق توقای دارد.
۱- مختومقلی بهانه ای زیبا برای دیدار دوباره ی دوستان و آشنایان و شاعران و هنرمندان و اصحاب فرهنگ و اندیشه و اهالی هنر و موسیقی است. در واقع مختومقلی محور همفکری ها و همدلی ها در میان مردمان صحرا شده است. گویی آرزوی دیرینه شاعر برای وحدت در این روز بیشتر نمایان است . وحدت در عین کثرت.
۲- درمراسم مختومقلی وحدت درعین کثرت دیده می شود. هنرمندان شهرهای مختلف درچادرهای خود به اجرای برنامه مشغولند. درهر چادری صدای ساز و آواز بلند است ومحفل شادی و دوستی برقرار. درهر چادری چهره ها شاداب و گونه ها خندان است. هرکس آنچه دارد درطبق اخلاص می گذارد. خواننده با تمام وجود می خواند. نوازنده چنگی به تار می زند. شاعر با احساس تمام شعرش را زمزمه میکند. و مستمع(مخاطب) با جان و دل گوش می دهد. همه این صداها و نواها به طرق مختلف به دنبال یک هدف گام بر می دارند و آن حفظ و پاسداری از میراث گذشته است.
٣- با رفتن به آق توقای جمله زیبای بایزید بسطامی به خاطرم می آید که می گفت به صحرا رفتم عشق باریده بود. و من این جمله را با تمام وجود درآق توقای احساس کردم. مخصوصا درپنجشنبه شب. شبی که شب ترکمنصحراست. شبی پرغرور و پرافتخار. شبی ماندگار و تاریخی. شبی که جشن شعر و ساز و آواز ترکمن هاست. این سه، مخاطبان بسیاری دارند و دلهای بسیاری مجذوب آن شده اند.
۴- مراسم مختومقلی بازگشت به خویشتن است. خویشتنی که سرشار از غیرت و صداقت و تلاش است. در آق توقای این مسئله را من به وضوح می بینم هرکس به خویشتن خود رجوع می کند و برای فردایی بهتر عهد و پیمان می بندد. عهد می بندد که پاسدار فرهنگ ناب خود باشد. تعهد میکند که برای اعتلای فرهنگ وهنر خود بکوشد. تصمیم میگیرد که فرهنگ و تاریخ و هنر خود را بهتر و کامل تر بشناسد.
۵- حرف و حدیث هایی بود که دیگر موسیقی سنتی در آق توقای اجرا نخواهد شد. برخی از آقایان درسخنرانی های خود مردم را از رفتن به این مراسم باز می داشتند. ولی دیدیم که اینگونه نشد. مردم خوب می فهمند که چه چیزی خوب و چه چیزی شر است. چه چیز ثواب دارد و چه چیزی گناه . بیشتر مردم صحرا موسیقی سنتی خود را ارج می نهند. نوای دوتار و نی را مقدس می شمارند. فرهنگ و تاریخ خود را با این نواها عجین می دانند با وجود اینکه معتقد و مومن به تعالیم اسلام نیز می باشند. از نگاه اینها اسلام به گفته پیامبر سهل و ساده است. سخت گیر نیست. آمده است پیوند و دوستی ایجاد کند. نه اینکه فاصله بیاندازد و جدایی. از نگاه اکثریت مردم موسیقی به دو نوع مبتذل و غیر مبتذل تقسیم می شود. که موسیقی سنتی از بهترین نمونه های آن است. امسال هم در کنار مزار نه روی قبرها و گورها مراسم شعر و ساز و آواز برپا بود. هر چند که بعضی ها بسیار تلاش کردند که موسیقی را از آن جدا کنند ولی به نتیجه نرسیدند.
۶-امسال سیمین شهری ها به جای چادر (آق اوی) برپا کردند که زیبایی خاصی داشت. بخشی جوان شیخی پنق با لباس و کلاه سنتی در آن به اجرای برنامه می پرداخت. صدای زیبایی داشت. امان نظرزاده ساز می زد نعمان عظیمی گویندگی می کرد.
۷-چادر بندر ترکمن و آق قلا نزدیک هم بود و هر کدام با قدرت هر چه تمام تر تا پاسی از شب برنامه های خود را اجرا کردند. هر کدام مخاطبان بسیاری داشتند. گروه هنرمندان آق قلا را ابراهیم عدلی وگروه هنرمندان بندررا عبدالرحمان فراغی رهبری میکرد. درچادر آق قلا اشعار شاعران با خطی زیبا درکاغذ مقوا نوشته و نصب شده بود که بینندگان را جلب میکرد.
٨-مراسم پنجشنبه شب به شکل مردمی برگزارشد. و کاملا غیردولتی بود. اما مراسم جمعه کاملا دولتی بود. و خشک و خسته کننده بود. اصولا برنامه های مردمی بیشتر به دل می نشیند تا برنامه های رسمی . چون دربرنامه های مردمی ، که غیررسمی است محدودیت ها کمتر است اما برنامه های رسمی در چارچوب و و محدودیت خاصی اجرا می شود.
۹-حمایت شوراهای شهر آق قلا و گمیشان و سیمین شهر از هنرمندان ستودنی بود. مخارج وهزینه های مراسم بر عهده شوراها بود. امسال در کل شوراهای شهر و روستاها نقش عمده ای در مراسم مختومقلی داشتند که دست همه آنها درد نکند. واقعا گل کاشتند و کاری ماندگار انجام دادند.
۱۰-آق توقای هنوزهم ازعدم امکانات رنج می برد. سرویس ها بسیار محدود ،آب و برق فقط دور محوطه مزار است و بقیه جاها درخاموشی و بی آبی به سر می برند. مزار مختومقلی از نظر طبیعی نیز بسیار زیباست و یک مکان سیاحتی زیارتی است. مکانی که گردشگران را جذب خواهد کرد. بحث سیاحتی بودن هیچ منافاتی با زیارتی بودن مکان ندارد . کما اینکه الان آرامگاه مولانا و حافظ و سعدی از اماکن گردشگری دنیا محسوب می شود.
۱۱-در شب مراسم رقابت و رفاقت درمیان هنرمندان بیشتر مشاهده می شود. که هرکس سعی دارد که بهتر و زیباتر اجرا کند و نام و شهرش را پر آوازه کند. این امر محاسن بسیاری دارد وسبب ارتقای هنر می شود.
۱۲-آن شب را مردم بیشتر بیدار می مانند و شب را با شعر و ساز و آواز (ساز صحبت) به صبح می رسانند. آن شب برای شبهای دیگر نیرو وروحیه می گیرند. خودرا بهتر می شناسند. به زندگی امیدوارتر می شوند. غمها را فراموش میکنند. آن شب یکدل و صمیمی کنار یکدیگر می نشینند و تاریخ فرهنگ و ادبیات و هنر ترکمن را ورق می زنند.
۱٣-حضور جوانان بالاخص دانشجویان از نکات بارز مراسم مختومقلی است. اقشار جوان که آینده ساز کشورهستند. بصورت گروهی دراین مراسم حضوری پررنگ و سبز دارند. درواقع این مراسم محل تلاقی نسل نوپا با نسل قدیم است. ایده های نو و سنتی درکنار هم به بحث و گفتگو می پردازند. و لزوم توجه به مدرنیته درکنار سنت را یاد آور می شوند. درواقع نزدیکی نگرشهای مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی درمراسم مختومقلی را ما می بینیم.
۱۴-درپایان رود اترک را به یاد می آورم که ازآب خشک شده است و زیبایی خود را ازدست داده ولی مختومقلی سر افراز و با افتخار سیراب است. مختومقلی سرشار ازمهر و دوستی ونگاه ترکمنهاست. مختومقلی سرشار ازنو شدن است وازرکود و جمود بیرون آمدن. مختومقلی پیام نو شدن میدهد.
۱۵-احساس میکنم که یک نوع خیزش فرهنگی ، دینی و هنری درمیان جامعه ترکمن ایجاد شده است. سطح آگاهی و سواد مردم افزایش یافته است. وسال به سال برتحلیلها و نقدها وپرسشها و پاسخها افزوده میشود. سال به سال مراسم مختومقلی قوی تر و بزرگ تر برگزارمیشود. احساس میکنم که جامعه ما درمرحله گذار ازسنت به مدرنیته است.
آخر سخن اینکه مراسم مختومقلی درآق توقای یک گردهمائی بزرگ است. یک اجتماع باشکوه و بی نظیر که باید قدرش را دانست.

نویسنده گزارش: آقای لطیف ایزدی   
--------------------------------------   
*- آق توقای (Ak Tokay "وادی مقدس" در فارسی)، نام روستائی است و آرامگاه مختومقلی درآنجا قرار دارد.   


*- منبع: سایت اطلاع رسانی آق قلعه www.olkamiz.com